“Οι μετάνοιες από την Τουρκοκρατία μέχρι σήμερα…” του Δημήτρη Βύζα
Στην σελ.551 των Απομνημονευμάτων του στρατηγού Μακρυγιάννη της Επανάστασης του 1821 (εκδ. Α. Καραβία) βρήκα μια παράγραφο που αναφέρεται στις μετάνοιες του. Από ενού χρονού παιδί με συνήθισαν οι γονέοι μου να κάνω μετάνοιες και μ’ έλεγαν: “Κάνε μετάνοιες να πιάσεις περδικόπουλα”. Πήγαιναν εκείνοι μούφερναν περδικόπουλα και μούλεγαν: “Για, έκαμες μετάνοιες και τάπιασες”.
Διαβάζοντας τα παραπάνω έρχονται στο νου μου μνήμες του όχι και τόσο μακρινού παρελθόντος του χωριού μας, της Φυτειάς. Δεν γνωρίζω αν τις μετάνοιες τις κληρονομήσαμε από τους τούρκους ή αυτοί τις πήραν από τους βυζαντινούς. Ο Καραγκιόζης πάντοτε με τεμενάδες και προσκυνήματα πήγαινε στο Σαράι.
Το σκηνικό στο μπερντέ καθιερωμένο. Αριστερά η καλύβα του Καραγκιόζη και δεξιά το Σαράι του Πασά. Ένας Δεσπότης των Βοδενών είχε βρει τρόπο να τιμωρεί ανθρώπους του ποιμνίου του με σταυροκοπήματα και μετάνοιες, βάζοντας τους να διαβάζουν κείμενο που σε κάθε σειρά του αναφέρονταν και κάποιος Άγιος. Σε κάθε ανάγνωση ονόματος Αγίου έπρεπε ο πιστός να κάνει το σταυρό του και τρεις μετάνοιες και μάλιστα παρουσία του Πούκεβιλ που ήταν ξένος περιηγητής επί Τουρκοκρατίας.
Οι νύφες της Φυτιάς μόνο με χειροφίλημα και προσκύνημα (μετάνοια) έπαιρναν από τις ‘’θειάτσες’’ κάποιο φιλοδώρημα. Το εκκλησίασμα σε κάθε ευκαιρία χαιρετούσε (φιλούσε) όλες τις εικόνες της εκκλησίας με σταυροκόπημα και μετάνοιες σε κάθε εικόνα χωριστά.
Στις Αποκριές τα παιδιά αλλά και οι μεγαλύτεροι έπαιρναν κάποιο “σχώριο” από τα αξιοσέβαστα συγγενικά πρόσωπα ύστερα από προσκύνημα (μετάνοια) και αίτηση συγχώρεσης. “Σχώρναμε και θεέ σχωρέστον” ήταν μια κάποια προσευχή με σταυρό και μετάνοια.
Και ύστερα παραξενευόμαστε που η σημερινή κοινωνία έχει αναρίθμητους οσφυοκάμπτες ή και κωλοτούμπες. Το φαινόμενο είναι κληρονομιά του “πολυχρονημένε μου βασιλιά των βασιλιάδων” ή το νεώτερο στις αιτήσεις “λαμβάνω την τιμήν όπως ευαρεστούμενοι χορηγήσετε μοι… Μετά τιμής, Ευπειθέστατος”.
Ευτυχώς σήμερα στις αιτήσεις έχει εξαφανιστεί η ραγιάδικη φόρμα, έστω και τυπικά.
Δημήτρης Κ. Βύζας
