Είμαστε πρωταθλητές στην κακοποίηση ζώων – Μια θλιβερή πανευρωπαϊκή πρωτιά παρά τη συνεχή αυστηροποίηση των νόμων
Σε πραγματική μάστιγα έχουν εξελιχθεί τα αμέτρητα περιστατικά κακοποίησης ζώων που καταγράφονται πλέον σε καθημερινή βάση σε όλη την Ελλάδα, στην πλειονότητά τους μάλιστα τόσο απάνθρωπα ώστε προκαλούν συναισθήματα φρίκης.
Ενδεικτικό της σοβαρότητας και των διαστάσεων που έχει λάβει το πρόβλημα είναι ότι η χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, έχει «κατορθώσει» να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας πανευρωπαϊκά, παρά τις βελτιώσεις στη νομοθεσία, που προβλέπουν αυστηρότερες κυρώσεις για όσους προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις.
Γενικώς έχει καταντήσει καθημερινότητα το να ακούμε για περιστατικά που αφορούν μαθητές να κλωτσάνε γάτες μέχρι θανάτου, οπλίτες να πετούν σκύλο σε γκρεμό, άλλους να βάζουν φωτιά σε ζώα, μαζικές δηλητηριάσεις, σκοποβολή με καραμπίνα, λιντσαρίσματα, απαγχονισμούς, σεξουαλικές κακοποιήσεις, σκυλιά να πετιούνται από το μπαλκόνι και άλλα πολλά.
Υπάρχει βέβαια και η σχετικώς ηπιότερη και έμμεση βία, όπως το να έχει κάποιος ένα ζώο στο σπίτι και να μην το φροντίζει σωστά, να το κρατάει δεμένο μέρα – νύχτα, να το έχει περιορισμένο σε ένα μπαλκόνι ή μια ταράτσα, να το πετάει στον δρόμο επειδή μεγάλωσε και δεν είναι πια χαριτωμένο κ.λπ. Όλες αυτές οι περιπτώσεις κανονικά διώκονται από τον νόμο. Δεν χρειάζεται δηλαδή να φτάσει να βασανίζει κάποιος σωματικά τα ζώα για να τιμωρηθεί.
Τα περιστατικά είναι σίγουρα πολύ περισσότερα από τα επισήμως καταγεγραμμένα, καθώς όλοι γινόμαστε μάρτυρες ή ακούμε πλέον πολύ συχνά για την κακοποίηση κάποιου ζώου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το ότι πριν από λίγες μέρες η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου εξέδωσε νέα εγκύκλιο, βάσει της οποίας αυστηροποιείται η νομοθεσία σε ζητήματα που αφορούν την προστασία των ζώων.
Πάντως, σύμφωνα με τους ειδικούς, το να βλάπτει κάποιος ζώα, είτε είναι παιδί είτε ενήλικος, αποτελεί κλινικό σύμπτωμα συγκεκριμένων ψυχικών διαταραχών. Στην παιδική και εφηβική ηλικία οι παιδοψυχίατροι το χαρακτηρίζουν ως διαταραχή διαγωγής ενώ στους ενηλίκους αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας.
Οι ενήλικοι οι οποίοι συστηματικά κακοποιούν κατοικίδια μπορεί να ασκήσουν κάθε μορφής ενδοοικογενειακή και διαπροσωπική βία, ενώ συχνά εμπλέκονται και σε παραβατικές πράξεις που διώκονται ποινικά.
Θλιβερό ρεκόρ
Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των καταγγελιών για κακοποίηση ζώων έχει αυξηθεί πολύ, ωστόσο δυσανάλογη παραμένει η αύξηση του αριθμού των ατόμων που συλλαμβάνονται και παραπέμπονται στη Δικαιοσύνη γι’ αυτές τις αξιόποινες πράξεις.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Βαγγέλης Δρίβας, αστυνομικός, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που διοργάνωσε το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2019 έγιναν 1.799 καταγγελίες, εξαιτίας των οποίων μόλις 117 άτομα συνελήφθησαν.
Οι ποινές για τους παραβάτες είναι πλέον βαριές. Πρόκειται για έγκλημα αυτεπάγγελτα διωκόμενο με τη διαδικασία του αυτοφώρου. Το πρόστιμο φτάνει μέχρι τα 30.000 ευρώ και παράλληλα προβλέπεται και ποινή φυλάκισης μέχρι και πέντε χρόνια.
Το νομικό πλαίσιο
Ο ορισμός της κακοποίησης των ζώων δεν είναι κοινός για όλες τις χώρες, αλλά διαφέρει ανάλογα με την κουλτούρα και το επίπεδο ανάπτυξης. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιες κοινές γραμμές πάνω στις οποίες κινούνται οι ανεπτυγμένες χώρες.
Ένας ορισμός που χρησιμοποιείται ευρέως είναι ότι η κακοποίηση αποτελεί μια κοινωνικά μη αποδεκτή συμπεριφορά, η οποία μπορεί να προκαλέσει από δυσφορία μέχρι θάνατο σε ένα ζώο. Η κακοποίηση εξαρτάται και από τη χώρα στην οποία αναφερόμαστε. Αν δηλαδή αναφερόμαστε σε ανεπτυγμένη ή σε μια αναπτυσσόμενη χώρα, όπως οι χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου.
Κακοποίηση ζώων συνιστούν η άσκηση άμεσης βίας, ο βασανισμός, ο ακρωτηριασμός, η κακή μεταχείριση, η αποστέρηση του ζώου από την απόλαυση των πέντε βασικών του ελευθεριών, η πρόκληση στρες.
Τα ζώα μπορεί να κακοποιούνται είτε ως ζώα συντροφιάς (έχουμε δηλαδή ένα ζώο το οποίο κλωτσάμε, βασανίζουμε, θανατώνουμε, το έχουμε στην ταράτσα μονίμως, του αποστερούμε την τροφή) είτε με την ιδιότητα, που τους έχουμε εμείς δώσει, των παραγωγικών ζώων, όπως για παράδειγμα τα γαϊδουράκια στη Σαντορίνη, τα οποία είναι στα πρόθυρα της απόλυτης εξόντωσης, αλλά η βάναυση προς αυτά συμπεριφορά συνεχίζεται.
Η κακοποίηση αφορά όλα τα ζώα παρά το γεγονός ότι η αστική πανίδα, δηλαδή ο σκύλος και η γάτα, προστατεύονται από τον νόμο πλέον.
Όπως αναφέρουν συχνά ακτιβιστές, υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων, ακόμα και αστυνομικοί, στην Ελλάδα δεν γίνονται εύκολα καταγγελίες σχετικά με κακοποίηση ζώων και αυτός είναι ένας λόγος για το γενικότερο αίσθημα ατιμωρησίας που επικρατεί.
Με βάση στοιχεία της ιστοσελίδας Report Animal Abuse Greece, το 2014 κατεγράφησαν 809 καταγγελίες, ενώ το 2018 ο αριθμός εκτοξεύθηκε στις 3.734. Ο αριθμός των ατόμων που συνελήφθησαν όμως παραμένει δυσανάλογος του αριθμού των καταγγελιών. Για παράδειγμα το πρώτο εξάμηνο του 2019 έγιναν 1.799 καταγγελίες, εκ των οποίων μόλις 117 άτομα συνελήφθησαν.
Εδώ και τριάντα χρόνια υπάρχουν πολλές ακαδημαϊκές μελέτες που δείχνουν ότι η κακοποίηση των ζώων συνδέεται και με τη βία κατά των ανθρώπων, όπως η ενδοοικογενειακή βία, η κακοποίηση των παιδιών, ακόμα και οι δολοφονίες.
Ειδικά στις ΗΠΑ τα εγκλήματα κατά των ζώων διερευνώνται με μεγάλη προσοχή και χρησιμοποιούνται ως εργαλείο ανίχνευσης κακοποίησης παιδιών και άλλων ευάλωτων ατόμων.
Νέες αυστηρές οδηγίες
Οι συνεχόμενες περιπτώσεις κακοποίησης ζώων που βλέπουν συνεχώς το φως της δημοσιότητας οδήγησαν την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου να εκδώσει νέα εγκύκλιο σχετικά με ζητήματα που αφορούν την προστασία των ζώων. Σε αυτήν περιλαμβάνονται αναλυτικές οδηγίες προς τους εισαγγελείς ανά τη χώρα για τη διαχείριση περιστατικών βίας κατά των ζώων.
Μεταξύ άλλων επισημαίνονται η σημασία και η σοβαρότητα των θεμάτων που αφορούν την προστασία των ζώων και η ιδιαίτερη επιμέλεια των αρμοδίων αρχών για την αποτροπή περιπτώσεων κακοποίησης και βασανισμού ζώων, δεδομένου ότι η εκδήλωση αυτών των φαινομένων συνδέεται ευθέως και με τη γενικότερη εκδήλωση εγκληματικότητας, αφού η σχέση της κακοποίησης ζώων ειδικά με την παιδική κακοποίηση, και όχι μόνο, είναι γνωστή και τεκμηριωμένη από αρκετά χρόνια.
Η εγκύκλιος, η οποία φέρει την υπογραφή της αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Όλγας Σμυρλή, αναφέρει αναλυτικά:
«Με την ευκαιρία της ανάληψης των καθηκόντων μου, ως αρμόδιας για την εποπτεία και τον συντονισμό του έργου των υπεύθυνων εισαγγελέων σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος, προστασίας δημοσίων κτημάτων, ασφαλείας και υγιεινής των εργαζομένων και προστασίας ζώων, αλλά και με αφορμή το ότι σημειώνονται κατά καιρούς και πρόσφατα πράξεις κακοποίησης και βασανισμού ζώων, σας υπενθυμίζω την τήρηση προηγούμενων σχετικών εγκυκλίων μας με αριθμ. 8/2013, 4/2014 και 2/2020 και σας επισημαίνω τα ακόλουθα:
1. Να επιμελείστε για την τήρηση των διατάξεων του Ν. 4039/2012, όπως ισχύει, δίνοντας σχετικές παραγγελίες στα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα
● να εντείνουν τις ενέργειές τους και την προσοχή τους για τη διαπίστωση συμπεριφορών εκ μέρους των πολιτών, που εμπίπτουν στις διατάξεις του ως άνω νόμου,
● να επιλαμβάνονται αμέσως και να ενεργούν επειγόντως, όταν περιέρχονται σε αυτούς αναφορές, μηνύσεις, πληροφορίες, αναρτήσεις στο διαδίκτυο, καταγγελίες κ.λπ. για παραβάσεις των διατάξεων του ως άνω νόμου και ιδιαιτέρως για περιπτώσεις βασανισμού και κακοποίησης ζώων και για περιπτώσεις μη τήρησης των υποχρεώσεων των ιδιοκτητών δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς, που ορίζονται στο άρθρο 5 του ως άνω νόμου, και ειδικά που αφορούν τη μη τήρηση των κανόνων ευζωίας του ζώου, όπως περιγράφονται στην περίπτωση β’ του άρθρου 1 του ως άνω νόμου.
2. Να παραγγείλετε στα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα να σας ενημερώνουν για τις διαπιστώσεις και τις ενέργειές τους και να ζητούν σε περίπτωση ανάγκης τη συνδρομή σας.
3. Οι εισαγγελείς Πρωτοδικών θα πρέπει να ακολουθούν την αυτόφωρη διαδικασία (άρθρ.417 επ. Κ.Π.Δ.), εφόσον συντρέχουν οι όροι, όταν διαπιστώνονται παραβάσεις, που προβλέπονται στο άρθρο 16 του ως άνω νόμου, ειδικά περιπτώσεις βασανισμού, κακοποίησης, κακής και βάναυσης μεταχείρισης οποιουδήποτε είδους ζώου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ’ αυτού, ιδίως δηλητηρίαση, κρέμασμα, πνιγμός, κάψιμο, σύνθλιψη και ακρωτηριασμός.
4. Να επιστήσετε την προσοχή, στις αρμόδιες υπηρεσίες των δήμων της περιφέρειάς σας, για την τήρηση των υποχρεώσεών τους, για την περισυλλογή και διαχείριση αδέσποτων ζώων συντροφιάς, όπως αυτές ειδικότερα ορίζονται στο άρθρο 9 του ως άνω νόμου.
5. Να θέτετε σε εφαρμογή τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις των παραγράφων 1, 2 του άρθρου 19 του ως άνω νόμου, σχετικά με την αρμοδιότητά σας, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις, δηλαδή κατόπιν εντολής σας να αφαιρείται προσωρινά ή οριστικά το ζώο συντροφιάς ή ζώο άλλης κατηγορίας από την κατοχή του παραβάτη των διατάξεων του άρθρου 5 παρ. 1 περιπτώσεις α, β και γ και του άρθρου 16 του ίδιου νόμου και το ζώο να παραδίνεται στο καταφύγιο αδέσποτων ζώων του αρμόδιου δήμου ή σε ενδιαφερόμενη φιλοζωική εταιρεία ή σωματείο.
6. Αν δε η μεταχείριση του ζώου είναι ιδιαίτερα σκληρή και βάναυση και προκάλεσε ιδιαίτερο πόνο ή φόβο στο ζώο, την οριστική αφαίρεση και με διάταξή σας να απαγορεύετε την απόκτηση άλλου ζώου από τον παραβάτη.
7. Εφόσον κρίνετε σκόπιμο, όταν επιλαμβάνεστε δημοσιεύματος ή καταγγελίας, με επιτόπια αυτοψία, να διαπιστώνετε τις συνθήκες που επικρατούν σε οποιοδήποτε καταφύγιο αδέσποτων ζώων συντροφιάς ή εκτροφείο και, αν αυτές δεν είναι σύμφωνες με τα οριζόμενα στο άρθρο 9 του ως άνω νόμου και στις ειδικές διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία τους, με προσωρινή διάταξή σας να καθορίζετε τα μέτρα που πρέπει να λάβει ο ιδιοκτήτης του καταφυγίου ή εκτροφείου και το χρονικό διάστημα εντός του οποίου πρέπει να συμμορφωθεί.
8. Επισημαίνεται δε η σημασία και η σοβαρότητα των ως άνω θεμάτων που αφορούν την προστασία των ζώων και η ιδιαίτερη επιμέλεια των αρμοδίων αρχών για την αποτροπή περιπτώσεων κακοποίησης και βασανισμού ζώων, δεδομένου ότι συνδέεται η εκδήλωση αυτών των φαινομένων άμεσα και με τη γενικότερη εκδήλωση εγκληματικότητας, αφού η σχέση κακοποίησης ζώων ειδικά με την παιδική κακοποίηση και όχι μόνο, είναι γνωστή και τεκμηριωμένη, από αρκετά χρόνια.
9. Να μας ενημερώνετε για παραβάσεις του ως άνω νόμου κατά τα παραπάνω αναφερόμενα και ιδιαίτερα για πράξεις κακοποίησης και βασανισμού ζώων στην περιφέρεια αρμοδιότητάς σας και για τις ενέργειές σας».
