Γιώργος Νικολαΐδης. Ο ψυχίατρος και ο καλλιτέχνης / συνέντευξη στη  Δήμητρα Σμυρνή

Αν χρησιμοποιούμε σπάνια τη λέξη «πνευματώδης», είναι γιατί είναι  λίγοι και οι άνθρωποι που διαθέτουν το χάρισμα αυτό, να συνδυάζουν τη φυσική ευφυΐα με την παιδεία και με το ανάλαφρο διαπεραστικό χιούμορ, που διαποτίζει το λόγο τους. Ο Γιώργος Νικολαΐδης είναι ένας απ’ αυτούς.

Μένει στη Νάουσα και είναι ψυχίατρος στο Κέντρο Υγείας της Βέροιας. Ξαφνιάζει με τις επιστημονικές του τοποθετήσεις σε ημερίδες,  συνδυάζοντας την ειδικότητά του, της ψυχιατρικής, μ’ έναν άλλο αέρα προσέγγισης του εκάστοτε θέματος, που τον διακρίνει η πρωτοτυπία και η δροσιά του λόγου, με άλλοτε περισσότερες και άλλοτε λιγότερες αναφορές στην Τέχνη. Η ιδιαιτερότητα αυτή στάθηκε και η αιτία αυτής της συνέντευξης.

Με περιμένει στο γραφείο του, ένα από τα χιλιάδες πανομοιότυπα γραφεία ανάλογων οργανισμών της χώρας, δημοσιοϋπαλληλικό. Όμως στους τοίχους υπάρχουν έργα του, που σαφώς έχουν την προσωπική του σφραγίδα και –τι έκπληξη- κείμενα, όπου μπορούν να συνυπάρξουν ο Νίκος Τσιφόρος με τον Σαίξπηρ! Τέτοιες «ανατροπές» το λιγότερο που μπορούν να προκαλέσουν είναι το έντονο ενδιαφέρον!

 Ο Γιώργος Νικολαΐδης μιλά στη faretra για τη δουλειά του και τις δυσκολίες της, για την επίδραση της στη δική του ψυχολογία, για την κρίση και τις επιπτώσεις της στον ελληνικό πληθυσμό, για τη ζωγραφική και τη σχέση του μαζί της, και φυσικά για την πολυσυζητημένη, τελευταία, art therapy.

Εργάζεστε για χρόνια ως ψυχίατρος με πλούσιες εμπειρίες πάνω στο αντικείμενο σας. Τι σας οδήγησε σ’ αυτήν την επιλογή της ειδικότητας;

Σαν φοιτητής ήθελα πάντα να γίνω παιδίατρος. Από το σύντομο πέρασμα που κάνουμε στο Ψυχιατρείο, με αφορμή ένα τυχαίο περιστατικό , άρχισα να ενδιαφέρομαι για την ειδικότητα. Εκείνα τα χρόνια η Ψυχιατρική ήταν υποβαθμισμένη, το να ασχοληθείς μ’ αυτήν δεν ήταν και τόσο «Ιατρική». Πριν αποφασίσω, εργάστηκα σε μια μεγάλη ιδιωτική ψυχιατρική κλινική…. και αυτό ήταν! Αυτό ήθελα να κάνω πάντα!

Πόσο δύσκολη είναι η δουλειά σας; Νιώθετε συχνά να επηρεάζει ο ψυχισμός των ασθενών σας τη δική σας διάθεσή ή καταφέρνετε να αποστασιοποιηθείτε;

Δεν νομίζω να υπάρχει εύκολη δουλειά, όταν την κάνεις υπεύθυνα. Η αρχή της είναι εντυπωσιακή, ιδιόρρυθμη, γνωρίζεις και αντιμετωπίζεις τα προβλήματα των ασθενών, που συχνά συγχέονται με τα δικά σου. Πιστεύω πως αυτή η ειδικότητα παρουσιάζει πολλές αδυναμίες στον ελλαδικό χώρο, οπότε, αν είσαι τυχερός και έχεις τους εδικούς που ενδιαφέρονται, η ομίχλη υποχωρεί.

Η εμπειρία που αποκτάς με το πέρασμα του χρόνου είναι μια προστατευτική αόρατη ασπίδα, που σε βοηθά να μην εσωτερικεύεις τις συνεχείς ψυχολογικές και συγκινησιακές φορτίσεις. Υπάρχουν όμως στιγμές απρόσμενες, άσχετες με τον φόρτο εργασίας, που υποφέρεις. Με το χρόνο μαθαίνεις να τις κάνεις να διαρκούν λιγότερο. Το μόνο σίγουρο πάντως σε μένα είναι ότι δεν έχω σταματήσει να εντυπωσιάζομαι από το πόσο μεγάλες δυσκολίες μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος.

Πόσο έχει επηρεάσει τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση την ψυχική υγεία του πληθυσμού; Τι παρατηρείτε στους ασθενείς σας;

 Η οικονομική τεχνική του «χρέους» που μας επιβλήθηκε ήταν γνωστή και συνηθισμένη. Η ψυχολογική τεχνική όμως θεωρώ πως ήταν και είναι καταπληκτική. Κατόρθωσαν να ακινητοποιήσουν 10 εκατομμύρια ανθρώπους στον καναπέ του σαλονιού και στους  κάδους των σκουπιδιών. Εξασθένισαν όλες τις ψυχικές μας αντιστάσεις με την πλήρη, λεπτομερή και σοκαριστική ενημέρωση των μέσων, με τις λέξεις κλειδιά να επαναλαμβάνονται αδιάκοπα, με την κατάλληλη μουσική επένδυση, για να μην αποδράσει η παραμικρή συναισθηματική κουκίδα μας.

Είσαστε, λένε, ασυνεπείς, είμαστε όμως συνεπείς στον σχεδιασμό των δανειστών για τον αριθμό των ατόμων που αυτοκτονούν ή των θανάτων από εγκεφαλικά και εμφράγματα της παραγωγικής ηλικίας των 45 μέχρι 65 χρόνων.

Ιστορική φράση με τρεις λέξεις: «Μαζί τα φάγαμε» και όλοι ενοχές. Οι πάντες φαντάζονται ότι μόνο αυτοί πνίγονται από υπερβολικό άγχος, τύψεις και κατάθλιψη στην καλύτερη των περιπτώσεων.

Η καλύτερη των αντιδράσεων μας…. Βάλαμε την αξιοπρέπεια μας στη φυλακή, πετάξαμε τα κλειδιά, προκειμένου να βγουν τα προϊόντα στην ελεύθερη αγορά.

Κάθε μέρα ακούς απίστευτες ιστορίες….. π.χ. σε 75 χρονη χήρα με 180 ευρώ επίδομα, που ζει σε χαμόσπιτο, της ήρθε να πληρώσει 20.000 ευρώ για ένα «παλιό λάθος», που ανακαλύφθηκε τώρα! Τι να της πεις και τι χάπι να της δώσεις…!!

Πώς βλέπουν οι ασθενείς έναν ψυχίατρο και γιατί προτιμούν να απευθύνονται σ’ έναν ψυχολόγο;

Να σας αλλάξω, αν μου επιτρέπετε, την ερώτηση. Πώς βλέπουν οι άλλοι γιατροί τον ψυχίατρο. Ακόμη και σήμερα αρκετοί συνάδελφοι με αποκαλούν νευρολόγο και άλλοι ψυχολόγο. Φίλοι γιατροί μού λένε: «Το περιστατικό ήταν για να το δεις εσύ, μα πώς να του πω ότι πρέπει να δει ψυχίατρο;»

Και οι ψυχίατροι; Πρόσθεσαν στον τίτλο τους «Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής», για να μην φοβάται ο κόσμος ότι θα επισκεφθεί «τρελογιατρό».

Και οι ψυχίατροι με τους ψυχολόγους; Έχουν μια αντιπαλότητα χωρίς νόημα για το «ποιος είναι πιο τι», ενώ θα έπρεπε να συνεργάζονται συμπληρωματικά.

Όταν εμείς έχουμε αυτήν την σύγχυση και την ανασφάλεια, ο κόσμος προτιμά να επισκεφθεί, αρχικά, έναν ψυχολόγο, που ακούγεται πιο γλυκά και δεν τους θυμίζει τον Γιώργο Κωνσταντίνου «τρελογιατρό» στις ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες.

Πιστεύετε πως η Πολιτεία θα έπρεπε να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη προσοχή τον Τομέα της Ψυχικής Υγείας; Τι θα μπορούσε κατά τη γνώμη σας να κάνει;

 Πιστεύω ότι μια φορά στη ζωή της η Πολιτεία θα έπρεπε να αντιμετωπίσει με την συναίσθηση του χρέους της απέναντι στους πολίτες την Υγεία και την Παιδεία. Υπάρχουν άτομα ικανά που μπορούν να το κάνουν. Η σκέψη αυτή ανήκει, βέβαια, στην σφαίρα της ουτοπίας και δεν έχω καμία αυταπάτη περί αυτού. Είμαι… αισιόδοξος ότι αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ!

Γιατί ένας ψυχικά ασθενής κρύβεται, ενώ θέλει τη συμπαράσταση των γύρω του σε οποιαδήποτε σωματική ασθένεια; Τι λέει η εμπειρία σας;

Έχεις έναν δισταγμό, μια αναστολή για να βγάλεις τα ρούχα σου, να σε εξετάσει ένας γιατρός. Το να γυμνώσεις όμως την ψυχή σου, για να επουλώσεις αόρατες πληγές, είναι ασύγκριτα δυσκολότερο. Στατιστικά οι γυναίκες υποφέρουν περισσότερο. Αν έρθουν 10 άνδρες για επίσκεψη, οι 9 θα είναι συνοδευόμενοι από τις συντρόφους τους. Αν έρθουν 10 γυναίκες, οι 9 θα είναι ασυνόδευτες και μόνες. Μπορεί ένας που υποφέρει να κρύβεται, αλλά συχνά μπορεί και κανένας να μην θέλει να ρωτήσει το γιατί, επειδή αυτό θα σημαίνει ότι, για να βοηθήσεις, θα πρέπει να χαλάσεις τη δική σου ισορροπία, που είδες και έπαθες για να την βρεις…

Ζωγραφίζετε και έχετε δείξει επανειλημμένα τις γνώσεις σας γύρω από την Τέχνη αλλά και την αγάπη σας στη ζωγραφική, ακόμη και μέσα από εισηγήσεις σας, ιατρικής φύσεως, όπως κάνατε πρόσφατα στην ημερίδα του ΠΕΔΥ Βέροιας για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού.  Πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε; Τι σας τράβηξε στη ζωγραφική;

Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Από ότι έχετε δει «ζωγραφίζω» μ’ έναν όχι συνηθισμένο τρόπο, όσον αφορά στην τεχνική. Όταν ήμουν στην Τετάρτη Γυμνασίου, ήρθε για ένα μικρό χρονικό διάστημα, (ίσως 2-3 φορές μόνο), ένας καθηγητής για να μας κάνει σχέδιο. Το μόνο που μας έδειξε ήταν το πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε ένα μαυρόασπρο ασυνήθιστο σήμα της ΕΡΤ, που έβγαινε στις τηλεοπτικές οθόνες, όταν γινότανε διακοπές του προγράμματος. Το γνωστό «Μας συγχωρείτε. Διακοπή». Λευκά χαρτόνια, ραπιδογράφοι, αποστάσεις, χαράκια, γραμμές… Αυτό ήταν! Μου δημιουργήθηκαν ιδέες, άρχισα να μεγεθύνω τα «παιχνιδίσματα» και τις μουτζούρες του μολυβιού, που έφτιαχνα στις γωνίες των σελίδων των βιβλίων μου….

 Βλέπω στα έργα σας πως δίνετε πολύ μεγάλη σημασία στο «γέμισμα» της εικόνας. Πρωταγωνιστεί το εσωτερικό και όχι το περίγραμμα. Σηματοδοτεί κάτι αυτή η επιλογή;

Μ’ ενδιαφέρει πάντα περισσότερο το εσωτερικό σε σχέση με το εξωτερικό. Αυτό ψάχνω περισσότερο άλλωστε και στη δουλειά μου ως ψυχίατρος. Ίσως από εκεί ξεκινά η επιλογή στην οποία αναφέρεστε.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας ζωγράφοι και πόσο σας έχουν επηρεάσει;

Πολλοί ζωγράφοι μού άρεσαν, αγαπημένος μου όμως μόνο ο Μονέ. Πιστεύω, ότι δεν με έχουν επηρεάσει τόσο οι ζωγράφοι, όσο η αρχιτεκτονική των κτιρίων, των εκκλησιών, τα κόμικς, τα υφάσματα των μαιτρ της μόδας, οι διαφημίσεις, τα λάθη μου, τα χρώματα του φθινοπώρου, οι μαύρες μου μέρες, οι παλιές πόρτες, τα γυμνά κλαδιά, οι χάρτες…

Υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στην ψυχιατρική και τη ζωγραφική; Πιστεύετε στην Art Therapy;

Πριν 2-3 χρόνια, ο εννιάχρονος μικρός γιός μου, που ζωγραφίζει από την κούνια του με πάθος, μου βάζει σαν «τιμωρία» να του ζωγραφίσω ένα πολύπλοκο σχέδιο που βρήκε στο κομπιούτερ.

-Ρε ‘συ, του λέω, το πιο δύσκολο διάλεξες. Θα πιαστεί το χέρι μου μέχρι να το κάνω.

-Μην στενοχωριέσαι μπαμπά, μου απαντάει, Με λίγη υπομονή ξέρω ότι θα τα καταφέρεις. Για το χέρι σου πάντως μην ανησυχείς. Με την ψυχή σου ζωγραφίζεις…..!!!!

-Ποιος σου το ‘πε αυτό;;

-Κανείς…. Δικό μου είναι….

Οπότε, για να το λέει ένα παιδί, όντως υπάρχουν δίαυλοι!

Έχω ασχοληθεί με την Art Therapy. Σαν ειδικευόμενος ήταν η μοναδική εργασία που είχα κάνει σε Πανελλήνιο Συνέδριο στο Βόλο. Την παρουσίασα σε πόστερ, που στην ουσία ήταν 10 πόστερ ταυτόχρονα στη συσκευασία του ενός. Βάλτε και τις εικαστικές παρεμβάσεις, ασυνήθιστο, το οποίο, μετριοφρόνως, είχε εντυπωσιάσει. Μου προτάθηκε, με βάση αυτήν την εργασία, ότι θα μπορούσαμε με το Πανεπιστήμιο να εκδώσουμε το πρώτο ελληνικό βιβλίο σχετικό με την άγνωστη Art Therapy, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχε κάτι.

Ναι, πιστεύω ότι η Art Therapy μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες και βοήθειες, να παίξει σημαντικό ρόλο σε μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών.

Και κλείνοντας, αν ένας γιατρός που τελείωνε τώρα ζητούσε την άποψη σας για την ψυχιατρική, θα του λέγατε ανεπιφύλακτα να την επιλέξει;

 Αρχικά, θα τον επέπληττα, γιατί έκανε το λάθος να σπουδάσει γιατρός. Θα του πρότεινα ν’ αλλάξει ειδικότητα, αν πίστευε ότι με την ψυχιατρική θα γνώριζε τον εαυτό του καλύτερα και ότι θα έλυνε τις ψυχικές του συγκρούσεις. Και τελικά θα τον έστελνα στην … «Φαρέτρα», για να υποστεί μια σύντομη συνέντευξη από εσάς, με τον μοναδικό σας τρόπο. Αν αντιλαμβανόμουν το θετικό σας νεύμα, θα του πρότεινα ανεπιφύλακτα να την επιλέξει!

Φωτογραφίες: faretra.info