“Μη κρατικά ΑΕΙ: Τα «θαμπά» σημεία της νομοθετικής πρωτοβουλίας και η νομική πτυχή” / γράφει ο Δημήτρης Χρυσικόπουλος
____________________
Περιγράφοντας την απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε νομοθετική πρωτοβουλία που θα επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ στην Ελλάδα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, έκανε λόγο για «ιστορική μεταρρύθμιση» και για μια «αναγκαία μεταρρύθμιση η οποία ικανοποιεί πάγια αιτήματα της πανεπιστημιακής κοινότητας και θα δημιουργήσει πολλαπλά οφέλη στην χώρα μας».
Από την πλευρά του, ο αρμόδιος υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, μια μέρα αφότου παρουσίασε το σχετικό νομοσχέδιο στο Υπουργικό Συμβούλιο, μιλώντας στον ΑΝΤ1, σημείωσε ότι «τα μεγάλα ξένα πανεπιστήμια θα έρθουν στη χώρα μας μέσω των δημοσίων πανεπιστημίων», λέγοντας ως παράδειγμα ότι, «το Yale θα μπορεί να κάνει μεταπτυχιακό μέσα στο ΕΚΠΑ».
Επίσης, και τα δύο στελέχη της κυβέρνησης τόνισαν εμφατικά ότι ο νόμος θα περιλαμβάνει πολύ αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις για την ίδρυση των μη κρατικών ΑΕΙ – ο Π. Μαρινάκης έκανε, μάλιστα, λόγο για παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα – σχετικά με τις εγκαταστάσεις, το διδακτικό προσωπικό, τα προγράμματα σπουδών και τη λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών.
Βέβαια, πολλά πράγματα θα ξεκαθαρίσουν μόλις το υπουργείο Παιδείας θέσει το σχετικό νομοσχέδιο σε δημόσια διαβούλευση, οπότε και το τι προβλέπεται θα γίνει πιο ξεκάθαρο. Ωστόσο, ήδη, μέσα από την κριτική που ασκείται, τόσο από την αντιπολίτευση, όσο και από διάφορα τμήματα της ακαδημαϊκής ζωής του τόπου, προκύπτουν κάποια «θαμπά» σημεία, για τα οποία δεν υπάρχουν ακόμα απαντήσεις.
Μερικά από αυτά είναι τα εξής:
● Τρόπος πρόσβασης: για να περάσει ένας υποψήφιος σε ελληνικό ΑΕΙ θα πρέπει να συμμετάσχει στις πανελλαδικές εξετάσεις και με βάση τη βαθμολογία του εισάγεται σε κάποια σχολή. Ωστόσο, αν δούμε πώς λειτουργούν τα κολέγια που συνεργάζονται με ξένα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, τέτοια προϋπόθεση δεν υφίσταται και το κάθε κολέγιο ορίζει τους δικούς του όρους για την εγγραφή κάποιου φοιτητή. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ρωτήθηκε σχετικά ωστόσο δεν έδωσε κάποια σαφή απάντηση, περιοριζόμενος να πει ότι η δυνατότητα που έχουν σήμερα αποτυχόντες των πανελλαδικών να σπουδάσουν σε κάποιο ίδρυμα στο εξωτερικό, θα υπάρχει από το 2025 και στην Ελλάδα.
● Δίδακτρα: στις ΗΠΑ, όπου η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι με δίδακτρα (κυμαίνονται για τετραετή φοίτηση από 26.000 ως περίπου 60.000 δολάρια), το 2021 περίπου 45 εκατομμύρια Αμερικανοί χρωστούσαν κατά μέσο όρο 30.000 δολάρια λόγω φοιτητικών δανείων που είχαν λάβει για να σπουδάσουν. Ερωτηθείς για το ύψος των διδάκτρων στα μη κρατικά ΑΕΙ, και να θα πρέπει να υπάρξει ένα πλαφόν, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε ότι «τα πανεπιστήμια τα οποία θα θέλουν να έρθουν στη χώρα μας, προφανώς θα το κάνουν για να προσελκύσουν φοιτητές. Άρα, αν βάλουν υπέρογκα δίδακτρα δεν θα πετύχουν τον στόχο τους. Θα είναι παραρτήματα χωρίς φοιτητές ή με ελάχιστους φοιτητές».
● Κολέγια: σύμφωνα με την κυβέρνηση, τα κολέγια που ήδη λειτουργούν στη χώρα, συνεργαζόμενα με πανεπιστήμια του εξωτερικού «έχουν ένα εντελώς άλλο καθεστώς λειτουργίας και ένα άλλο πλαίσιο στο οποίο υπάγονται. Κατ΄ αρχάς, με αυτό τον νόμο που νομοθετείται, δεν μπορεί ένα κολέγιο να ιδρύσει ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο». Ωστόσο, ο Π. Μαρινάκης άφησε ένα «παράθυρο» λέγοντας ότι «σε περίπτωση που θέλει να συμπράξει ένα κολέγιο σε κάτι τέτοιο, προφανώς πρέπει να πληροί μια σειρά από προϋποθέσεις, οι οποίες τίθενται στον νόμο. Οι προϋποθέσεις αυτές δεν είναι a la carte. Ισχύουν για όποιον θέλει να μπει σε αυτή τη διαδικασία ίδρυσης ενός παραρτήματος ευρωπαϊκής ή τρίτης χώρας για μη κρατικό, μη κερδοσκοπικό τμήμα».
● Σύνταγμα: η κυβέρνηση προχωρεί στη συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία, αξιοποιώντας το άρθρο 28 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει ότι «οι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. Η εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας». Ωστόσο, όπως έχει σημειώσει και το topontiki.gr, η κυβέρνηση εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει και σε αναθεώρηση του άρθρου 16, πιέζοντας, μάλιστα και την αντιπολίτευση να συναινέσει.
Σύμφωνα με ορισμένους νομικούς, η παράγραφος 8 του άρθρου 16 ορίζει με απόλυτη σαφήνεια ότι «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται». Ωστόσο, το Σύνταγμα και το ενωσιακό δίκαιο δεν απαγορεύουν την εγκατάσταση στην Ελλάδα παραρτήματος ενός αναγνωρισμένου σε άλλη χώρα Νομικού Προσώπου (εν προκειμένω, ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος). Οι ίδιοι νομικοί, πάντως, επισημαίνουν ότι οι υπόλοιπες προβλέψεις του άρθρου 16 για την ανώτατη εκπαίδευση (π.χ. οι πανεπιστημιακοί είναι δημόσιοι λειτουργοί) ενδεχομένως να δημιουργήσουν εύφορο έδαφος για προσφυγές στο ΣτΕ, το οποίο – αν συμβεί κάτι τέτοιο – θα κληθεί να αποφασίσει επί της ουσίας.
