Θάνος Κάλλης*
Με μια άκρως προκλητική ανάρτηση στους επίσημους λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα, το υπουργείο εξωτερικών της Τουρκίας θυμήθηκε την Απελευθέρωση της Τριπολιτσάς πριν από 200 χρόνια κατά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821.Η Άγκυρα επιχειρεί να παρουσιάσει ως θύματα τους Οθωμανούς κατακτητές και ως θύτες τους «βάρβαρους» Έλληνες, που 400 χρόνια ζούσαν σαν σκλάβοι. Οι γείτονες δημοσίευσαν και έναν ματωμένο χάρτη, όπου απεικονίζεται η Πελοπόννησος. Στην περιοχή της Τρίπολης «αναβλύζει» αίμα, ενώ πάνω στον χάρτη αναγράφεται η λέξη «σφαγή» και η ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 1821.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Τούρκοι προσπαθούν να «γράψουν» από την αρχή την ιστορία, σύμφωνα με τα θέλω και τα πιστεύω τους και φυσικά δεν έχουν καμία διάθεση αυτοκριτικής για τα αμέτρητα εγκλήματα που διέπραξαν κατά της ανθρωπότητας ανά τους αιώνες.
Κατά την Τουρκοκρατία, η Τριπολιτσά ήταν το σπουδαιότερο οικονομικό, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς προς τις άλλες μεγάλες πόλεις του Μοριά. Η πολιορκία (από τις αρχές Ιουνίου 1821) και εν τέλει η άλωση (23 Σεπτεμβρίου 1821) της πόλης αποτέλεσαν σημαντικό σταθμό στην πορεία της Επανάστασης, δεδομένου ότι είχαν ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση της και την κυριαρχία των Ελλήνων αγωνιστών σε όλη την Πελοπόννησο, με εξαίρεση κάποια ελάχιστα φρούρια.
Με την πτώση της Τριπολιτσάς, όντως σημειώθηκαν βιαιότητες και λεηλασίες κατά Τούρκων και Εβραίων από άτακτα στρατεύματα των επαναστατών και η ελληνική ιστοριογραφία αναφέρει λεπτομερώς τα περιστατικά και έχει αποδώσει ευθύνες. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό που έλαβε χώρα σε μια ταραγμένη περίοδο και δεν υπήρχε κάποιος κεντρικός σχεδιασμός.
Στην αντίπερα όχθη, οι Τούρκοι μεθοδικά και με σχέδιο, χωρίς κανένα ίχνος ανθρωπισμού και δικαιοσύνης, έχουν διαπράξει αναρίθμητα εγκλήματα και φρικαλεότητες στους λαούς της περιοχής, που δεν χωρούν σε ανθρώπινο νου και αρνούνται πεισματικά να αναγνωρίσουν τις ιστορικές ευθύνες που φέρουν. Στο παρόν κείμενο, θα επικεντρωθώ συνοπτικά στις σφαγές των Οθωμανών Τούρκων κατά την διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821.
Οι σφαγές στην Κωνσταντινούπολη (1821)
Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης, ο Οθωμανός σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ (1808-39) αντέδρασε με βιαιότητα και προχώρησε σε μαζικά αντίποινα κατά των Ελλήνων κατοίκων της Πόλης, αλλά και της υπόλοιπης οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στις 10 Απριλίου απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ μπροστά στην πόρτα του Πατριαρχείου και το σώμα του νεκρού υπέστη τις ασχημότερες πράξεις. Το σκήνωμα του διαπομπεύτηκε στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και μετά από τρείς ημέρες πετάχτηκε στη θάλασσα. Ακολούθησαν οι θανατώσεις επιφανών Ελλήνων της αυτοκρατορίας (Φαναριώτες, πρόκριτοι, ιεράρχες).
Οι μουσουλμάνοι κήρυξαν ιερό πόλεμο κατά των Ελλήνων χριστιανών και τουρκικός όχλος άρχισε τις δολοφονίες άμαχου πληθυσμού και λεηλασίες και καταστροφές σπιτιών, καταστημάτων και εκκλησιών. Εκατοντάδες άτομα αναγκάζονταν να επιβιβαστούν σε πλοία με τη δικαιολογία ότι δήθεν θα εξοριστούν, αλλά πνίγονταν στην θάλασσα. Διωγμοί έγιναν και σε άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας που το ελληνικό στοιχείο ήταν σημαντικό, όπως η Θεσσαλονίκη, η Λάρισα, η Σμύρνη, οι Κυδωνίες (Αϊβαλί),η Κρήτη, η Ρόδος, η Κύπρος κ.α..Δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί η έκταση και ο αριθμός των θυμάτων των σφαγών σε αυτές τις περιοχές, αλλά αναμφίβολα ήταν δεκάδες χιλιάδες.
Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης (1 Σεπτεμβρίου 1821)
Παραμονές της Επανάστασης του ΄21,οι πρόκριτοι του νησιού της Σαμοθράκης μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρεία και στις 19 Απριλίου οι κάτοικοι του νησιού δήλωσαν περήφανα στον Τούρκο διοικητή του νησιού ότι οι Έλληνες είναι ελεύθεροι και δεν θα πληρώνουν πλέον φόρους στον σουλτάνο. Η κατάσταση στην Σαμοθράκη ως το τέλος του Αυγούστου φαινόταν ότι ήταν ομαλή. Τότε όμως, ο τουρκικός στόλος ανέλαβε δράση. Την 1η Σεπτεμβρίου 1821,αποβιβάστηκαν στο νησί 2.000 στρατιώτες, με τους κατοίκους να προβάλουν σθεναρή αντίδραση, αλλά τα πολεμοφόδια τέλειωσαν γρήγορα.
Σύντομα κατάλαβαν ότι οποιαδήποτε αντίδραση ήταν μάταια και έτρεξαν να κρυφτούν σε δάση και βουνά. Οι Τούρκοι έπεισαν με δόλο τους κατοίκους να επιστρέψουν στις πατρογονικές εστίες του, αλλά αθέτησαν τα συμφωνηθέντα. Απέκλεισαν τη Χώρα και αφού επέλεξαν 700 Σαμοθρακίτες, τους οδήγησαν στη θέση Βαράδι στον δρόμο προς Καμαριώτισσα όπου άρχισαν να τους σφαγιάζουν, αφήνοντας τα κεφάλια να κατρακυλούν στο αυλάκι που λέγεται σήμερα Εφκάς (Επτακοσίας).Ακολούθησε η βίαιη σφαγή όσων είχαν απομείνει στο νησί, τα μωρά κάτω των 2 ετών εκτελέστηκαν όπως και οι γυναίκες που ήταν μεγαλύτερες των 40 ετών. Τα υπόλοιπα γυναικόπαιδα, έγιναν «περιουσία» των πιστών μουσουλμάνων.
Η Σφαγή της Χίου (30 Μαρτίου)
Η έκρηξη της Επανάστασης βρήκε το πολυπληθές ελληνικό στοιχείο της Χίου να ευημερεί (πάνω από 100.000 κάτοικοι). Με τον στόλο τους, το εμπορικό τους δαιμόνιο και τη διπλωματία τους κυριαρχούσαν στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα. Τον Μάρτιο του 1822 η Χίος επαναστάτησε, όταν ο Αντώνιος Μπουρνιάς -αξιωματικός του Ναπολέοντα- με διακόσιους άνδρες αποβιβάστηκε στην Σάμο και κάλεσε τον Λυκούργο Λογοθέτη να συμμετάσχει στην επανάσταση της Χίου. Ο Μαχμούτ Β΄ εξοργισμένος, έδωσε την εντολή στον αντιναύαρχο Καρά-Αλή πασά να καταπλεύσει στο νησί και να τιμωρήσει παραδειγματικά τους εξεγερθέντες. Οι Τούρκοι κατέστειλαν εύκολα την εξέγερση, εκμεταλλευόμενοι τον κακό σχεδιασμό της και την διχόνοια που επικρατούσε μεταξύ των ηγετών.
Οι Οθωμανοί έκαψαν σπίτια και λεηλάτησαν την ύπαιθρο, σκότωσαν όλα τα παιδιά κάτω των 3 ετών και όλους τους άνδρες από 12 ετών και πάνω, καθώς και όλες τις γυναίκες από 40 ετών και άνω, με εξαίρεση αυτούς που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ. Συνολικά σφαγιάστηκαν 50.000 κάτοικοι και δεκάδες χιλιάδες άλλοι μετατράπηκαν σε σκλάβους.
Η Καταστροφή της Νάουσας (Ημαθία)
Το βράδυ της 19ης Φεβρουαρίου 1822 οι Μακεδόνες επαναστάτες μπήκαν στην πόλη της Νάουσας. Ακολούθησαν σφοδρές συγκρούσεις στις οποίες σκοτώθηκαν ο διοικητής της πόλης και αρκετοί Οθωμανοί στρατιώτες. Ακολούθησε η κήρυξη της Επανάστασης στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου, όπου υψώθηκε το Λάβαρο της εξέγερσης. Τα επαναστατικά γεγονότα στη Νάουσα, προκάλεσαν την οργή του Τούρκου διοικητή (βαλής) της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ,ο οποίος αποφάσισε να αναλάβει δράση, ιδιαίτερα μάλιστα μετά από σουλτανικό φιρμάνι που διέτασσε να εξαφανιστούν από προσώπου γης οι κάτοικοι της Νάουσας.
Στα τέλη Μαρτίου 1822 ο Εμπού Λουμπούτ έφθασε στη Βέροια με περίπου 20.000 τακτικούς και άτακτους στρατιώτες. Εκεί οργάνωσε την πολιορκία της Νάουσας, που ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1822.Ο βομβαρδισμός της πόλης ήταν σφοδρός, για μια ολόκληρη εβδομάδα, ενώ παράλληλα γινόταν επιθέσεις σε διάφορα σημεία των τειχών. Την νύχτα της 12ης προς 13η Απριλίου οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη παρά τη γενναία και σθεναρή αντίσταση των υπερασπιστών. Μέσα στη Νάουσα, οι σφαγές είχαν μεταβάλει την πόλη σε πραγματική κόλαση και σύμφωνα με υπολογισμούς, οι νεκροί και οι αιχμάλωτοι έφτασαν τις 5.000,ενώ σημειώθηκαν βαρβαρότητες σε βάρος των αιχμαλώτων και των γυναικόπαιδων.
Η Σφαγή στην Κάσο (29 Μαϊου 1824)
Η Κάσος, το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται σε στρατηγική θέση, καθώς ελέγχει ένα σημαντικό ναυτικό πέρασμα από το Αιγαίο προς της Αν. Μεσόγειο και αντίστροφα. Το νησί είχε ξεσηκωθεί ήδη από τον Απρίλιο του 1821 και έθεσε στον επαναστατικό αγώνα την αξιόλογη ναυτική της δύναμη. Τα πλοία των Κασίων είχαν πραγματοποιήσει σειρά επιθετικών ενεργειών σε βάρος τουρκικών καραβιών, είχαν προσβάλει τις ακτές της Ρόδου και της Μ. Ασίας, μετέφεραν στο επαναστατημένο νησί της Κρήτης πολεμοφόδια και αποτελούσαν φόβητρο για τους Οθωμανούς.
Οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ, αμέσως μετά την κατάπνιξη της επανάστασης στην Κρήτη, αποβιβάστηκαν στην Κάσο στις 29 Μαϊου του 1824 και αφάνισαν το νησί. Οι τουρκοαιγύπτιοι ρίχτηκαν στη σφαγή, την αρπαγή, τη λεηλασία, τους βιασμούς και σε κάθε είδους κτηνωδία, μεταφέροντας τα κομμένα κεφάλια με τη σέσουλα. Γύρω στους 2.000 σκοτώθηκαν και άλλα τόσα γυναικόπαιδα αιχμαλωτίσθηκαν για να πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Η Καταστροφή των Ψαρών (21-22 Ιουνίου 1824)
Τα Ψαρά, ένα μικρό νησί στα βορειοδυτικά της Χίου, είχε σπουδαία θαλασσινή παράδοση και ήταν η Τρίτη ναυτική δύναμη της Ελλάδας, μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες, με ονομαστούς πυρπολητές όπως ο Κανάρης, ο Πιπίνος και ο Παπανικολής. Ο Οθωμανός ναύαρχος Χοσρέφ είχε εντολή από τον Σουλτάνο να καταστρέψει ολοσχερώς τα Ψαρά, καθώς δημιουργούσε προβλήματα στον δυσκίνητο τουρκικό στόλο.
Αντιπροσωπευτικό δείγμα της βαναυσότητας και βαρβαρότητας των Τούρκων, ήταν η καταστροφή των Ψαρών. Κατά τη κατάληψη του νησιού από τα οθωμανικά στρατεύματα έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 20.000 Έλληνες. Ο ναύαρχος Χοσρέφ έστειλε δώρο στον σουλτάνο τα κεφάλια πολλών Ελλήνων, καθώς και 1.200 κομμένα αυτιά και τις σημαίες του νησιού. Αφού άφησε στα Ψαρά μερικά πλοία και 600 Αλβανούς, πήγε στην Λέσβο για να γιορτάσει το Μπαϊράμι.
Η Έξοδος του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826)
Τρία χρόνια μετά την αποτυχημένη απόπειρα κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Κιουταχή και Ομέρ Βρυώνη, οι Οθωμανοί Τούρκοι επανήλθαν με νέο σχέδιο, διότι το πολύπαθο Μεσολόγγι ήταν αποφασιστικής σημασίας πόλη για την στρατηγική σύνδεση Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας. Παρά τον ασφυκτικό κλοιό των τουρκοαιγυπτιακών δυνάμεων από ξηρά και θάλασσα για ένα έτος, τις αλλεπάλληλες επιθέσεις και τη «βροχή» των οβίδων που είχαν σωριάσει τα πάντα σε ερείπια, οι επαναστατικές σημαίες κυμάτιζαν ακόμη υπερήφανα στις επάλξεις των τειχών της «ιεράς πόλεως» των Ελλήνων. Ωστόσο, ένας πιο φοβερός και ανελέητος εχθρός, η πείνα έκαμψε τους θρυλικούς υπερασπιστές της.
Κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες και μετά από αποτυχημένη προσπάθεια του Ανδρέα Μιαούλη να ανεφοδιάσει την πόλη δια θαλάσσης, οι αρχηγοί των πολιορκημένων αποφάσισαν να επιχειρήσουν έξοδο. Στις 10 Απριλίου 1826,δυο ώρες μετά το σούρουπο οι πολιορκημένοι έκαναν ηρωική έξοδο από τα τείχη της πόλης. Το σχέδιο πιθανότατα προδόθηκε, με αποτέλεσμα οι τουρκοαιγύπτιοι να απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και μόνο ελάχιστοι κατάφεραν να διασωθούν.
Επίλογος
Είναι το λιγότερο αστείο, οι Τούρκοι να κατηγορούν την Ελλάδα για σφαγές και λεηλασίες. Ένα έθνος που βαρύνεται με σοβαρά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως με τις γενοκτονίες των Αρμενίων, των Ελλήνων (Πόντιων και Μικρασιατών),των Ασσυρίων και γενικά χριστιανικών πληθυσμών, με σφαγές εκατομμύρια αμάχων πληθυσμών ανά τους αιώνες, με αναρίθμητες εισβολές σε γειτονικά κράτη και χωρίς κανένα σεβασμό για την αξιοπρέπεια και τη ζωή του ατόμου. Όπως σωστά ανέφερε ο αείμνηστος καθηγητής Νεοκλής Σαρρής, «η Τουρκία δεν έχει ιστορία, μόνο ποινικό μητρώο».
*Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος – Ιστορικός
