Βιβλιοκριτική για το βιβλίο του Αλέκου Χατζηκώστα, “Σχεδία Μνήμης”

Σχεδόν δυο χρόνια μετά την πρώτη του συλλογή διηγημάτων, Δυτικά του Αλιάκμονα,

ο Αλέκος Χατζηκώστας επιστρέφει με μια νέα συλλογή εννιά διηγημάτων που φέρει τον εύγλωττο τίτλο Σχεδία μνήμης.

Αν στον τίτλο της πρώτης συλλογής προβάλλονταν ο χώρος, με τη γενέθλια πόλη, τη Βέροια, στο προσκήνιο, τώρα προτάσσεται η μνήμη και το βιωματικό υλικό που τη συνθέτει. Μια σχεδία λοιπόν η λογοτεχνία για να διασωθεί η μνήμη. Ή αλλιώς, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του:

Η σχεδία μνήμης κουβαλάει σχέδια, όνειρα ελπίδες, αποσκευές μέσα σε ταραγμένα νερά που σε 9 ιστορίες συνθέτουν ψηφίδα ψηφίδα την τοιχογραφία μιας εποχής και μας ταξιδεύουν από τη Δικτατορία μέχρι τη σημερινή κρίση, από το Στέλιο Καζαντζίδη μέχρι τα «σταγονίδια της χούντας», από το πατρικό χρέος μέχρι την Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Αλλά βέβαια, τι να πρωτοσώσει μια σχεδία, τι να χωρέσει από τα κρυμένα τιμαλφή που πρέπει να σωθούν, για να θυμηθούμε τον Αναγνωστάκη…

Και δεν είναι μόνο το πρόβλημα τι θα διασώσει ο συγγραφέας και τι θα αφήσει να βουλιάξει στο ποτάμι του χρόνου. Είναι και το αίτημα της λογοτεχνικότητας: πώς θα μετασχηματίσει ένα σύνολο γεγονότων και βιωμάτων, κάποτε επώδυνων, σε μυθοπλασία. Γιατί σε κάθε περίπτωση, έστω και προσχηματικά κάποτε, ο Χατζηκώστας επιλέγει το (αποστασιοποιημένο) τρίτο πρόσωπο για τις αφηγήσεις του (αρχή που κρατά από την προηγούμενη συλλογή) και όχι την πρωτοπρόσωπη αφήγηση που παραπέμπει σε αυτοβιογραφία.

Όπως επίσης κρατά και την έντονη κοινωνική οπτική που συχνά εκφράζεται με την ενεργή κομματική ταυτότητα των ηρώων. Άλλωστε αναφέρεται σε εποχές που η κομματική ένταξη ήταν κάτι σχεδόν αυτονόητο για μεγάλο μέρος των νέων ανθρώπων και οι ιδεολογικές επιλογές καθόριζαν συχνά έως και το είδος της μουσικής που άκουγε ο καθένας, αν και πάντα υπήρχαν περιθώρια για διακομματικές επιλογές, όπως στο διήγημα «Ε.Κ.Ο.Ν Στέλιος Καζαντζίδης».

Και τα ιστοριογραφικά ενδιαφέροντα του συγγραφέα μαζί με την δημοσιογραφική του ιδιότητα αντιπροσωπεύονται στο εξαιρετικό εκτεταμένο διήγημα – μικρή νουβέλα «Το χρέος» όπου αποκαλύπτεται εν είδει αστυνομικού διηγήματος η διαδρομή πλουτισμού ενός μεγαλέμπορου από τον εμφύλιο ως σήμερα. Στην ίδια γραμμή και το «C’est la vie» της γλυκόπικρης ερωτικής μνήμης που εξελίσσεται σε δράμα με πολιτικό και αστυνομικό ενδιαφέρον.

Το χιούμορ επίσης αποτελεί σταθερή συνιστώσα στα διηγήματα του Χατζηκώστα, που διαπερνά το σύνολο των διηγημάτων και χρωματίζει έντονα διηγήματα όπως «Το Πραξικόπημα» ή «Η Κυριακή της Ορθοδοξίας» αλλά και «Το Λόττο» με τον λανθάνοντα διδακτικό του χαρακτήρα.

Τέλος οι επώδυνες επιστροφές σε χώρους που εγγράφονται ανεξίτηλα στη μνήμη: ερωτικές ιστορίες της εφηβείας («Η Ντισκοτέκ»), η γειτονιά του πατρικού σπιτιού και οι άνθρωποί της («Σώπα όπου να’ναι θα σημάνουν οι καμπάνες»), η παλιά ομάδα του μπάσκετ που τώρα πενηντάρησαν («Βρέχει πάνω από το Σαντιάγο».

Το καλό με τον Αλέκο Χατζηκώστα είναι ότι, για να παραφράσουμε τον Καρυωτάκη, δε δημοσιεύει τα διηγήματά του για να τιτλοφορείται συγγραφέας αλλά γιατί η ίδια η γραφή τον ευχαριστεί. Αυτήν την ευχαρίστηση και το κέφι του συγγραφέα τα διακρίνει εύκολα ο αναγνώστης και – το σημαντικότερο – του μεταδίδονται κατά την ανάγνωση. Πολύ περισσότερο αν και ο ίδιος έχει εναποθέσει δικές του αποσκευές πάνω στην ίδια αυτή Σχεδία Μνήμης.

Τσαλουχίδης Παντελής – Φιλόλογος, κριτικός Λογοτεχνίας
Μέλος του Δ.Σ του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ημαθίας

Πηγή: http://www.alfavita.gr