“Balkan Masks” – Γιώργης Μελίκης – Γκαλερί Παπατζίκου: Εικαστική δημιουργία με μαγικοθρησκευτικό χαρακτήρα
Στον φιλόξενο χώρο του «εκτός Χάρτη» της Γκαλερί Παπατζίκου, οχτώ βαλκάνιες μάσκες από τη μεγάλη συλλογή του Γιώργη Μελίκη υποδέχονται τους επισκέπτες, συνυπάρχοντας με έργα του σήμερα στους τοίχους, υποδηλώνοντας τη συνέχεια της Τέχνης μέσα από το χρόνο και τη μνήμη.
Με γεμάτο τον χώρο του «εκτός χάρτη» από φίλους και θαυμαστές του Γιώργη Μελίκη, που ξέρουν να εκτιμήσουν τη συνεχή και κοπιώδη προσφορά του στην παράδοση, με την υποστήριξη των «Φίλων του Εθνογραφικού Κέντρου» που ήταν παρόντες, αλλά και μέλη του ΔΣ του Λυκείου Ελληνίδων Βέροιας, παρόντα κι αυτά, οι μάσκες του απόψε αποτέλεσαν ένα γιορταστικό σκηνικό, καθώς ήχοι αποκριάτικης μουσικής δημιουργούσαν την ανάλογη δεκτική ατμόσφαιρα.
Η Βίκυ Παπατζίκου είπε για τη συγκεκριμένη έκθεση:
«Ο Γιώργης Μελίκης είναι γνωστός σε όλους για τη δράση του, για την αγάπη με την οποία διακονεί την παράδοση και τον πολιτισμό. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε στον τόπο μας το «Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργης Μελίκης», με την εξαιρετική του συλλογή από μάσκες, που συνεχώς εμπλουτίζεται.
Θέλω να επισημάνω πως σ’ αυτόν το χώρο, που είναι χώρος εναλλακτικός, ανάμεσα στα έργα που εκτίθενται σύγχρονων δημιουργών έχουμε τοποθετήσει και τις μάσκες. Αυτή η διαδραστική επιλογή της συνύπαρξης είναι μια επιλογή που θέτει σε συνομιλία το παλιό με το καινούριο.
Εδώ συνυπάρχει μια μάσκα του Άρη Κατσιλάκη, ενός πολύ σύγχρονου εικαστικού, με τις βαλκάνιες μάσκες του παρελθόντος, δείχνοντας τη συνέχεια…»
Και ο Γιώργης Μελίκης, παίρνοντας τον λόγο συνέχισε:
«Χαίρομαι που βρίσκομαι απόψε στη Βέροια, συναντώντας μάλιστα τον καλό μου φίλο Γιώργο Καλογήρου, που είχα τόσα χρόνια να τον δω, και χαρούμενος γιατί βρίσκομαι ανάμεσα σε φίλους και συγχωριανούς και κυρίως σ’ αυτόν τον εναλλακτικό και φιλόξενο χώρο, όπως είναι το «εκτός χάρτη» της Γκαλερί Παπατζίκου.
Ξέρετε πως είμαι άνθρωπος της παράδοσης. Αύριο, λοιπόν, έχουμε στη Θεσσαλονίκη παρουσίαση του Λευκώματος για τις Μάσκες και στις 17 Μαρτίου μία ειδική κατηγορία μασκών – «Μάσκες και δρώμενα της ελληνικής λαϊκής παράδοσης κατά την Τουρκοκρατία» – ένα ιδιαίτερο πρότζεκτ, θα πάει σ’ ένα εμβληματικό μέρος, θα πάει στο Χάνι της Γραβιάς. Το μνημονεύω, γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός.
Έχουμε στο Εθνογραφικό μας Κέντρο 110 – 120 μάσκες, οι οποίες μόνιμα εκτίθενται στον εκθεσιακό μας χώρο, στον οποίο από τις 5 Ιανουαρίου μέχρι και τον Μάρτη ήρθαν και έχουν προγραμματίσει να έρθουν γύρω στα 2000 άτομα. Έχουμε μεγάλη επισκεψιμότητα και την αγάπη του κόσμου. Ο κόσμος απ’ όλη την Ελλάδα μάς έχει αγκαλιάσει. Περιμένουμε άμεσα αυτές τις μέρες επισκέπτες από Τρίπολη και Βόλο και μαθητές με διαδραστικές εργασίες πάνω στις μάσκες.
Ας ξαναγυρίσουμε στις «Βαλκάνιες Μάσκες», που εκτίθενται εδώ. Τα τελευταία χρόνια βλέπω το χώρο της Βαλκανικής σαν μία ενιαία πολιτιστική οντότητα, πέρα από σύνορα, πέρα από φράγματα, πέρα από ιδεοληψίες, πέρα από οποιεσδήποτε αγκυλώσεις που κυριαρχούν στο όλο βαλκανικό μας τοπίο. Είναι γοητευτικό αυτό, γιατί όλοι μας έχουμε μέσα μας τον βαλκάνιο δαίμονα, αν και κάθε τόπος έχει την ταυτότητά του.
Προσπαθούμε τώρα να συγκροτήσουμε μια συλλογή από βαλκανικές μάσκες, με μια πρώτη απόπειρα που έγινε στη Θεσσαλονίκη, στην ART. Τις είδαν γύρω στις 3000 επισκέπτες. Τώρα, χάρη στο ενδιαφέρον της Βίκης, οχτώ μάσκες απ’ αυτές τις φέραμε κι εδώ. Τις έστησε με διαδραστικό τρόπο για τις μέρες αυτές της Αποκριάς.
Οι μάσκες είναι μάσκες ταυτότητας. Άλλες είναι οι μάσκες στον Έβρο, άλλες στο Σοχό, άλλες στη Νάουσα, άλλες στη Σκύρο.
Η συλλογή μας σχηματίστηκε με βάση τις παραδοσιακές πρακτικές που έχουν επιβάλει τα δρώμενα. […]
Οι μάσκες αυτές είναι μάσκες που θέλουν να επισημάνουν τη γενετήσια διάθεση του ανθρώπου. Είναι μάσκες ευγονικές, μάσκες καθαρτήριες. […]
Η μάσκα, λοιπόν, μπορεί να έχει και τη θέση ενός έργου τέχνης, αλλά πρέπει να ιδωθεί και μέσα στη σφαίρα της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας.» […]
Τονίζοντας την αξία του ανθρώπου και του έργου που προσφέρει, ο Γιώργος Καλογήρου, συνθέτης, δημοσιογράφος και εκδότης για πολλά χρόνια της Εφημερίδας «Βέροια», είπε για τον Γιώργη Μελίκη στη Φαρέτρα:
«Ο Γιώργης ο Μελίκης, τον οποίο γνωρίζω εδώ και πάρα πολλά χρόνια, είναι ένας ακάματος εργάτης της λαϊκής παράδοσης
Δεν έχω γνωρίσει έναν άλλο τέτοιο άνθρωπο, που να έχει αφιερώσει τη ζωή του με τέτοιο πάθος στο σκοπό του. Είμαι περήφανος που ανήκει στον τόπο μας, προσφέροντας συνεχώς ως ερευνητής της παράδοσης, ως συλλέκτης αλλά και ως έγκυρη προσωπικότητα στο χώρο της δημοσιογραφίας.
Του εύχομαι να ζήσει 100 χρόνια και παραπάνω, πάντα ακμαίος και πάντα προσφέροντας σ’ αυτόν τον ευαίσθητο χώρο της παράδοσης.»
Μέσα σ’ ένα γιορταστικό κλίμα, προάγγελο του ξεφαντώματος της Αποκριάς, με τις μάσκες του Γιώργη Μελίκη να παίζουν τον τελετουργικό τους ρόλο, η βραδιά ολοκλήρωσε το στόχο της, να φέρει τους ανθρώπους κοντά, θυμίζοντας τον καταλυτικό ρόλο της παράδοσης.
Διάρκεια της Έκθεσης από τις 18 Φεβρουαρίου μέχρι και τις 8 Μαρτίου.
Φωτογραφίες: faretra.info
