————
Ηλιακοί συλλέκτες, ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικές μπαταρίες και κινητήρες οχημάτων. Όλα αυτά χρειάζονται μία ή περισσότερες ομάδες ορυκτών, που είναι γνωστά ως σπάνιες γαίες, για να λειτουργήσουν.
Όπως το λίθιο, οι σπάνιες γαίες υπάρχουν σε αφθονία. Ωστόσο, παρότι τα αποθέματα είναι αρκετά μεγάλα ώστε να είναι και οικονομικά, βρίσκονται μόνο σε περιορισμένο αριθμό περιοχών σε όλο τον κόσμο και η Κίνα είναι η χώρα με τα περισσότερα αποθέματα που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα.
Οι εξαγωγές σπάνιων γαιών είναι μια προσοδοφόρα επιχείρηση για την οικονομία της Ασίας, η οποία έχει ουσιαστικά εδραιώσει την παγκόσμια κυριαρχία της σε αυτόν τον τομέα. Αυτή η κυριαρχία δεν είναι καλή είδηση για την Ευρώπη – ή για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εν προκειμένω.
Το 2020 η Κίνα εξόρυξε 140.000 τόνους σπάνιων γαιών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν δεύτερες σε παραγωγή με 38.000 τόνους και η Βιρμανία ήταν τρίτη με 30.000 τόνους. Η Ευρώπη δεν περιλαμβάνεται καν στη λίστα των παραγωγών σπάνιων γαιών παγκοσμίως. Οι σπάνιες γαίες διαμορφώνουν μια νέα παγκόσμια «σκακιέρα», στην οποία τον ρόλο της «βασίλισσας» έχει αναλάβει εμφανώς η Κίνα.
Το σχέδιο της Ευρώπης
Η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές σπάνιων γαιών από την Κίνα. Η Κίνα διαθέτει πολύ μεγάλους και καλής ποιότητας πόρους σπάνιων γαιών. Σε μια προσπάθεια μείωσης αυτής της εξάρτησης η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοίμασε ένα σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής σπάνιων γαιών.
Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει έρευνα και ανάπτυξη νέων μεθόδων εξόρυξης και επεξεργασίας, βιώσιμη χρηματοδότηση νέων έργων εξόρυξης και ευκαιρίες ανακύκλωσης μεταξύ των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για τη μείωση της εξάρτησης από τις σπάνιες γαίες από την Κίνα. Επίσης οδηγήθηκε στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συνεταιρισμού Πρώτων Υλών για την προώθηση ευρείας συνεργασίας για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής παραγωγής σπάνιων γαιών. Ωστόσο όλα αυτά, προς το παρόν, μένουν στα λόγια κι όχι στην πράξη.
Μια νέα ανακάλυψη
Εν τω μεταξύ μια εταιρεία εξόρυξης έκανε μια ανακάλυψη στη Νορβηγία που θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από την Κίνα.
Πρόκειται πιθανώς για το πιο μαζικό απόθεμα φωσφορικού ανιόντος (phosphate) στον κόσμο. Η ανακάλυψη της εταιρείας εξόρυξης Norge Mining στη νοτιοδυτική Νορβηγία περιέχει όχι μόνο φωσφορικό άλας – το οποίο περιλαμβάνεται στον κατάλογο κρίσιμων υλικών της Ε.Ε. – αλλά και τα απαραίτητα για τη λειτουργία μπαταριών βανάδιο και τιτάνιο. Αυτή η ανακάλυψη πρέπει σίγουρα να έλαβε «χειροκροτήματα» από τις Βρυξέλλες.
Ωστόσο υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι σπάνιες γαίες της Νορβηγίας να είναι ακριβότερες από τις σπάνιες γαίες της Κίνας. Τελικά η Κίνα έχει τις περισσότερες σπάνιες γαίες και την οικονομική δυνατότητα να τις παράγει, να τις επεξεργάζεται και να τις εξάγει φθηνότερα από τη Νορβηγία, όπου η παραγωγή μόλις ξεκινά και το κόστος είναι σημαντικά υψηλότερο. Εκτός αυτού η ανακάλυψη μπορεί να μην είναι αρκετή για να εξασφαλίσει όλες τις σπάνιες γαίες που θα χρειαστεί η Ευρώπη για να πραγματοποιήσει το όνειρο της νέας «Πράσινης Συμφωνίας».
Το πρόβλημα της Αμερικής
Το πρόβλημα με τις σπάνιες γαίες είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι φαίνεται. Η Κίνα μπορεί απλώς να αποφασίσει να σταματήσει να εξάγει τα ορυκτά.
Η απειλή αυτή δεν είναι απλώς υποθετική.
Οι «Financial Times» ανέφεραν νωρίτερα αυτόν τον μήνα, επικαλούμενοι ανώνυμες πηγές, ότι το υπουργείο Βιομηχανίας και Πληροφορικής της Κίνας πρότεινε νέους ελέγχους στην παραγωγή και εξαγωγή 17 σπάνιων γαιών. Εκτός αυτού κυβερνητικοί αξιωματούχοι είχαν ρωτήσει τα στελέχη της βιομηχανίας πόσο αρνητικά θα επηρεαστούν οι εταιρείες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες από τον περιορισμό των εξαγωγών σπάνιων γαιών.
Οι ΗΠΑ είναι ο πιο πιθανός στόχος, εάν η Κίνα αποφασίσει κάποτε να εφαρμόσει περιορισμούς εξαγωγής σπάνιων γαιών. Κρίνοντας από την εκτελεστική εντολή του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν την προηγούμενη εβδομάδα, με την οποία ζήτησε μια σημαντική αναθεώρηση διάρκειας 100 ημερών των στρατηγικών αλυσίδων εφοδιασμού των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών, για να τονώσει την εγχώρια παραγωγή, η Ουάσιγκτον αρχίζει να παίρνει στα σοβαρά αυτόν τον κίνδυνο.
Ωστόσο το ίδιο το γεγονός ότι το Πεκίνο έχει το «όπλο» των σπάνιων γαιών και μπορεί να το χρησιμοποιεί κατά βούληση έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στις Βρυξέλλες. Σε τελική ανάλυση οι Κινέζοι το έχουν κάνει πράξη ήδη μία φορά το 2010, όταν διέκοψαν την προμήθεια σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία για έναν μήνα μετά την κράτηση ενός Κινέζου καπετάνιου σκάφους, όπως ανέφερε το Bloomberg.
Κατά τη διάρκεια της διακοπής εφοδιασμού ενός μήνα επηρεάστηκαν επίσης οι αποστολές προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, κάτι που δείχνει πόσο ουσιαστικές έχουν γίνει οι σπάνιες γαίες της Κίνας παγκοσμίως.
Δεν υπάρχει εναλλακτική
Το πιο προβληματικό είναι ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για αυτά τα ορυκτά. Από αυτή την άποψη οι προσπάθειες ανακύκλωσης της Ευρώπης έχουν νόημα.
Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι η ανακύκλωση θα μπορούσε να εξασφαλίσει κάποια τοπική παραγωγή, αλλά επειδή εξαλείφει επίσης το στάδιο επεξεργασίας του σπάνιου γαιοφόρου μεταλλεύματος.
Η κυριαρχία της Κίνας σε αυτόν τον τομέα είναι τόσο ισχυρή, στην πραγματικότητα, ώστε οι σπάνιες γαίες που εξορύσσονται αλλού, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, αποστέλλονται στην Κίνα για επεξεργασία, επειδή η Κίνα διαθέτει τις ευρείας κλίμακας εγκαταστάσεις για να το κάνει οικονομικά.
Η Ευρώπη, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2015, διαθέτει αρκετά αποθέματα σπάνιων γαιών για να είναι αυτάρκης στον εφοδιασμό της. Ή μάλλον θα είχε όσα χρειάζονται για να είναι αυτάρκης εάν υπήρχε ένας οικονομικός τρόπος εξαγωγής και επεξεργασίας των σπάνιων γαιών που έχει.
Το μέλλον της «πράσινης» ενέργειας της Ευρώπης κρέμεται από μία κλωστή. Αυτή η κλωστή είναι υφασμένη από τις 17 σπάνιες γαίες και βρίσκεται στα «χέρια» της Κίνας.
