Τάσος Σαραντής
Περιφερειακή Διοίκηση, Δασικές Υπηρεσίες και δικαστική εξουσία καταδικάζουν τον ορεινό όγκο Βέρνον-Βίτσι στο κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, μια ορεινή περιοχή μεγάλης οικολογικής και ιστορικής αξίας, μετατρέποντάς τον σε εργοστάσιο αιολικών βιομηχανικής κλίμακας με την εγκατάσταση 150 ανεμογεννητριών σε όλο τον ορεινό όγκο και την πλήρη οικολογική καταστροφή του.
Ωστόσο τοπική αυτοδιοίκηση (Δήμος Αμυνταίου), τοπικές κοινωνίες (Δημοτικές Κοινότητες), συλλογικότητες καθώς και περιβαλλοντικές οργανώσεις δεν εγκαταλείπουν τον αγώνα που ξεκίνησαν πριν από 4 χρόνια για τη σωτηρία της οροσειράς και ετοιμάζουν κοινό αίτημα προς το ΥΠΕΝ για την υπαγωγή του ορεινού όγκου Βιτσίου στον θεσμό «Απάτητα Βουνά».
Ο ορεινός όγκος Βέρνου-Βιτσίoυ αποτελεί την ορεογραφική συνέχεια του Βαρνούντα και το φυσικό σύνορο των νομών Φλώρινας και Καστοριάς. Νότια καταλήγει σε δύο κλάδους, ο ένας συνεχίζει τον διαχωρισμό των δύο νομών μέχρι τον αυχένα της Κλεισούρας, ενώ ο δεύτερος κατευθύνεται νοτιοανατολικά με χαμηλές παρυφές, όπως το Ραδόσι, που σχηματίζουν τη διάβαση του Κλειδιού, σημείο όπου καταλήγουν και οι νοτιοδυτικές απολήξεις του Βόρα. Ψηλότερη κορυφή του είναι το Βίτσι με υψόμετρο 2.128 μέτρα. Η ονομασία Βίτσι συχνά αναφέρεται όχι μόνο για την κορυφή αλλά για ολόκληρο τον ορεινό όγκο.
Ιδιαίτερα επιβαρυμένη
Η οροσειρά είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη με πληθώρα αιολικών σταθμών είτε ήδη εγκατεστημένων είτε σε διάφορα στάδια αδειοδότησης, με τις ανεμογεννήτριες που συνολικά σχεδιάζεται να εγκατασταθούν στο ορεινό σύμπλεγμα να φτάνουν τις 105 σε συνολικά 15 αιολικούς σταθμούς που κατέχουν διαφορετικές εταιρείες, εκ των οποίων περίπου οι μισές είναι «μονοπρόσωπες». Οι υπόλοιπες 45 ανεμογεννήτριες αφορούν τα παρακλάδια προς Καστοριά – Πρέσπες. Οσο κι αν φαίνεται αδιανόητο, με τέτοια πυκνότητα αιολικών σταθμών στη θιγόμενη περιοχή δεν έχει γίνει η επιβαλλόμενη συνεκτίμηση των σωρευτικών επιπτώσεων όλων των αιολικών με μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά άρτια τεκμηριωμένη «δέουσα εκτίμηση» των συνολικών επιπτώσεων. Μελέτη που θα έπρεπε να είχε εκπονηθεί εκ προοιμίου για το σύνολο της θιγόμενης περιοχής. Και βέβαια όχι ελλειπτικά σε κάθε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του κάθε έργου μεμονωμένα, γεγονός που παραπέμπει σε κατάτμηση έργων αλλά και σε πλημμέλεια της αδειοδοτικής διαδικασίας.
Κι αυτό όταν είναι σχεδόν αυταπόδεικτο ότι οι σωρευτικές επιπτώσεις θα είναι σημαντικές, δεδομένου ότι η κατάληψη του φυσικού ορεινού οικοσυστήματος στην περιοχή είναι πολύ μεγάλης έκτασης με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα και στη βιοποικιλότητα εν γένει να είναι μη αναστρέψιμες σε περίπτωση που δεν υπάρξει άμεση παύση της αδειοδότησης και εγκατάστασης των αιολικών σταθμών. Είναι ενδεικτικό ότι η θιγόμενη από τους σχεδιαζόμενους αιολικούς σταθμούς περιοχή αλλά και η ευρύτερη περιοχή αφενός γειτνιάζει άμεσα με περιοχές του ευρωπαϊκού δικτύου Natura και συγκεκριμένα με 7 Ζώνες Ειδικής Προστασίας και Ειδικές Ζώνες Διατήρηση (ΕΖΔ) και αφετέρου αποτελεί μέρος της ζώνης μόνιμης παρουσίας και ενδιαίτησης, κατανομής και εύρους εξάπλωσης της καφέ αρκούδας που αποτελεί είδος προτεραιότητας, διατρέχει δηλαδή κίνδυνο να εξαφανιστεί. Συγκεκριμένα, 3 αιολικοί σταθμοί βρίσκονται εντός ΕΖΔ και 4 σε απόσταση 0,1 έως 2 χιλιομέτρων από ΕΖΔ.
Καταστροφή της χλωρίδας
Για την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών μόνο στους 7 εκ των 15 σχεδιαζόμενων αιολικών σταθμών θα απαιτηθούν διανοίξεις νέων δασικών δρόμων περίπου 24 χιλιομέτρων στον πεπερασμένης έκτασης ορεινό όγκο του Βιτσίου. Αυτές οι διανοίξεις θα επιφέρουν περαιτέρω και μη αναστρέψιμη σοβαρή κατάτμηση αμιγών δασικών εκτάσεων, την καταστροφή της χλωρίδας της περιοχής, την αλλαγή χρήσεων γης και την καταστροφή βοσκοτόπων.
Επιπρόσθετα η επιδιωκόμενη μετατροπή της περιοχής του Βιτσίου σε εργοστάσιο αιολικών παραβλέπει και το γεγονός ότι οι ανεμογεννήτριες σχεδιάζεται να εγκατασταθούν εντός ή και σε άμεση γειτνίαση με Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΤΙΦΚ) και συγκεκριμένα των ΤΙΦΚ «Λεχόβου, Κλεισούρας, Βαρικού», «Νυμφαίου», «Λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα» και «Κρανιώνα, Χάλαρων, Παύλου Μελά». Τι κι αν ο θεσμός των ΤΙΦΚ ως εργαλείου προστασίας του τοπίου μετράει ήδη περίπου 70 χρόνια εφαρμογής στη χώρα μας και υπαγορεύεται όχι μόνο από το εθνικό θεσμικό πλαίσιο, αλλά ίσως πολύ περισσότερο από τις διεθνείς και κοινοτικές υποχρεώσεις της χώρας;
Συν τοις άλλοις η περιοχή εγκατάστασης των αιολικών αποτελεί μέρος της ζώνης μόνιμης παρουσίας και ενδιαίτησης, κατανομής και εξάπλωσης της καφέ αρκούδας, κάτι που δεν επηρεάζει την εξέλιξη της αδειοδότησης των έργων. Είναι ενδεικτικό σε ό,τι αφορά τον αιολικό σταθμό στη θέση «Δούκας» της Τοπικής Κοινότητας Λεχόβου ότι αγνοήθηκε η επισήμανση των περιβαλλοντικών οργανώσεων Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, «Καλλιστώ» και «Αρκτούρος» πως η εγκατάστασή του είναι εντελώς ασύμβατη με τους βασικούς στόχους των 3 έργων LIFE που υλοποιούνται ή υλοποιήθηκαν στην περιοχή του δυτικού Αμυνταίου και της Φλώρινας, δεδομένου ότι θα επιφέρει μη αναστρέψιμη αλλοίωση του ενδιαιτήματος της καφέ αρκούδας και θα διαταράξει την πληθυσμιακή δομή η οποία ήδη βρίσκεται σε οριακά επίπεδα από άποψη γενετικής ποικιλότητας και γενετικής ισορροπίας. Εξάλλου στην ευρύτερη περιοχή όπου υπάρχουν και 4 περιοχές του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 υλοποιούνται από το 2018 έως σήμερα ακόμη 2 ευρωπαϊκά έργα LIFE με στοχευόμενο είδος την καφέ αρκούδα. Με λίγα λόγια τυχόν εγκατάσταση των ανεμογεννητριών θα είναι εντελώς ασύμβατη με τους βασικούς στόχους των προαναφερόμενων έργων LIFE.
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί ότι το Βίτσι αποτελεί σημαντικό πεδίο πεζοπορικών και ορειβατικών διαδρομών με σηματοδοτημένα μονοπάτια φυσιολατρικής αλλά και ιστορικής σημασίας και αξίας. Αλλά και ότι η διασπορά των Αιολικών Σταθμών γίνεται μέσα από «τυπικές», ελλιπέστατες και πρόχειρες Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που καταστρατηγούν μονίμως την ενωσιακή νομοθεσία.
Σε ό,τι αφορά το αιολικό στη θέση «Δούκας», αξίζει να σημειωθεί ότι η ΔΕΗ Ανανεώσιμες, που εξαγόρασε την άδεια από τη εταιρεία Volterra, ξεκίνησε τις πρόδρομες εργασίες για την εγκατάσταση των 5 ανεμογεννητριών του πάρκου τον Δεκέμβριο του 2012, παρότι εκκρεμούσαν οι εκδικάσεις Αίτησης Αναστολής εργασιών και κατά της Αδειας Εγκατάστασης που έχουν καταθέσει περιβαλλοντικές οργανώσεις στο ΣτΕ. Τον Απρίλιο του 2023 απορρίφτηκε από την Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ η αίτηση αναστολής των εργασιών, ενώ οι εργασίες είχαν ήδη καταστρέψει σημαντικό τμήμα του δασικού οικοσυστήματος.
Εξάλλου τον Ιούνιο 2023 το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης απέρριψε προσφυγή του Δήμου Αμυνταίου για την ακύρωση της οικοδομικής άδειας των βάσεων των ανεμογεννητριών, ενώ τον Αύγουστο του 2023 η Εισαγγελία Πρωτοδικών Καστοριάς απέρριψε το αίτημα για προσωρινή διαταγή και ασφαλιστικά μέτρα 375 κατοίκων των γύρω οικισμών που πλήττονται από το αιολικό. Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς εκδικάστηκε στο ΣτΕ η αίτηση ακύρωσης της άδειας εγκατάστασης, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί η απόφαση. Τον περασμένο Ιανουάριο κατατέθηκε στο ΣτΕ αίτηση ακύρωσης από τον Δήμου Αμυνταίου κατά της δεύτερης τροποποιημένης Απόφασης Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων του έργου. Συνεπώς η ΔΕΗ Ανανεώσιμες συνεχίζει τις εργασίες ενώ εκκρεμούν 2 σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ. Αξιοσημείωτη είναι και η -από αδιάφορη έως αρνητική για την προστασία της περιοχής- στάση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας.
Παράνομες εργασίες
Αυτή τη στιγμή στην 1η ανεμογεννήτρια του σταθμού συνεχίζονται οι εργασίες για τον «οπλισμό». Στη 2η έχουν σκεπάσει τα καλώδια, στην 3η έκαναν αποστράγγιση και είναι έτοιμη για να ρίξουν μπετόν. Επιπλέον στον δρόμο προς την 4η ανεμογεννήτρια έχουν ανεβάσει σφύρα, ενώ στον δρόμο προς την 5η υπάρχουν ροδιές οχημάτων, παρ’ όλο που από την 3η ανεμογεννήτρια και πάνω οι εργασίες αυτή την περίοδο (Δεκέμβριος-Μάρτιος) είναι παράνομες και καταστρατηγούν τη δέσμευση μέσω υπεύθυνης δήλωσης της εταιρείας περί μη εκτέλεσης οχλουσών εργασιών για την πανίδα και ειδικά για την αρκούδα, καθώς αποτελεί τόπο διαχείμασης.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, ο Δήμος Αμυνταίου, το Δίκτυο «Φλώρινα-Ελεύθερα Βουνά», ο Ορειβατικός-Φυσιολατρικός Σύλλογος Λεχόβου και κάτοικοι της περιοχής ζητούν την υπαγωγή ολόκληρου του ορεινού όγκου του Βέρνου-Βιτσίου στον θεσμό «Απάτητα Βουνά», καθώς και την παύση όλων των εργασιών μέχρι την έκδοση των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας μετά τις προσφυγές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, φορέων και κατοίκων.
● Με πληροφορίες από το υπόμνημα με τίτλο «Σχεδιαζόμενοι ΑΣΠΗΕ στον ορεινό όγκο Βέρνον – κορυφή Βίτσι» που συνέταξαν οι Ελένη Κόλλια, MSc δασολόγος-περιβαλλοντολόγος, και Γιώργος Μερτζάνης, δρ Βιολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος της «Καλλιστώ».
