Χρήστος Γώγος*
Έπειτα από έναν αιώνα και πλέον, από την καθιέρωση της Διεθνούς Ημέρας Γυναίκας ίσως είναι χρήσιμο να παρατεθούν ορισμένα στοιχεία αφορώντα στο ζήτημα της υγείας των γυναικών, τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια.
Το 2020 αποτελεί έτος σταθμό, έπειτα από 25 χρόνια δέσμευσης των χωρών να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων μέσω της Πλατφόρμας για Δράση του Πεκίνου (Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Γυναίκες, Πεκίνο 1995). Σήμερα, σηματοδοτείται η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας 2020 με εστίαση στην επίδραση της ισότητας των φύλων στην υγεία των γυναικών στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Η Ευρώπη έχει ορισμένα από τα υψηλότερα επίπεδα ισότητας των φύλων στον κόσμο, αλλά η πρόοδος ήταν αργή και παραμένουν ακόμη πολλές διαφορές μεταξύ των χωρών. Σύμφωνα με τους υπάρχοντες δείκτες για την ισότητα των φύλων, κανένα κράτος-μέλος δεν πέτυχε πλήρη ισότητα. Οι ανισότητες των φύλων επηρεάζουν την υγεία των γυναικών με πολλούς τρόπους (πρόσβαση, χρήση, έτη ζωής με αναπηρία, χαμηλή ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με την υγεία). Τα συστήματα υγείας, γενικώς, προσαρμόζονται αργά για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα υγείας των γυναικών ιδιαίτερα μετά την αναπαραγωγική ηλικία.
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν περιγράψει δράσεις και μελλοντικές προτεραιότητες για την ισότητα των φύλων στο πλαίσιο της επανεξέτασης της Πλατφόρμας του Πεκίνου έπειτα από 25 χρόνια. Μια αξιολόγηση των προτεραιοτήτων στο πλαίσιο της Ατζέντας “Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030” της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δείχνει τα εξής:
-
Η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών και η εφαρμογή μέτρων που αναγνωρίζουν, εκτιμούν και αναδιανέμουν το έργο της μη αμειβόμενης φροντίδας των γυναικών παραμένουν κορυφαίες προτεραιότητες σε ολόκληρη την Ευρώπη (επιπλέον στόχος ζωτικής σημασίας για την υγεία των γυναικών στην Ευρώπη).
-
Η διασφάλιση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών βρίσκεται στο επίκεντρο της ισότητας των φύλων και αποτελεί επίσης στόχο της Ατζέντας “Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030”, αλλά οι χώρες αποδίδουν λιγότερη προτεραιότητα προς αυτή την κατεύθυνση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
-
Η αντιμετώπιση των στερεοτύπων όσον αφορά το φύλο καθώς και η αύξηση της ψηφιακής ένταξης των γυναικών – ζωτικής σημασίας τόσο για την υγεία όσο και για την ευημερία των γυναικών – είναι επικείμενες ή νέες προτεραιότητες στις οποίες θα επικεντρωθούν οι χώρες στο μέλλον.
Χαμηλότερη ικανοποίηση των κοριτσιών από την ζωή
Τα στερεότυπα των φύλων αρχίζουν να επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία νωρίς στη ζωή. Η Συμπεριφορά Υγείας στα παιδιά 15 ετών δείχνει ότι μεταξύ των ευρωπαίων εφήβων ηλικίας 15 ετών, το 43% των κοριτσιών δεν ήταν ικανοποιημένο από το σώμα τους σε σύγκριση με το 22% των αγοριών. Μεταξύ των κοριτσιών, το 26% ανέφερε ότι ήταν σε δίαιτα, παρόλο που μόνο το 13% ήταν υπέρβαρα (αντιστρόφως, μόνο το 11% των αγοριών εφήρμοζαν δίαιτα παρόλο που το 22% είχε υπερβολικό βάρος). Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ένα χάσμα μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά την ικανοποίηση των εφήβων από τη ζωή.
Υψηλά ποσοστά βίας κατά των γυναικών
Μια στις 4 γυναίκες, στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, θα βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από το σύντροφό της ή εντός του οικείου περιβάλλοντός της μετά την ηλικία των 15 ετών. Τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών δείχνουν ότι περισσότερα από τα 3/4 των θυμάτων της εμπορίας ανθρώπων είναι γυναίκες και ότι η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των γυναικών διακινούνται για σεξουαλική εκμετάλλευση. Η βία κατά των γυναικών με βάση το φύλο αποτελεί όχι μόνο παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών, αλλά και σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Ανισότητες φύλου για τις γυναίκες στο εργατικό δυναμικό
Οι ανισότητες, οι διακρίσεις και τα στερεότυπα των φύλων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τις πρακτικές που σχετίζονται με την υγεία των γυναικών καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Παρόλο που οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες μεταξύ των φύλων στο πλαίσιο των Συστημάτων Υγείας. Οι γυναίκες- εργαζόμενες στον τομέα της υγείας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια όσον αφορά την ανάληψη ηγετικών θέσεων, την ισότητα στα εισοδήματα και την υπέρβαση των στερεοτύπων σχετικά με τους ρόλους υγείας που αναλαμβάνουν τομείς που καλύπτουν και ανάγκες που εξυπηρετούν.
Παρόλο που οι αριθμοί αλλάζουν από έτος σε έτος, από τον Μάρτιο του 2020 μόνο το 19% των Υπουργών Υγείας στα ευρωπαϊκά κράτη μέλη είναι γυναίκες (μειωμένο από 34% που ήταν τον Αύγουστο του 2019). Ωστόσο, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 90% του επίσημου, μακροπρόθεσμου, εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας στις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Η παροχή υπηρεσιών περίθαλψης υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό από τις γυναίκες ως άτυπη, μη αμειβόμενη φροντίδα, παρεχόμενη ιδιαίτερα στα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στην παροχή μη αμειβόμενης περίθαλψης είναι διαρκείς και βαίνουν αυξανόμενες .
Πολλά έτη ζωής με επιβαρυμένη υγεία
Οι γυναίκες στην περιοχή της Ευρώπης έχουν μερικές από τις υψηλότερες προσδοκίες ζωής στον κόσμο, αλλά τα τελευταία χρόνια της ζωής τους χαρακτηρίζονται, συχνά, από κακή υγεία ή αναπηρία και, συνήθως, από χαμηλά επίπεδα κοινωνικής προστασίας. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην άνιση συμμετοχή των δύο φύλων στην αγορά εργασίας συνολικά και στην ανισορροπία μεταξύ των φύλων όσον αφορά την παροχή φροντίδας.
Οι γυναίκες στην Ευρώπη ζουν κατά μέσο όρο 10 χρόνια με επιβαρυμένη υγεία, ενώ για τους άνδρες το ποσοστό είναι 6 έτη. Αναφορικά με τις καρδιαγγειακές παθήσεις το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού βάρους της συγκεκριμένης παθολογικής κατάστασης εξακολουθεί να αφορά στις γυναίκες. Επίσης τα ποσοστά επιβαρυμένης, ψυχικής υγείας των γυναικών αυξάνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε όλες τις ηλικίες. Ιδιαίτερα, τα υψηλά επίπεδα κατάθλιψης και άγχους μεταξύ των κοριτσιών στην Ευρώπη προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία.
Αυτή είναι η γενική εικόνα της υγείας των γυναικών στην Ευρώπη σήμερα, αλλά όπως συμβαίνει και με όλες τις γενικότητες, αυτή καλύπτει τόσο τα υψηλά όσο και τα χαμηλά επίπεδα. Ορισμένες γυναίκες είναι μπροστά στο παιχνίδι, ενώ άλλες παραμένουν πίσω.
Δυστυχώς, με ένα γηράσκοντα ευρωπαϊκό πληθυσμό και με το 70% των 14 εκατομμυρίων ανθρώπων που σήμερα είναι άνω των 85 ετών να είναι γυναίκες, το μόνο που αναμένεται είναι η ομάδα αυτή να αυξηθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον.
*Φυσικοθεραπευτής, MSc Γ.Ν.Ημαθίας
Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ
