Άρθρα Ιστορία

“Η κληρονομιά του Πέτρου Κόκκαλη στην Ιστορία / Γιατρός, Επαναστάτης και Οραματιστής της Δικαιοσύνης” / γράφει η Eλένη Νικολαΐδου

Εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση και το ΕΑΜ ενώ το 1944 οργανώθηκε στο ΚΚΕ. Η προσχώρηση στην Εθνική Αντίσταση σπουδαίων πανεπιστημιακών όπως του Π. Κόκκαλη και του Αλ. Σβώλου, τόνωσε το ηθικό του λαού

Ο Πέτρος Κόκκαλης (1896-1962) υπήρξε μια μοναδική προσωπικότητα που συνδύασε την επιστημονική αριστεία με την πολιτική δράση και την κοινωνική αλληλεγγύη. Η ζωή και το έργο του αποτελούν παρακαταθήκη ανθρωπιάς, επιστημονικής προόδου και αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη.

Από την λαμπρή ιατρική του σταδιοδρομία μέχρι τη συμμετοχή του στα πολιτικά γεγονότα της εποχής του, οι ρόλοι του ως γραμματέας Υγείας και Πρόνοιας της ΠΕΕΑ, υπουργός Παιδείας στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ) και πρόεδρος της Επιτροπής Βοήθειας για το Παιδί (ΕΒΟΠ) διαμόρφωσαν το ιστορικό του αποτύπωμα.

Πρώιμα χρόνια και σπουδές

Γεννημένος στη Λιβαδειά το 1896, ο Πέτρος Κόκκαλης απέκτησε ευρεία επιστημονική κατάρτιση, φοιτώντας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Βερολίνο (εκτός από Ιατρική σπούδασε και Φυσική), τη Ζυρίχη, και τη Βέρνη από όπου, το 1919, απέκτησε τον διδακτορικό του τίτλο στην Ιατρική.

Αυτή η διεθνής εμπειρία τού προσέφερε τα εφόδια για να εξελιχθεί σε έναν από τους κορυφαίους χειρουργούς της εποχής του. Εργάστηκε για χρόνια στο Μόναχο, συνεργαζόμενος με τον διακεκριμένο χειρουργό Φέρντιναντ Ζάουερμπρουχ.  Αφού έζησε 15 χρόνια στο εξωτερικό το 1928 επέστρεψε στην Ελλάδα.

Καριέρα και ανθρωπιστική αποστολή

Στην Ελλάδα, ο Π. Κόκκαλης, το 1929, διορίζεται διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ελπίς», το 1930 διευθυντής του χειρουργικού τμήματος της Αστυκλινικής Αθηνών, το 1935 διευθυντής της Γ’ Χειρουργικής κλινικής του Ευαγγελισμού και κρατώντας αυτή τη θέση το 1939 έγινε και καθηγητής της Β’ Χειρουργικής κλινικής του Αρεταιείου Νοσοκομείου. Ως διευθυντής της Α’ Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής στο «Αρεταίειο» Νοσοκομείο, συνδύασε την καινοτομία με την αφοσίωση στους ασθενείς, αφήνοντας ανεξίτηλο το σημάδι του στην ιατρική κοινότητα.

Δεν αργεί, όμως, να ξεσπάσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και τοποθετείται στο 2ο και το 9ο στρατιωτικό νοσοκομείο. Αυτή η θέση όμως δεν αρκούσε στην προσωπικότητα του Πέτρου Κόκκαλη. Θέλησε να προσφέρει περισσότερα και έτσι εθελοντικά άφησε την, μέχρι εκείνη τη στιγμή ασφάλεια της Αθήνας, και μετατέθηκε στην εμπόλεμη περιοχή, στην Υγειονομική Βάση της Ηπείρου. Είναι φαίνεται και το σημείο καμπής, η περίοδος που εμφανίζεται η αγωνιστική του πορεία, το πάθος του να προσφέρει ακόμη περισσότερα στον ελληνικό λαό. Εκεί στο μέτωπο αναδείχθηκε η εξαιρετική του οργανωτική ικανότητα, όταν μέσα σε λίγο διάστημα βελτίωσε τις συνθήκες νοσηλείας των στρατιωτών και αύξησε τα διαθέσιμα κρεβάτια από 1.800 σε 5.000.

Το μέτωπο, όμως, έπεσε! Γυρνώντας στην Αθήνα συνέχισε να διδάσκει στο Αρεταίειο ωστόσο η δράση του στο μέτωπο, αλλά και μία σειρά γεγονότων όπως η δημόσια υπεράσπιση του Ι. Κακριδή, η άρνηση να υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας με τις ιταλικές αρχές και η αντίρρησή του να συμμετέχει στην ίδρυση ελληνογερμανικού νευροχειρουργικού κέντρου στον «Άγιο Σάββα» είχαν ως αποτέλεσμα τον διωγμό του από τις δοσιλογικές κυβερνήσεις της Κατοχής. Η διέξοδος του Πέτρου Κόκκαλη, όπως άλλωστε και χιλιάδων άλλων Ελλήνων, ήταν η φυγή προς την ανταρτοκρατούμενη Ελλάδα.

Εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση και το ΕΑΜ ενώ το 1944 οργανώθηκε στο ΚΚΕ. Η προσχώρηση στην Εθνική Αντίσταση σπουδαίων πανεπιστημιακών όπως του Π.Κόκκαλη και του Αλ. Σβώλου, τόνωσε το ηθικό του λαού. Στη συνέχεια διετέλεσε μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης/ΠΕΕΑ. Στις ελεύθερες εκλογές, τον Απρίλιο του 1944, στην Ελεύθερη Ελλάδα εκλέχθηκε εθνικοσύμβουλος Αθηνών και φυσικά συμμετείχε στην Α΄ Σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου στους Κορυσχάδες. Ανέλαβε Γραμματέας Παιδείας και Θρησκευμάτων και συνεισέφερε τα μέγιστα.
Μετά την απελευθέρωση ο Π. Κόκκαλης επανήλθε στην Β’ Χειρουργική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου.

Με την έναρξη, όμως, των Δεκεμβριανών και τον βομβαρδισμό της Αθήνας ο Π. Κόκκαλης πήρε την οικογένειά του και πήγαν στην Θήβα όπου έμειναν για ένα μήνα. Γυρνώντας στην Αθήνα βρήκε το σπίτι του λεηλατημένο. Σημάδι πως θα ξεκινούσαν τα αντίποινα των δοσιλόγων επειδή τόλμησε να ανέβει στο βουνό στην Κατοχή ενώ αυτομάτως τέθηκε σε διαθεσιμότητα.

Απόδειξη της εκδικητικής συμπεριφοράς του κράτους απέναντί του ήταν όταν ο Π. Κόκκαλης έπαθε ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο, τον Δεκέμβριο του 1946, και χρειάστηκε να βγει στο εξωτερικό. Του απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα και του επετράπη μόνο μετά από έντονες διαμαρτυρίες προσωπικοτήτων, πεντέμισι μήνες μετά.

Με μίσος εμπόδισαν την ιατρική μεγαλοφυΐα του Π. Κόκκαλη λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Δεν του άφησαν κανένα περιθώριο. Η μόνη διέξοδος ήταν η παραμονή του στο εξωτερικό. Από το Παρίσι πήγε στην Ελβετία και μετά στο Βελιγράδι όπου συναντήθηκε με τον Νίκο Ζαχαριάδη. Μεσούντος του εμφυλίου πολέμου, στις 23 Δεκεμβρίου 1947 όταν ανακοινώθηκε η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση / ΠΔΚ, ο Πέτρος Κόκκαλης (είχε ήδη επιστρέψει στην Ελλάδα) ανέλαβε το Υπουργείο Υγείας – Κοινωνικής Πρόνοιας και Παιδείας. Ήταν ο μόνος υπουργός της ΠΔΚ που δεν ήταν μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ έγινε κεντρική φυσιογνωμία της ΠΕΑΕΑ, γνωστής και ως «Κυβέρνησης του Βουνού». Ανέλαβε την οργάνωση της ιατρικής περίθαλψης και την κοινωνική υποστήριξη στις ελεύθερες περιοχές. Έθεσε σε εφαρμογή πρωτοποριακά προγράμματα για την προστασία των πιο ευάλωτων, ενώ εργάστηκε αδιάκοπα για τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών. Όσον αφορά στον τομέα της Παιδείας επικεντρώθηκε στη διαμόρφωση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής που στόχευε στη μόρφωση και την ενδυνάμωση των λαϊκών στρωμάτων. Παρά τις πολιτικές διώξεις που ακολούθησαν, ο Π. Κόκκαλης παρέμεινε αφοσιωμένος στο όραμά του για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα προωθούσε την κοινωνική δικαιοσύνη.

Πρόεδρος της Επιτροπής Βοήθειας για το Παιδί (ΕΒΟΠ)

Κατά τον εμφύλιο, τα χωριά υπέφεραν από τους βομβαρδισμούς και τους κανονιοβολισμούς. Στις 30 Απριλίου 1948 συγκροτήθηκε η Επιτροπή Βοήθειας για το Παιδί / ΕΒΟΠ για τη σωτηρία τους στις εμπόλεμες περιοχές. Η ΕΒΟΠ είχε έδρα τη Βουδαπέστη και πρόεδρός της ήταν ο Π. Κόκκαλης.

Μετά από διαδικασίες συνελεύσεων των χωριών οργανώθηκαν ομάδες μεταφοράς των παιδιών στις ανατολικές χώρες. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους του, ήταν αυτός του προέδρου της ΕΒΟΠΥ. Υπό την ηγεσία του, η ΕΒΟΠ προσέφερε ανθρωπιστική βοήθεια, προστατεύοντας χιλιάδες παιδιά από τις κακουχίες του πολέμου. Ο Κόκκαλης διέβλεπε ότι η φροντίδα των παιδιών ήταν κρίσιμη για την ανοικοδόμηση της κοινωνίας.

Μετά την ήττα στον εμφύλιο, ο Π. Κόκκαλης βρέθηκε πολιτικός πρόσφυγας, αρχικά στο Παρίσι και αργότερα στην Ανατολική Γερμανία. Εκεί, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, συμβάλλοντας στη διεθνή επιστημονική κοινότητα και εκπαιδεύοντας νέους γιατρούς.

Ο Πέτρος Κόκκαλης δεν ήταν μόνο ένας διακεκριμένος γιατρός, αλλά και ένας κομμουνιστής, ακούραστος υπηρέτης της δικαιοσύνης και της κοινωνικής προόδου. Οι ρόλοι του ως γραμματέας Υγείας και Πρόνοιας, υπουργός Παιδείας και πρόεδρος της ΕΒΟΠ έθεσαν τα θεμέλια για ένα όραμα κοινωνικής αλληλεγγύης που συνεχίζει να εμπνέει. Η ζωή του αποδεικνύει ότι η επιστήμη και η πολιτική μπορούν να συνεργαστούν για το κοινό καλό.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Κατίνα Τέντα – Λατίφη, Πέτρος Σ. Κόκκαλης. Βιωματική βιογραφία, Εστία
  • Ίδρυμα Κόκκαλη
  • Πέτρος Κόκκαλης, 58 χρόνια από το θάνατο του κομμουνιστή επιστήμονα, Ριζοσπάστης, 18/1/2020
  • Γιώργος Μ. Βραζιτούλης, Ο γιατρός Πέτρος Κόκκαλης στο Ανατολικό Βερολίνο (1955-1962), Ιχνηλατώντας την ιστορία

 news247.gr

banner-article

Ροη ειδήσεων