Ρήγας Βελεστινλής και η κίβδηλη “υπογραφή”του(!)… Προς τι η εμμονή παραποίησης; / γράφει ο Γιώργης Έξαρχος

• «Κ ί β δ η λ ο ς, ο, η, νοθευμένος, ψευδισμένος· όθεν ψευδόχρυσος, και κίβδηλος, μάλιστα επί χρυσού, έπειτα επί άλλων πραγμάτων/ Μεταφ. επί ανθρώπων, και πραγμάτων ψευδών, απατηλών, πανούργων, μάλιστα εις τα συναλλάγματα, Θέογ. 110. και αμφίβολος, ως χρησμός, Ηρόδ. 1, 66. [Νομίζω εκ του κίβδος, και κίβδη, η, κιβδηλίς, τμήμα μετάλλου μιγμένον με χρυσόν, φαινόμενον ως χρυσός. Ευρίσκεται κιβδηλοί, κιβδωλοί ή κιβδόνες, κιβδώνες, αντί μεταλλείς. Ζ. όμως κάβος εις το τέλος.]» (Κων/νος Κούμας. Λεξικόν…, Τόμος Πρώτος, Α – Λ, Εν Βιέννη της Αυστρίας ΑΩΚζ’. σ. 587).

——————–

Σημείωση Φαρέτρας: Η πρώτη φωτογραφία -faretra.info- από την έκθεση για τον Ρήγα και τη Χάρτα του στο Εθνογραφικό Κέντρο του Γιώργη Μελίκη

——————-

  Έχοντας τον ορισμό του όρου «κίβδηλος», έτσι όπως τον δίνει στο πολύτιμο Λεξικό του ο σοφός δάσκαλος Κων/νος Κούμας, να ιδούμε γιατί οι «ρηγολόγοι» … εφηύραν …  ως κιβδώνες… «υπογραφή» (!) του Ρήγα σε καφενείο της Βιέννης, και γιατί συνεχίζουν έως και σήμερα «επιστημονικές εταιρείες», ελληνικοί κρατικοί φορείς, «συγγράμματα» και ποικίλα άλλα κείμενα ή δημοσιεύματα να την αναπαράγουν χωρίς αιδώ ως «ιδιόγραφη» του μεγάλου βάρδου και επαναστάτη; Ας δούμε, λοιπόν:

 Πώς υπέγραφε ο Ρήγας;; Ποια ήταν η αληθινή υπογραφή του;

 Δεν μιλάμε για το θέμα των αυτόγραφων κειμένων του βάρδου (όπως είναι λ.χ. το διασωζόμενο χειρόγραφο «Φυσικής Απάνθισμα»), αλλά για την «τζίφρα» που έβαζε στα «προσωπικά του έγγραφα» (αιτήσεις, επιστολές, εκθέσεις, διαμαρτυρίες κ.λπ.), από τα οποία ουσιαστικά μπορεί να προκύψει και το ορθό συμπέρασμα για το αν το «Ρήγας» ήταν «επώνυμό» του ή «βαπτιστικό» του, με δεδομένο ότι στην εποχή του δεν υπήρχαν επώνυμα, με την έννοια που τα νοούμε σήμερα, διότι αυτά εν Ελλάδι καθιερώθηκαν επί κυβερνήτη Καποδίστρια.

Αδιαμφισβήτητη υπογραφή του Ρήγα είναι τούτη, έτους 1796:

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ

Υπάρχει στο κάτωθι αυτόγραφο έγγραφο, ημε/νίας 22 Ιουνίου 1796:

Τούτη την υπογραφή του, οι πολέμιοι των ιδεών και αξιών του Ρήγα, και οι δήθεν ρηγολόγοι και υπερασπιστές ή τιμητές του έργου του (που με όρους σημερινούς θα τον χαρακτήριζαν λογοκλόπο!), την αναπαράγουν κολοβή, κρατώντας μόνον τις δυο πρώτες λέξεις!

Έτσι, λοιπόν, φέρνουν την… αλήθεια στα μέτρα τους! Εύγε τους…

Η δεύτερη είναι «ιδιόχειρη γραφή του Ρήγα», αλλά όχι υπογραφή του, και ας γράφουν οι ρηγολόγοι ότι είναι υπογραφή του αφού πράγματι δεν είναι, και συνάμα τονίζουν οι ίδιοι ρηγολόγοι, ότι την έθεσε ο Ρήγας σε ηλικία 16-18 ετών (όντας τότε μαθητής στη Ζαγορά), σε βιβλίο του έκδοσης του 1561, και είναι τούτη («ξεπατικωμένη»):

Το βιβλίο τούτο του 1561, με πολλές επανεκδόσεις, έχει ως εξώφυλλο:

Η φωτογραφία της σελίδας με την «υπογραφή», είναι η κατωτέρω, και ας κάνει σύγκριση ο αναγνώστης με την πιο πάνω, την «ξεπατικωμένη», και ας βγάλει τα συμπεράσματα.

Για την τρίτη «ιδιόχειρη γραφή του Ρήγα», αλλά όχι υπογραφή του, και ας γράφουν οι ρηγολόγοι ότι είναι υπογραφή του αφού πράγματι δεν είναι, σχετίζεται με βιβλίο που χάρισε ο σπουδαίος Έλληνας λόγιος Βλαχοκλεισουριώτης Δημήτριος Δάρβαρις, στον φίλο του Ρήγα Βελεστινλή, στο οποίο έχει γράψει σημειώσεις σε διάφορες σελίδες του ο βάρδος. Πάντως, η «ξεπατικωμένη» γραφή, με εκείνη της φωτογραφίας που δημοσίευσε ο Ν. Α. Βέης, δείχνει τον τρόπο δράσης των αλχημιστών!

Υπάρχει και μία «υπογραφή» (!) του Ρήγα, που «ξεδιπλώνει» όλο το μεγαλείο του έργου… των αλχημιστών… Βρίσκεται τάχα μου στην ελληνική ταβέρνα της Βιέννης «Griechen-Beisl», την είδε μία «επώνυμη κυρία», τη φωτογράφησε, την έστειλε στον Λέανδρο Βρανούση, και αυτός την πρωτοδημοσίευσε στον Ρήγα του, το 1954, μετά από… γραφολογικό έλεγχο που έκανε ο ίδιος, και βρήκε ότι είναι ιδιόχειρη «υπογραφή» του Ρήγα (!), και αντί να δημοσιεύσει τη φωτογραφία, την «ξεπατίκωσε» και τη δημοσίευσε στο βιβλίο του, και από τότε έγινε το σήμα κατατεθέν της «επιστημονικής εταιρείας», και… διανύει πεδίον δόξης λαμπρόν, στην εκδοχή Βρανούση (επάνω) και την πιο επίσημη της «εταιρείας» (κάτω), αλλά και σε διάφορες άλλες «ένδοξες εκδοχές», για να πείσουν με το… ψεύδος! Με το ΄΄΄κίβδηλον!… Ιδού το δείγμα των κυνικών ρηγολόγων:

Το θέμα με απασχόλησε, καθότι το θεωρώ ύβρι (με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου) κατά του Ρήγα Βελεστινλή, γι’ αυτό και έκανα πλείστα όσα δημοσιεύματα, σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, και γνωστοποίησα επιστολή του μακαριστού μητροπολίτη Αυστρίας Μιχαήλ, στην οποία μου έγραφε ότι η «υπογραφή» αυτή τέθηκε το 1951 ή 1952. Αυτό το ορνιθοσκάλισμα δεν έχει καμιά σχέση με τον Ρήγα. Όμως, παρ’ όλες τις δημοσιεύσεις μου, η «επιστημονική κοινότητα» και η «εταιρεία» συνέχισαν και συνεχίζουν την ύβρι προς τον βάρδο επαναστάτη, και την αναπαράγουν σε «εργασίες» τους διάφοροι συγγραφείς, υπό ποικίλες εκδοχές, όπως λ.χ. η κατωτέρω:

–Μα, συλλογάται κανείς από τούτους ελεύθερα και καλά;!… Είναι δυνατόν;…

Από αφορμή τα δημοσιεύματά μου, ασχολήθηκε με αυτό το θέμα  ο άγνωστός μου κ. Ανδρέας Χρ. Ριζόπουλος, ο οποίος σε εισήγησή του με τίτλο «Η υπογραφή του Ρήγα» στο ΣΤ’ Συνέδριο της ΕΕΜΦΒΡ, το 2012, ανέπτυξε και υποστήριξε με τεκμήρια τα εξής:[1]

«Στη Βιέννη λειτουργεί μια παλιά ταβέρνα με το όνομα Griechenbeisl[2] στο 11 της οδού Fleischmarkt. Σύμφωνα με τους ιδιοκτήτες η ταβέρνα λειτουργεί στον ίδιο χώρο από το 1447. Στο ταβάνι και τους τοίχους ενός από τα δωμάτια της ταβέρνας υπάρχουν υπογραφές διαφόρων διασήμων που –τουλάχιστον– υποτίθεται ότι την έχουν επισκεφθεί. Το δωμάτιο στα διαφημιστικά της ταβέρνας αποκαλείται σήμερα “Αίθουσα Mark Twein” λόγω της υπάρχουσας υπογραφής του συγγραφέα.

Μια από τις υπογραφές φέρεται να είναι και του Ρήγα. Στις πηγές που διαθέτω μια από τις πρώτες αναφορές είναι στο κλασικό βιβλίο του Λέανδρου Βρανούση για τον Ρήγα (σελ. 266, σημ. 1, η αναφορά και σελ. 399 η μεταγραφή).[3] Από το 1954 ως σήμερα και στο πρόγραμμα του παρόντος Συνεδρίου, το σκαρίφημα της υπογραφής έχει εικονογραφήσει σχεδόν όλα τα δημοσιεύματα σε αφιερώματα για τον Ρήγα. Το 1965 εκδόθηκε το βιβλίο του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη όπου γίνεται μια αξιοπερίεργη αναφορά στην υπογραφή:[4] “Άλλο ενθύμημα –σχεδόν αφανές– είναι μια γνησία υπογραφή του Ρήγα που ετέθη –μεταγενεστέρως όμως– εις τον τοίχον της γνωστής εις όλον τον κόσμον «Ταβέρνας των Ελλήνων» του Γκριχενμπάϊαλα που υφίσταται από το 1500 και ευρίσκεται παραπλεύρως της ελληνικής εκκλησίας της Αγίας Τριάδος”.

Η λέξη ‘αξιοπερίεργη’ είναι επιεικής προσέγγιση για το πώς μπορεί μια υπογραφή να είναι γνησία όταν έχει τοποθετηθεί μεταγενέστερα από τον Ρήγα, αλλά τέλος πάντων. Το 1999 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία ένα άρθρο του ερευνητή Γιώργη Έξαρχου με αμφισβήτηση της γνησιότητας της σχετικής υπογραφής.[5] Ο Έξαρχος παρουσίασε για σύγκριση άλλη υπογραφή του Ρήγα από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Το άρθρο του Έξαρχου σχολιάστηκε μάλλον έντονα με γράμμα από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα υπογραφόμενο από τους Δ. Καραμπερόπουλο και Δ. Κογκούλη[6] με μόνη ουσιαστική αντίκρουση το επιστημονικό κύρος του Βρανούση. Ξανά τέλος πάντων, δεν θα επιμείνω γιατί δεν είναι αυτός ο λόγος της αναφοράς στην υπογραφή, αλλά άλλος πιο προσωπικός.

Το 1964 βρισκόμουν στη Βιέννη και με τη βοήθεια ενός ντόπιου φίλου πήγα στην ταβέρνα και φωτογραφίσαμε το ταβάνι με τις υπογραφές καθώς και την υπόλοιπη ταβέρνα και τη γύρω περιοχή. Ήδη από τότε μου είχε γεννηθεί μια έντονη απορία-ενόχληση. Η υπογραφή του Ρήγα φαινόταν πεντακάθαρα, και φυσιολογικά το ταβάνι δεν θα ’πρεπε να γεννά απορίες μέχρι που πρόσεξα την υπογραφή που ήταν ακριβώς από κάτω από την υπογραφή του Ρήγα η οποία ήταν εξίσου πεντακάθαρη: Π. Κ. Ενεπεκίδης. Αλλά και αυτό το αντιπαρήλθα και ο φάκελος με τις φωτογραφίες περίμενε ως πριν λίγο καιρό.

Οι φωτογραφίες που είχαμε βγάλει τότε ήσαν φυσικά ασπρόμαυρες και σε κανονικό φιλμ. Πριν πέντε μήνες σκέφθηκα ότι ήρθε ο καιρός να έχω στο αρχείο μου και μια έγχρωμη ψηφιακή φωτογραφία. Έτσι με τη βοήθεια του γιου μου απόκτησα μια σειρά από ψηφιακές φωτογραφίες. Και τότε ήρθε η πρώτη έκπληξη.

Στο ταβάνι τον Μάϊο του 2012, και καταγράφω την ημερομηνία γιατί δεν ξέρω τι θα συμβεί στο μέλλον, υπάρχει πάντα υπογραφή του Ρήγα ενώ έχει απομακρυνθεί η υπογραφή του Ενεπεκίδη. Ταυτόχρονα όμως η παρούσα υπογραφή ελάχιστα μοιάζει με το σκαρίφημα του Βρανούση και τις δικές μου φωτογραφίες του 1964. Ας σημειωθεί ότι σε προσεκτική εξέταση διαπιστώνω τώρα ότι υπάρχουν μικρές διαφορές ακόμα μεταξύ του σκαριφήματος του Βρανούση και των δικών μου φωτογραφιών. (Η εικονογράφηση του άρθρου νομίζω ότι είναι επαρκώς παραστατική). Παράλληλα ο γιος μου με ενημέρωσε ότι το ταβάνι έμοιαζε φρεσκοβαμμένο και αυτό θα πρέπει να είναι φυσιολογικό. Το 1964 και δεν ξέρω για πόσα ακόμα χρόνια, στο δωμάτιο υπήρχε κλασική σόμπα με μπουρί και είναι προφανές και αναμενόμενο ότι η μαυρίλα θα πρέπει να κάλυπτε κατά καιρούς το ταβάνι. Μπορώ λοιπόν να εικάσω ότι κάποιος αναλαμβάνει κατά καιρούς να φρεσκάρει (;) τις διάσημες υπογραφές ώστε να διατηρείται το τουριστικό ενδιαφέρον της ταβέρνας.

Τώρα δεν νομίζω ότι αξίζει στο μέλλον να ασχοληθούμε ξανά με την περιβόητη υπογραφή σαν ιστορικό τεκμήριο. Αντίθετα έμμεσο ιστορικό τεκμήριο αποτελεί η υπογραφή που παρουσίασε ο Έξαρχος στο άρθρο του. Χωρίς να δίνω περισσότερο ειδικό βάρος από την επόμενη γενική αναφορά, η υπογραφή του Ρήγα περιέχει διακοσμητικά στοιχεία, τα οποία συνήθως συνδέονται με την τεκτονική ιδιότητα. Κάποιοι ερευνητές λόγω της μεγάλης συχνότητας ταύτισης τέτοιων υπογραφών με βεβαιωμένη, από άλλες πηγές τεκτονική ιδιότητα φθάνουν να υποστηρίζουν ότι ελλείψει άλλων πειστηρίων ή αντιθέτων πληροφοριών όποτε βρίσκουμε υπογραφές εκείνης της περιόδου με αυτά τα διακοσμητικά μπορούμε να αποδώσουμε την τεκτονική ιδιότητα στον υπογράφοντα. Προσωπικά είμαι λίγο περισσότερο επιφυλακτικός γιατί έχω δει αρκετές περιπτώσεις όπου τα διακοσμητικά είναι –για να παραφράσω μια περίφημη φράση του Φρόιντ– απλώς διακοσμητικά. Όμως, πρέπει να καταθέσω την πληροφορία.»

Μαζί με αυτή τη δικαίωσή μου, καταθέτω και τη σύντομη επιστολή του μακαριστού μητροπολίτη Αυστρίας Μιχαήλ, η οποία είναι σαφής, και την έχω περιλάβει σε βιβλίο μου ήδη από το 2001, των εκδόσεων Καστανιώτη, μα και σε δημοσιεύματά μου σε επιστημονικά περιοδικά:

Συνεχίζουν το βιολί τους, την απρέπεια και την ύβρι, τη στρέβλωση!

Καημένε Ρήγα!

Σκέφτομαι σε τι χέρια έπεσες… Ό ένας ήταν «δοσίλογος και σκληρός ναζιστής» και… εκ των υστέρων… «θύμα των ναζί», και ρηγολόγος… Ο άλλος «αριστερός και υφυπουργός σε κυβέρνηση του βουνού», βρέθηκε στο «παραπέτασμα» και, στα «πέτρινα χρόνια», να σου «διευθυντής σε ερευνητικό κέντρο της Ακαδημίας Αθηνών», και ρηγολόγος…

Αφήνω απ’ έξω τους «ακαδημαϊκούς δασκάλους», οι οποίοι τον μόνο στόχο που έχουν είναι η άνοδος των «ακαδημαϊκών βαθμίδων» τους…

Αφήνω τους «κισσούς», τις «περικοκλάδες», τις «αγράμπελες», που η «δόξα» και τα «όβολα» τους έκαναν να καταπιαστούν μαζί σου…

Αφήνω όλους αυτούς, και σκέφτομαι τους μεγάλους δασκάλους, που μας αποκάλυψαν-δίδαξαν τις μεγάλες αλήθειες για σένα: τον Ι. Ζαμπέλιο, τον Ουμπιτσίνι, τον Λάμπρο, τον Λεγκράντ, τον Α. Προβελέγγιο, τον Παλαμά, τον Γκϊόν, τον Γιόργκα, τον Άμαντο, τον Ευλόγιο Κουρίλα κ.ά. που, με τα όποια λάθη τους, προσπάθησαν να αναδείξουν τη σεπτή σου προσωπικότητα, την ανθρώπινη… αυτό που στ’ αλήθεια υπήρξες…

 ——————–

[1] Ανδρέας Χρ. Ριζόπουλος, Η υπογραφή του Ρήγα, Υπέρεια, Τόμος 6ος, Πρακτικά ΣΤ’ Διεθνούς Συνεδρίου «Φεραί-Βελεστίνος-Ρήγας», Βελεστίνο, 4-7 Οκτωβρίου 2012, Μέρος Β’, Ρήγας, Επιμέλεια: Δρ Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος. Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2014, σ. 1125-1127.

[2] http://www.griecenbenbeisl.at./lang_en/page.asp/index.htm

[3] Λ. Ι. Βρανούσης, Ρήγας, Βασική Βιβλιοθήκη, αρ. 10, Αετός, Αθήναι [1954].

[4] Π. Κ. Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας, Εστία, Αθήνα, 1965, σ. 12.

[5] Γιώργης Έξαρχος, «Μύθοι και αλήθειες για την υπογραφή του Ρήγα», εφημ. Ελευθεροτυπία, 2/1/1999, σελ. 36-37.

[6] Εφημ. Ελευθεροτυπία, 11/1/1999, σελ. 44.