Πριν από δεκαετίες ο ξυλοδαρμός ήταν καθημερινή πρακτική στο σχολείο. Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία χρόνια.” Όποιος δεν έχει δαρθεί, δεν πρόκειται να μορφωθεί,” έγραφε ο Μένανδρος τον 4ο αιώνα π.Χ. Στην ελληνιστική εποχή, όταν η μητέρα παρέδιδε το γιο της στο γραμματιστή, του έλεγε: “Χτύπα τον στον ώμο, μέχρι η κακή του ψυχή
τού ανεβεί στο στόμα του.”
Το πνεύμα που επικρατούσε στο χριστιανισμό, εξέφραζαν συγγραφείς, όταν αναφέρονταν στα μαθητικά τους χρόνια.Ο ιερός Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ) στην “Πολιτεία του Θεού” σημείωνε ότι θα προτιμούσε το θάνατο, παρά να ξαναγίνει παιδί και να ζήσει τη φρίκη των τιμωριών.
Ο Γάλλος Montaigne (1533-1592) έκανε λόγο για κραυγές παιδιών που δέρνονταν από ορισμένους δασκάλους τους.Ο. Aries στο έργο του”Αιώνια Παιδική Ηλικία” (1990) πρόσθετε ότι οι ποινές της εποχής εκείνης είχαν τιμωρητικό και ταπεινωτικό χαρακτήρα.Εφαρμόζονταν με τον ίδιο σκληρό τρόπο και στους μικρούς και στους μεγάλους, με εξαίρεση τους ενήλικες ευγενείς.
O νεοέλληνας λογοτέχνης Κονδυλάκης έγραφε: “Το μάθημα μερικών δασκάλων ήταν σχεδόν αδιάκοπος θρήνος των χτυπημένων και μαστιγωμένων μαθητών. ( Όταν ήμουν δάσκαλος).
Γονείς, δάσκαλοι και μαθητές πίστευαν πως οι σκληρές σωματικές ποινές “ξανθρωπίζουν την ατίθαση παιδική ψυχή”.
Ο πατέρας του Καζαντζάκη καθώς παρέδιδε το γιο του στο δάσκαλο, του έλεγε:”Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου.Μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο.Κι ο Καζαντζάκης συνέχιζε: “…μας έδερναν αλύπητα και περιμέναμε όλοι, δάσκαλοι και μαθητές, πότε, με το ξύλο, θα γίνουμε άνθρωποι”(Αναφορά στο Γκρέκο).
Τη φιλοσοφία αυτή την είχε αποδεχτεί η κοινωνία (γονείς, δάσκαλοι, μαθητές) σε μεγάλο βαθμό.
Όμως υπήρχαν και φωνές διαφορετικές από την αρχαιότητα ακόμη.
Ο Πλούταρχος(46-120 μ.Χ) στο έργο του “Περί παίδων αγωγής) συνιστούσε τις σωματικές τιμωρίες μόνο για τους δούλους. Για τους ελεύθερους πολίτες πρότεινε συμβουλές, όπως παλιότερα είχε υποστηρίξει ο Πλάτωνας(428-377 π.Χ).Τέτοιες θέσεις είχαν διατυπωθεί και από άλλους και πριν και μετά τον Πλούταρχο.Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ένας από τους τρεις ιεράρχες, πρότεινε λογική χρήση ποινών.
Αντίθετοι με τη χρήση σωματικών ποινών υπήρξαν ο Ρουσό κι άλλοι παιδαγωγοί του διαφωτισμού.Κι από τα τέλη του 19ου αιώνα παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, φωτισμένοι εκπαιδευτικοί, γιατροί, διανοητές επισήμαιναν τις καταστροφικές συνέπειες της χρήσης σωματικής βίας, ως μέσο σωφρονισμού των ανήλικων και πρότειναν μια σειρά εναλλακτικών μέτρων, λιγότερο επώδυνων, πιο αποτελεσματικών, πιο ανθρώπινων για την ανατροφή των παιδιών.
Στις σύγχρονες κοινωνίες η σωματική τιμωρία έχει απορριφτεί και χρησιμοποιούνται άλλες μέθοδοι διαπαιδαγώγησης κι επιβολής της πειθαρχίας.
Το “ξύλο” χρησιμοποιείται ακόμη σε οικογένειες, μολονότι έχει απαγορευτεί.
Η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα που το 1979 απαγόρευσε με νόμο τη χρήση σωματικής ποινής, όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στην οικογένεια.
Υπάρχουν γονείς που χρησιμοποιούν τη σωματική ποινή και τη θεωρούν καλή μέθοδο επιβολής κανόνων, προκειμένου να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Υποστηρίζουν την πρακτική τους συνήθως με τα παρακάτω επιχειρήματα: α) Ο ξυλοδαρμός σε ήπια μορφή είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος ελέγχου της συμπεριφοράς. β)κι εμένα με έδερναν οι γονείς μου, όταν ήμουν μικρός, όμως μεγάλωσα φυσιολογικά. γ) αν δε δώσουμε λίγο ξύλο στα παιδιά, θα γίνουν κακομαθημένα. Εξάλλου το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο, τονίζουν.
Ας σχολιάσουμε τα επιχειρήματά τους.
α) Η σωματική βία (ξύλο) ενός μεγάλου πάνω σ’ ένα μικρό δείχνει και ανανδρία .Κι αυτό, γιατί δεν υπάρχει κίνδυνος, το παιδί να ανταποδώσει τα χτυπήματα. Με το ξύλο πετυχαίνουμε πρόσκαιρα μόνο αποτελέσματα κι όχι μόνιμα.
β) Το ξύλο είναι συναισθηματικό γεγονός. Οι ενήλικες θυμούνται πολύ καλά τις φορές, που τους τιμώρησαν σωματικά.Οι μελέτες που έγιναν, κατέληξαν στο συμπέρασμα,πως με τον ξυλοδαρμό κάποια παιδιά, είναι πιθανό, να μην εξελιχθούν φυσιολογικά.” Όποιος δάρθηκε, όταν ήταν παιδί, φέρνει τα σημάδια του χαρακτήρα του,” μας λέει ο Ντράικορς.
γ) Σε πολλές χώρες της Ευρώπης τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς σωματική τιμωρία στο σπίτι ή στο σχολείο, τα ποσοστά σωματικής βίας είναι χαμηλότερα από ό,τι είναι σε χώρες, όπου χρησιμοποιείται η σωματική ποινή.
Οι βασικοί λόγοι που οι γονείς χτυπούσαν τα παιδιά τους, σύμφωνα με έρευνες, ήταν ότι: α) Τα παιδιά τους έκαναν κάτι, που οι ίδιοι αποδοκίμαζαν και για το οποίο τα είχαν προειδοποιήσει (72%), β)μάλωναν με τ’ αδέρφια τους (42%), γ) αντιμιλούσαν (53%), δ) έλεγαν ψέματα (38%), ε) έκαναν ζημιές στο σπίτι (28%), στ) χρησιμοποιούσαν “κακές λέξεις” (28%), ζ) δε μελετούσαν (26%), η) είχαν κακή απόδοση στο σχολείο (16%).
Οι γονείς ήταν διχασμένοι, γιατί, ενώ το 78% των γονέων στις έρευνες δήλωνε ότι συμφωνεί με την απαγόρευση της σωματικής βίας, το 66% κατέφευγε σ’ αυτήν.
Οι συνέπειες της αποδοχής της φράσης “το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο,” είναι βλαπτικές και κάποιες φορές καταστροφικές. Τα παρακάτω αποτελέσματα ερευνών πείθουν κι αυτούς που “δε θέλουν να πειστούν.”
1) Αυξάνεται η πιθανότητα αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
2) Έχουμε εμφάνιση ψυχολογικών διαταραχών.
3) παρατηρείται χαμηλή σχολική επίδοση.
4) Δημιουργούνται προβλήματα κοινωνικοποίησης.
5) Όσο περισσότερο χτυπούν ένα παιδί, τόσο αυξάνετα ο κίνδυνος, αργότερα το κακοποιημένο παιδί, ως ενήλικας, να χτυπά τα παιδιά του ή και άλλους.
6) Το λαθεμένο μήνυμα που παίρνει ένα παιδί, όταν το χτυπούν, είναι ότι η βία είναι σωστή μέθοδος επίλυσης προβλημάτων.
7) Το παιδί που το χτυπούν, κυριεύεται από φόβο.
8) Το χτυπημένο παιδί αισθάνεται προσβολή, ταπείνωση.
9) Κλονίζονται στην οικογένεια οι σχέσεις των μελών της.
10) Γίνεται μνησίκακο.
11) Διακατέχεται από μίσος.
12) Νιώθει το καταστροφικό συναίσθημα της απόρριψης.
13) Καταλαμβάνεται από απελπισία κι επιδιώκει με λαθεμένο τρόπο την αποδοχή των άλλων, φτάνοντας στο σημείο να επιζητά το ξύλο.Όμως έτσι παίρνει την εκδίκησή του, γιατί γονείς και δασκάλους τους “βγάζει από τα ρούχα.”
Το ξύλο είναι το τίμημα που πληρώνει για την ικανοποίηση που αισθάνεται, όταν βλέπει τους μεγάλους “εκτός εαυτού.” Η εξόργιση είναι η ανταμοιβή του.
Η διαδικασία της διαπαιδαγώγησης απαιτεί χρόνο, γνώσεις, θέληση,υπομονή,ενδιαφέρον, ηρεμία, συνεργασία, διάλογο, αγάπη κ.ά.
Αν κάποιοι γονείς παρά την προσπάθεια τους δεν μπορούν να αποφύγουν το ξύλο, τότε εκείνο που πρέπει να κάνουν, είναι να σκεφτούν καλύτερους χειρισμούς, που μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιήσει,να αναρωτηθούν, μήπως υπάρχει κάποια αφορμή εκδίκησης ή λαθεμένης προσέλκυσης της προσοχής, πράγμα που σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά στη σχέση τους με το παιδί. Να αποφύγουν το καλόπιασμα. Δεν πρέπει να αρχίσουν να απολογούνται τονίζοντας, τις θυσίες, τους κόπους και τα βάσανα που περνούν κι αντί ν’ ακούσουν το “ευχαριστώ”, πληρώνονται με αγνωμοσύνη. Μ’ αυτόν τον τρόπο μάχονται το αποτέλεσμα κι όχι την αιτία.
Πάντως δεν υπάρχει ορισμένη στρατηγική ή τακτική, που να μπορεί να εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση και να μας δίνει τα ίδια αποτελέσματα, επειδή κάθε μαθητής είναι ξεχωριστή προσωπικότητα κι έχει τα δικά του χαρακτηριστικά.
Είναι λοιπόν προτιμότερη η χρήση εξατομικευμένης προσέγγισης σε κάθε περίπτωση.
Στην Ελλάδα υπάρχει νομοθεσία,που καταδικάζει τις σωματικές ποινές ως βάναυσες και αντιπαιδαγωγικές και τις απαγορεύει με νόμο στα σχολεία και στα ιδρύματα.
Θεόδωρος Κοσμίδης
