Γιώργης Έξαρχος – Βιβλιοφιλικά ταξίδια: “Το Σπίτι της Ποίησης – Τάκης Σινόπουλος και οι Έλληνες φίλοι του”

11/02/2024, 13:06

«ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ»

Πρόσφατα (28 Ιανουαρίου 2024), στην «Καθημερινή», σε κείμενο του ο Παντελής Μπουκάλας, σχετικό με την ποίηση και τους ποιητές, μεταξύ άλλων επισημαίνει και τα εξής ενδιαφέροντα, και κατά την άποψή μου ορθά:

«Οι ποιητές, ακόμα και σαν διαχρονικό και διατοπικό σύνολο, δεν ταυτίζονται με την ποίηση. Δεν είναι το άπαν της. Είναι ένα ενσώματο υποσύνολό της. Ένα άλλο υποσύνολό της είναι οι ίδιοι οι αναγνώστες, οι “χρήστες”, οι πιστοί της. Μπορεί να αδιαφορούν για τα βιογραφικά των ποιητών και τη γραμματολογία, εντούτοις, κάνουν τις ταπεινές σπονδές τους στην ποίηση όταν σιγοτραγουδούν όμορφους στίχους χωρίς να ’ναι γιορτή εκεί έξω· όταν σκαρώνουν ερωτικά ποιηματάκια ή δανείζονται ερωτολογικά ποιήματα επωνύμων· όταν μοιρολογούν ανακαλώντας ή αυτοσχεδιάζοντας έμμετρους στίχους· ακόμα κι όταν σιτίζονται με τα πιο ισχνά περιτρίμματα της ποίησης: τα στιχάκια των ημερολογίων.

Ένα άλλο υποσύνολο της ποίησης είναι οι ποιητές ως δήμος, ως κοινότητα, ως λαός. Αυτό το πλήθος των συν δημιουργών χρηστών δεν μπορούμε να το παρακάμψουμε. Άλλωστε, για πάρα πολλά χρόνια η ελληνική ποίηση συνέχισε να ζει και να προκόβει ακριβώς χάρη στους ανώνυμους δημιουργούς της, που τόσο τους εμπιστευόταν και τους εκτιμούσε ο Σεφέρης.»

Η «επιφυλλίδα» του καταλήγει έτσι: «Ποίηση εν κενώ και για το κενό, ποίηση που παράγεται ερήμην του κόσμου τούτου, δεν νοείται. Στον δήμο απευθυνόμαστε, όχι στους σοφιστές.»

Χρόνια τώρα –και παρά τις διακρίσεις μου σε «ποιητικούς διαγωνισμούς» που κατά καιρούς έλαβα μέρος– θεωρώ τον εαυτό μου «στιχοποιό» και «στιχοπλόκο», καθότι η «ΠΟΙΗΣΗ» είναι μια πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση που, ναι, «απευθύνεται στον δήμο», και «δεν παράγεται ερήμην του κόσμου τούτου». Υπ’ αυτήν την έννοια –και όντας λάτρης της ποίησης– λίγες είναι οι φορές που από την σύγχρονη κυκλοφορούσα ποιητική παραγωγή, σε όποιον βαθμό γίνομαι και εγώ αποδέκτης της, νιώθω να με διαπερνούν ρίγη τότε που μελετώ τα έργα των ποιητών και που περιμένω να οξυγονώσουν τις αρτηρίες μου ή να αιματώσουν το βαθύτερο είναι μου με τις λέξεις τους και τα νοήματά τους.

Όταν μάλιστα στην διαδρομή της ζωής του κάποιος γνώρισε ή γνωρίζει όντως αληθινούς ποιητές –στην γραφή και στις διά βίου επιλογές τους– είναι κομμάτι δύσκολο, όσο καλή θέληση και αν έχει, οτιδήποτε εκδίδεται σαν ποίηση να το αποδέχεται και σαν τέτοιο. Όσοι «στις αμμουδιές του Ομήρου» αναπνέουν, το γνωρίζουν πολύ καλά τι ακριβώς συμβαίνει.

Στα τέλη του 2022 κυκλοφόρησε ένα δίγλωσσο βιβλίο –ελληνικά και ρουμανικά– με σύγχρονη ελληνική ποίηση και τίτλο: ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ / CASA POEZIEI GRECESTI TAKIS SINOPOULOS SI PRIETENII EI, Δίγλωσση ανθολογία σύγχρονης ελληνικής ποίησης, έκδοση UER PRESS (Ένωση Ελλήνων Ρουμανίας), Βουκουρέστι 2022, σσ. 408.

Είναι ανθολογημένη ποίηση από 25 ποιητές, και αναγράφω τα ονόματά τους με την σειρά διάταξης της ποίησής τους στον τόμο: Τάκης Σινόπουλος, Τίτος Πατρίκιος, Κική Δημουλά, Τάσος Γαλάτης, Ιωσήφ Βεντούρας, Χρίστος Ρουμελιωτάκης, Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, Χαρά Πρεβεδώρου, Μιχάλης Γκανάς, Γιάννης Πατίλης, Ξάνθος Μαϊντάς, Τασούλα Καραγεωργίου, Σπύρος Κοκκινάκης, Λιάνα Σακελλίου-Schultz, Ηρώ Νικολοπούλου, Γιώργος Μπλάνας, Θεώνη Κοτίνη, Κώστας Κουτσουρέλης, Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Δημήτρης Αγγελής, Δήμητρα Κωτούλα, Έλενα Σταγκουράκη, Άννα Γρίβα, Αλέξανδρος Κορδάς, Θανάσης Γαλανάκης. Τεθνεώτες και εν ζωή, παρόντες όλοι στο σήμερα με την ποίησή τους, κάποιοι διάσημοι, άλλοι γνωστοί, και άλλοι λιγότερο γνωστοί, αποτελούν όμως ικανοποιητικό δείγμα για τους ορίζοντες της Νεοελληνικής ποίησής και την όδευσή της σε στοχασμούς και προβληματισμούς που ξεπερνούν τα «όρια» της εγωιστικής αυταρέσκειας, και μπορούν να μιλήσουν σε καρδιές και σκέψεις περισσοτέρων.

Η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα δύο πολιτιστικών ιδρυμάτων των δύο χωρών –του Ιδρύματος Τάκη Σινόπουλου από την Ελλάδα και του Παραρτήματος Βουκουρεστίου-Λογοτεχνικές Μεταφράσεις της Ένωσης Συγγραφέων Ρουμανίας (Fitralit)– ενώ την πραγμάτωση του όλου εγχειρήματος ανέλαβε ο Εκδοτικός Οίκος της Ένωσης Ελλήνων της Ρουμανίας (UER Press). Το εκδοτικό αποτέλεσμα είναι καλαίσθητο, με τα ποιήματα των 25 Ελλήνων συγγραφέων/ποιητών, τα οποία υπήρξαν καρπός της «ερμηνευτικής προσέγγισης» των τριών δόκιμων μεταφραστών, που έχουν δώσει έως τα σήμερα λαμπρά δείγματα του πνευματικού έργου τους, μεταφράζοντας από την ρουμάνικη στην νεοελληνική και αντίστροφα: Η «ανθολογία» τούτη έφεραν σε πέρας ο Σταύρος Δεληγιώργης, η Λουμινίτσα Κωτσοπούλου και η Άντζελα Μπράτσου.
Η Άντζελα Μπράτσου, προσφάτως, σε κείμενό της στο «Filiala București – Traduceri literare – Uniunea Scriitorilor din România», δίνει τα στοιχεία για την όλη προσπάθεια επιτυχίας αυτού του εγχειρήματος, και γράφει:

«Ο τόμος σχεδιάστηκε ως μια επιλογή από τους μεταφραστές, οι οποίοι θέλησαν να παρουσιάσουν στους Ρουμάνους αναγνώστες πολύ σημαντικά και αντιπροσωπευτικά ονόματα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Είναι τιμητικός τόμος προς τον ποιητή Τάκη Σινόπουλο –ποιητή και ζωγράφο της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς–, καθώς και προς το ομώνυμο Ίδρυμα, που δίνει τον απαραίτητο χώρο να στεγαστούν εργαστήρια ποίησης, με οδηγούς καθοδηγητές σήμερα δύο ποιήτριες και μεταφράστριες πολύ γνωστές: την Τασούλα Καραγεωργίου (ελληνικό τμήμα) και την Λιάνα Σακελλίου (Αγγλικό τμήμα). Δικαίως, το ίδρυμα ονομάζεται και Σπίτι της Ελληνικής Ποίησης.

Οι 23 ποιητές που “προσκλήθηκαν” και συμφωνήθηκε να συμμετάσχουν σε αυτήν την ανθολογία είναι αντιπροσωπευτικά ονόματα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, από πολύ διαφορετικές γενιές και διαφορετικά ρεύματα, έχοντας όμως όλοι/όλες ένα κοινό στοιχείο: σύνδεση, άλλος λίγο ή άλλος πολύ, με το Ίδρυμα Τάκη Σινόπουλου.

Επιλέξαμε να ξεκινήσουμε την παρουσίαση των ελληνικών ποιητικών δειγμάτων μέσα από δύο γυναικείες φωνές: της Τασούλας Καραγεωργίου, της οποίας η ιδιότητα ως φιλολόγου και με διδακτορικές σπουδές στην κλασική φιλολογία, θα οδηγούσε στην επιλογή ποίησης όχι ως μιας απλής ενασχόλησης, αλλά ως στάση ζωής. Έχει διδάξει αρχαία ελληνική και νεοελληνική ποίηση ως δασκάλα και σχολικός σύμβουλος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διδάσκοντας ποίηση, παράλληλα με τους μαθητές της ξαναμάθαινε και αυτή μαζί τους τα αριστουργήματα του ελληνικού ποιητικού λόγου, ξεκινώντας από τον Όμηρο, την Σαπφώ, τους μεγάλους τραγικούς ποιητές και τον Αριστοφάνη μέχρι τον Σολωμό, τον Κάλβο, τον Καρυωτάκη, τον Καβάφη, τον Σεφέρη και τον Ελύτη.

Η ποίηση της Τασούλας Καραγεωργίου βασίζεται στην πνευματικότητα της αρχαίας Ελλάδας, από την οποία αντλεί τον χυμό της και κυρίως στη συνειδητή στάση και άποψή της ότι ορισμένα έργα τέχνης μπορούν να εμπνεύσουν, να καθοδηγήσουν και να δώσουν ζωή σε νέες δημιουργίες. Το έργο της αποτελεί μια ποιητική συνάντηση δύο χώρων και εποχών που φαίνονται μακρινοί και ξεχωριστοί, αλλά, στην πραγματικότητα, συνδέονται στενά κάτω από το σημάδι της ενωμένης Ελλάδας, ενός σύμπαντος ανθρώπου και τεχνών.

Η άλλη χρήσιμη “πλευρά” εκφράστηκε από την Ηρώ Νικοπούλου, η οποία δημιουργεί τόμους ποιημάτων που μοιάζουν με εκθέσεις ζωγραφικής. Ως ζωγράφος, ο ποιητής έχει αποδεδειγμένα την ικανότητα να εμπλουτίζει την ποιητική εντύπωση που θα προκαλέσει τόσο με οπτικά όσο και με εννοιολογικά “βάθη”. Αν και ο Θάνατος αποτελεί συχνά την αφετηρία για την ποιητική δημιουργία, η ποιητική που μας προτείνουν οι εικαστικές συνθέσεις της είναι η ίδια η ζωή και η τέχνη, με τους ακατάλυτους αγώνες τους από την οπτική της σκληρής πραγματικότητας: η μοναξιά του καλλιτέχνη στα πλοκάμια της πόλης (όπως θα έλεγε ο Émile Verhaeren), τις κατακλυσμιαίες από τσιμέντο και μ’ ανύπαρκτα πάρκα, ενισχύεται από μια τεχνική αποπροσωποποίησης, κι αυτό και ως ένας απόηχος του μεταναστευτικού φαινομένου του 20ού και 21ου αιώνα.

Η γραφή της Ηρώς Νικοπούλου είναι συχνά πολυεπίπεδη. Ομολογεί ότι “είναι ένα παιδί με πολλή φαντασία, με έντονη περιέργεια για τα πάντα και αισιόδοξη στάση, αν και συχνά καταφεύγει σε μελαγχολική σκέψη”. Δεν είναι τυχαίο που επέλεξε ένα κείμενο που κλείνει τον τόμο, μιλώντας για τη γκρίζα χρωματικότητα των πινάκων του Τάκη Σινόπουλου. Πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω γενίκευση σχετικά με την παρούσα μεταφραστική συνέργεια και αφού συμφωνήθηκε σιωπηρά ότι καθένας από τους τρεις μεταφραστές θα διάβαζε.

Κάθε μεταφραστής άρχισε να συνειδητοποιεί ότι ήταν και ο ποιητικός επιμελητής και, επιπλέον, ο κριτικός των άλλων δύο από τους άλλους δύο, αλλά η ιδέα μιας μοναδικής στιλιστικής ή αισθητικής “οδηγίας” για ολόκληρο το έργο δεν εκδόθηκε ποτέ, από κανέναν. Λόγω της εγγενούς εμπιστοσύνης στην κριτική έννοια και της εμπειρικής ικανότητας του καθενός από εμάς έναντι των άλλων, σύντομα ο καθένας από τους μεταφραστές άρχισε να συνειδητοποιεί ότι ήταν και ο ποιητικός επιμελητής και, επιπλέον, ο κριτικός των άλλων δύο.

Το βιβλίο ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ δεν αποτελεί “μετάφραση από επιτροπή”! Οι συνεχείς διορθωτικές αναγνώσεις που έκανε το κάθε μέλος της ομάδας προς και για τα άλλα δύο μέλη δεν διέφεραν από τις αλλαγές που κάθε συγγραφέας καλείται να κάνει στο δικό του έργο τόσο πριν το παραδώσει όσο και συνήθως κάποιες δεκαετίες μετά τη δημοσίευσή του.

Οι υπογράφοντες την εισαγωγή του τόμου –δύο ποιητές με τις βιογραφίες τους, συνοδευόμενες από λίγα ποιήματα από τον καθένα– κάνουν τη μοναδική εξαίρεση στην “τριγωνική μέθοδο” ως προς το κύριο σώμα του βιβλίου, αλλά καθοδηγούνται και αυτοί από την ίδια εμπιστοσύνη και το ίδιο παραστατικό πνεύμα της ομάδας, η οποία όταν εργάστηκε ζύγιζε όλο το δημιουργικό περιεχόμενο, στις μεταβατικές φάσεις της γέννησής του. Σίγουρα, η ομάδα δεν έχασε ποτέ από τα μάτια του τις αυστηρές αρχές της αξίας της συγγραφής πρωτότυπων και μάλιστα από την αρχή απολάμβανε και τη μουσική διάσταση των ρυθμών και των διαλειμμάτων των διαφόρων φωνών τους.

Συγκεκριμένα, η επιλογή των δύο παραπάνω ποιητών έγινε, χωρίς εσωτερική συνεννόηση της ομάδας, κυρίως για να διευκολυνθεί η διαχείριση των απαραίτητων αναφορών σε κείμενα που δεν απαιτούν απαραίτητα γνώση κλασικής λογοτεχνίας. Η απλή ανάδειξη της χρήσης των σημείων στίξης από τον έναν από τους Έλληνες ποιητές, σε αντίθεση με τον άλλον, όχι μόνο δεν απαιτεί έκφραση πανεπιστημιακών διδακτορικών, αλλά, από την άλλη, ο Ρουμάνος αναγνώστης δεν θα χάσει την άμεση εκτίμηση του σε μια πιο πειραματική ποιητική ή πιο σοφιστικέ από μορφολογική άποψη.

Τελικά, ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει ότι η εμπειρία του εμπλουτίζεται, διαισθητικά, και μέσα από συσχετισμούς που μπορεί να κάνει μεταξύ των θεμάτων των ποιημάτων και μέσω της σχέσης που προβάλλει ο κάθε ποιητής, με όλο το φάσμα των ορατών μέσων της δικής του γλώσσας. Ο αναγνώστης δεν θα βρει στην έντυπη σελίδα μόνο αυτό που του λέει ο ποιητής ή η ποιήτρια, αλλά θα εμπνευστεί από αυτό που σκέφτεται, ενώ η ποίηση του μιλάει για αυτό που διαβάζει, για τον εαυτό της, ενώ ένας “ξένος” μπορεί να ακούει τον χορό και τους ήχους στιβαρών κειμένων, μιας μικρής πρόζας ή να ψηλαφήσει αέρινες φαντασμαγορικές οντότητες.

Η μετάφραση των ποιημάτων αυτών των ποιητών στα ρουμανικά, καθώς και η μετάδοση υπονοούμενων μηνυμάτων αποτέλεσαν για την ομάδα των μεταφραστών μια διαδικασία τόσο αποκαλυπτική όσο και προκλητική. Σας προσκαλούμε λοιπόν να διαβάσετε τα παραδείγματα του κάλλους της σύγχρονης ελληνικής ποίησης και, ελπίζουμε, και με ευρύτερη ιστορική έννοια του όρου, του κάλλους της ευρωπαϊκής ποιητικής ομορφιάς.»

Οι μεταφραστές Άντζελα Μπράτσου, Σταύρος Δεληγιώργης και Λουμινίτσα Κωτσοπούλου, ανήκουν στην κατηγορία των πιο έγκριτων και έγκυρων στο είδος, και είναι «άγγελοι διαμεσολαβητές» στις δύο γλώσσες (νεοελληνική και ρουμάνικη) και αληθινοί διαμεσολαβητές και πρεσβευτές για την γνωριμία των λαών των δύο χωρών, με την αμοιβαία «κοινολόγηση» σπουδαίων πνευματικών έργων δημιουργών από τις δύο χώρες, και την «γνωριμία» και έκθεσή τους στο ευρύ κοινό των αναγνωστών/πολιτών.

Τούτο το έργο μου δίνει την ευκαιρία να εκφράσω την διακηρυγμένη από παλαιά θέση μου ότι η ποίηση οποιασδήποτε γλώσσας, όταν μεταφραστεί σε άλλη γλώσσα είναι καλό και πρέπει να συνυπάρχει «αντικριστά» πρωτότυπο και μετάφραση, ώστε ο αναγνώστης που τυχόν γνωρίζει τη γλώσσα του δημιουργού, να μπορεί να απολαύσει στο πρωτότυπο την ποιητική δημιουργία. Και τούτο διότι οι μεταφράσεις των ποιητικών έργων αποτελούν μια «πρώτη πρόσληψη και ερμηνεία» των ανθρώπων που επιτελούν αυτήν την σπουδαία εργασία, και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα «μεταφραστικά ερμηνεύματα» αποτελούν και τα μηνύματα που θέλει να εκπέμπει ο δημιουργός ποιητής. Το «πιστή και ωραία μετάφραση» στην ποίηση απαιτεί δύσκολες διαδρομές και όχι απλά καλή γνώση της μεταφραζόμενης ποίησης σε άλλη (μητρική ή μη) γλώσσα, καθότι οι γλώσσες δεν αποτελούν απλά εργαλεία συνεννόησης και αλληλοκατανόησης, αλλά πρωτίστως μηχανισμούς πολύπλοκους εκφοράς πλούσιων στοχασμών, που απαιτούν βαθιά γνώση και παιδεία.

Στην προκείμενη περίπτωση, η ευσυνειδησία, η καλή παιδεία και η όλη φιλοσοφική θεώρηση και προσέγγιση του έργου των ανθολογούμενων ποιητών από τους τρεις μεταφραστές είναι εξαίσια, χωρίς να προδίδουν τίποτα από το πρωτότυπο, γεγονός που παρέχει την δυνατότητα στους αναγνώστες να χαρούν «αυθεντικά» σύγχρονη ελληνική ποίηση.

Τούτο δεν μπορεί να ισχύσει, ασφαλώς, στην μετάφραση έργων μεγάλης έκτασης όπως είναι τα μακροσκελή διηγήματα, οι νουβέλες και τα μυθιστορήματα, χωρίς ωστόσο να «συμπεριλαμβάνουν» τα πολύστιχα ποιήματα, όπως π.χ. τα Ομηρικά έπη, που και αυτά θα τα προτιμούσα σε δίγλωσσες εκδόσεις, όταν μεταφράζονται.

Οι ευχές μου για καλό ταξίδι στο συγκεκριμένο βιβλίο, που φέρνει την σφραγίδα τριών αληθινών πρεσβευτών της ελληνο-ρουμανικής και ρουμανο-ελληνικής φιλίας είναι δεδομένες. Και προσεχώς, σε άλλο «Σημείωμα», θα ξαναμιλήσουμε για τέτοιου είδους προσπάθειες που μπορούν να φέρουν εγγύτερα τους πολίτες των δύο χωρών. Για την ώρα, ας κλείσω με τα «Βιογραφικά» των δύο εκ των ριών μεταφραστών, των οποίων η παιδεία και η διαδρομή κάνει τους φίλους τους να είναι περήφανοι γι’ αυτούς, η δε χώρα μας θα πρέπει να τους είναι εσαεί ευγνωμονούσα για τα όσα ακριβά και πολύτιμα της προσφέρουν με το πνευματικό τους έργο.

——————-

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΥΟ ΕΚ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ:

ΑΝΤΖΕΛΑ ΜΠΡΑΤΣΟΥ:

Πτυχιούχος της Σχολής Χρηματοοικονομικής-Λογιστικής της Ακαδημίας Οικονομικών Σπουδών Βουκουρεστίου (πτυχίο Άριστα, και αναγνωρισμένο από το ΔΙΚΑΤΣΑ), παρακολούθησε μαθήματα στο Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο, κάτοχος Πιστοποιητικού Γνώσης της Ελληνικής Γλώσσας σε επίπεδο άριστο, με πιστοποίηση του Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδας. Είναι πιστοποιημένη διαπολιτισμική διαμεσολαβήτρια, αντεπιστέλλον μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συγγραφέων, Αθήνα (Hellenic Authors’ Society), της Ένωσης Συγγραφέων της Ρουμανίας —Τομέας Λογοτεχνικής Μετάφρασης Βουκουρεστίου FITRALIT, μέλος της Ένωσης Λογοτεχνικών Μεταφραστών της Ρουμανίας ARTLIT (μέλος CEATL), μέλος της επιτροπής EURODRAM, μόνιμη συνεργάτρια του γραφείου Euresis.

Στις 01.12.2017 της απονεμήθηκε το Βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για την Καλύτερη Μετάφραση Ελληνικού Λογοτεχνικού Έργου σε Ξένη Γλώσσα και για την καλαίσθητη έκδοση UER Press, Βουκουρέστι, της ανθολογίας ποιημάτων Εποχές (Epoché), της ποιήτριας Κικής Δημουλά στα ρουμανικά. Έλαβε —κατόπιν διαγωνισμού— χορηγίες του Κρατικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ICR) για δημοσιεύσεις Ρουμάνων δημιουργών σε Ευρωπαϊκές γλώσσες, 2010-2023, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, το 2022, και του Εργαστηρίου μεταφράσεων FILIT-Ipotești, Ρουμανία, 2015 έως τώρα. Δραστηριοττες: Γενική Θεματική Μεταφράσεων από και προς τα Ελληνικά και τα Ρουμανικά: • Ιστορία της Τέχνης • Ιστορία της Αρχιτεκτονικής • Ορθόδοξη Εκκλησιολογία: Βυζάντιο και Βαλκάνια • Λογοτεχνία: Ποίηση, Πεζογραφία, Δοκίμιο, Θέατρο • Κινηματογράφος: Σεναριογραφία, Υποτιτλισμός • Διερμηνεία, Επιμέλεια, και Παρουσιάσεις εκδόσεων και εκθέσεων, με πάνω από 30 χρόνια εμπειρία στον χώρο.

Οι μεταφράσεις της αφορούν σ’ ένα πολυποίκιλο φάσμα: από την ιστορία της τέχνης (όπως η «Βυζαντινή και μεσαιωνική τέχνη στη Βαλκανική χερσόνησο»), ιστορία της Αρχιτεκτονικής («Ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής» ή «Ξυλόγλυπτα στη Μονή Εικοσιφίνισσας – Δράμα»), έως την «Μορφολογία Τελετουργικών Επίπλων στη Βυζαντινή Ορθόδοξη Εκκλησία», την «Αρχιτεκτονική Ορθοδόξων Χριστιανικών Ναών ελλαδικό χώρο – εξέλιξη στο χρόνο, τύποι, σχολεία», την «Βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική – τέχνη, δογματικοί προσδιορισμοί, παράδοση, καινοτομία» (υπό την άμεση καθοδήγηση των ακαδημαϊκών Virgil Cândea και Răzvan Teodorescu, Καθ. Dr. Radu Florescu, κ.λπ.), σε πεζογραφία και σε ποίηση, σε σενάρια κινηματογράφου και θεάτρου, σε υποτιτλισμό ταινιών και σε διερμηνεία, σε διάφορα συνέδρια και σε δημόσιες παρουσιάσεις, όλα σε συνδυασμό με υψηλού επιπέδου εκδηλώσεις και παρουσιάσεις βιβλίων και εκθέσεων.

Οι μεταφράσεις της έδωσαν σάρκα κι οστά σε ένα προσωπικό χαρτοφυλάκιο με 36 ήδη δημοσιευμένων τόμων (και άλλοι 10 σε φάση και διαδικασία δημοσίευσης) και με περισσότερες από 150 δημοσιευμένες παρουσιάσεις και μεταφράσεις, συμπεριλαμβανομένων των πιο διάσημων πρώτων ονομάτων, των κλασικών του μοντερνισμού και των σύγχρονων συγγραφέων (Mihai Eminescu, Nichita Stănescu, Tudor Arghezi, Nina Cassian, Marin Sorescu, Claudiu Komartin, Ioana Pavelescu, Tatiana Țîbuleac, Bogdan Teodorescu, Maria Pilchin, Grigore Vieru, Nicolae Dabija, Constanta Buzea, Virgil Carianopol, Leoniv Dimov, Aura Christi, Nicolae Tzone, Radu Vancu, Tudor George, Ștefan Nicolae, Anatol E. Baconsky, Ana Blandiana, Ioan Es. Pop, Valeriu Stancu, Olimpiu Nușfelean, Varujan Vosganian, Lucian Vasiliu, Lucian Scurtu, Alexandra Turcu, Alex Văsieș, Tamas Mihok, Andrei Novac, Caius Dobrescu, Mircea Dan Duță, Marilena Apostou, Costel Stancu, Robert Șerban, Amelia Stănescu, Florina Zaharia, Ela Iakab, Nicoleta Crăete, Jarmila Horakova, Denisa Arcip κ.λπ, και τους ποιητές: Κική Δημουλά, Θανάσης Βαλτινός, Τίτος Πατρίκιος, Λιάνα Σακελλίου, Τασούλα Καραγεωργίου, Χάρης Βλαβιανός, Κώστας Κουτσουρέλης, Γιώργος Βέης, Ηλίας Γκρίς, Μανώλης Πρατικάκης, Γιάννης Πατίλης, Παυλίνα Παμπούδη, Γιώργος Μαρκόπουλος, Χρήστος Τουμανίδης, Δήμητρα Χριστοδούλου, Σταύρος Ζαφειρίου, Ηρώ Νικοπούλου , Στρατής Πασχάλης, Γιώργος Μπλάνας, Βαγγέλης Τασιόπουλος, Σπύρος Βρεττός, Κλέτυ Σωτηριάδου, Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου, Χλόη Κουτσουμπέλη, Γιάννης Δούκας, Στάθης Κουτσούνης, Λίλη Εξαρχοπούλου, Παναγιώτης Κερασίδης, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Γιάννης Παππάς, Δημήτρης Αγγελής, Ιωσήφ Βεντούρας, Δήμητρα Κωτούλα, Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Νίκος Θέμελης, Κωνσταντινος Μούσας κ.ά, σε σημαντικά πολιτιστικά περιοδικά από την Ελλάδα και τη Ρουμανία όπως τα: Contemporanul, Lettre Internationale, Elpis, FITRALIT, Observator culturar, Dacia Literară, Mișcarea Literară, Luceafărul de Dimineață, Poesis International, poeticanet.gr, periou.gr, Anonymous, StigmaLogou, Literature.gr, Envivlio, Varelaki, Βακχικόν, Ελληνικά Γράμματα κ.λπ.).

Επίσης, είχε συμμετοχή με κείμενα σε περιοδεύουσες εκθέσεις που διοργάνωσε το Μουσείο Ρουμανικής Λογοτεχνίας του Ιασίου (στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στην Ρώμη και αλλού), σε διάφορα εξειδικευμένα συνέδρια. Εν κατακλείδι ασχολείται με την ανθολόγηση και την προετοιμασία συλλογικών και ατομικών τόμων. Motto της: «Για μένα, η μετάφραση, είναι χαρά και ευλογία. Κάθε νέο βιβλίο αντιπροσωπεύει ένα νέο ταξίδι στον χρόνο, στον χώρο, στους πολιτισμούς. Προσπαθώ να μοιραστώ αυτή τη χαρά με το αναγνωστικό κοινό στη γλώσσα στην οποία μεταφράζω. Από αυτή τη διαδικασία, όσο δύσκολη κι αν είναι, σε προσωπικό επίπεδο γίνομαι καλύτερη μεταφράστρια, αλλά και καλύτερος άνθρωπος, γιατί μεταφράζω για την ομορφιά που βρίσκω στα λογοτεχνικά κείμενα, για το παιχνίδι με τις ιδέες και τις λέξεις, για την άσκηση που θα την μετατρέψω πάντα σε ανάγνωση, αναζήτηση και εκμάθηση. Ως μεταφράστρια, είμαι μια πολύ προσεκτική αναγνώστρια (επαγγελματίας, λέω όταν συστήνω τον εαυτό μου) των κειμένων τα οποία δουλεύω, επιδιώκω να αναπαράγω όσο το δυνατόν ακριβέστερα όχι μόνο το νόημα των όσων λέει ο συγγραφέας, αλλά ακόμα και τα λόγια του (όσο εφικτό είναι αυτό) τα μεταφέρω στη νέα γλώσσα και κουλτούρα: είμαι, με άλλα λόγια, sourcier. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, δημιουργώ. Όμως, επειδή δεν ξεχνάω ποτέ ότι κάθε κείμενο έχει τη δική του μουσικότητα, θα παρακολουθήσω πολύ προσεχτικά την απόδοση αυτής της ξεχωριστής μουσικής και στη νέα γλώσσα της. Είναι ένας από τους δεκάλογους συμβουλών που έλαβα από τον «φίλο τεχνών και καλλιτεχνών» ο οποίος, αγαθοεργός, με έπλαθε ως μεταφράστρια.»

———–

ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΕΛΗΓΙΨΡΓΗΣ:

Ο Σταύρος Δεληγιώργης γεννήθηκε το 1933 στη Sulina της Ρουμανίας από Έλληνες γονείς. Παρακολούθησε τα σχολεία της ελληνικής κοινότητας της Sulina και του Βουκουρεστίου πριν μεταναστεύσει στην Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1947-1957 έζησε με τους γονείς του σε προσφυγικό στρατόπεδο 2.000 κρατουμένων, ενώ παράλληλα τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοίτησε από το Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σπούδασε αγγλική και αμερικανική λογοτεχνία στο Yale με υποτροφία Fulbright και Συγκριτική Λογοτεχνία, Κλασικά, Παλαιά και Μέση Αγγλικά στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ. Μεταξύ 1965 και 1996 δίδαξε στα αγγλικά και στα τμήματα Κινηματογράφου και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα.

Έχει λάβει πολυάριθμα ερευνητικά βραβεία και οι δημοσιεύσεις του περιλαμβάνουν βιβλία και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, καθώς και έργα τέχνης και διαμεσολάβησης. – Ο Σταύρος Δεληγιώργης, με ειδίκευση στην Ευρωπαϊκή Μεσαιωνολογία, φίλος εικαστικών και ποιητών, δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Αϊόβα (Iowa City) και της Μασαχουσέτης (Amherst), στην Sc. Superiore Trad. Interpreti (Τεργέστη), στο Τμήμα Γερμανικών Φιλολογιών (Βουκουρέστι) και στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μετάφρασης και Μεταφρασεολογίας (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπ. Αθηνών).

Οι δημοσιεύσεις του περιλαμβάνουν μελέτες, όπως το Narrative Intellection in Boccaccio’s Decameron (Iowa U. P., 1975· Arhitecturi Narative în Decameronul lui Boccaccio, μεταφρασμένο στα ρουμανικά από τον Cezar Baltag, Ed., Univers, 1979) και Tsarouchis In Hindsight (American College of Greece, 1999). Έχει μεταφράσει στα ελληνικά τη Θεωρία της Λογοτεχνίας / Theory of Literature των René Wellek και Austin Warren (Δίφρος, 1965)· και τον Ρουμάνο μοντερνιστή URMUZ στα αγγλικά δις (Cartea Românească, 1985· και Επίμετρο, Siracuze, 2001). Στα αγγλικά, με την Jane Ασημακοπούλου, μετέφρασε τέσσερα πεζά του Θανάση Βαλτινoύ μεταξύ των οποίων το Ορθοκωστά (Yale University Press, 2016) και την Κάθοδο των εννιά (Laertes Press, 2019).

Με την Άντζελα Μπράτσου μετάφρασε τον Ανάπλου του Θανάση Βαλτινού (Tracus Arte, 2014), την Αρχιτεκτονική του πάθους του Χάρη Βλαβιανού και τις Ακροπόλεις άνοδοι του Peter Sragher. Μία δίγλωσση ανθολόγηση από τον Δεληγιώργη της σύγχρονης Ρουμανικής ποίησης στα Αγγλικά -από τον Emil Botta ως την Simona Popesc- κυκλοφόρησε με τον τίτλο Flesh Made of Dreams (Agora, 2010). Σε βιβλιοφιλικές εκδόσεις (Corycian Press, I. S. Deligiorgis, ed.; Coffee House Press, Allan Kornblum, ed., ; American Colege of Greece Special Collections, Matthew Jennett, Dir. & ed .; Diatton, N. Vozikis, ed.) μεταγλώττισε στα αγγλικά τους Paul Celan, Miron Georgescu, Nichita Stănescu, Marin Sorescu, Cezar Baltag και Gérard Haas, καθώς και συλλεκτικό μονόφυλλο αφιερωμένο στον σύγχρονο ζωγράφο Κώστα Ντιό.