Βασιλικός: Τα 12 μυστικά για τη φροντίδα του
Ο βασιλικός είναι ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο αγαπημένα αρωματικά φυτά που χρησιμοποιούμε στη μεσογειακή κουζίνα.
Σε κάθε αυλή και μπαλκόνι των σπιτιών στην περιφέρεια, θα βρούμε ένα φυτό βασιλικού ν’ αναδίδει το ξεχωριστό άρωμα του.
Παραδοσιακά επίσης, ο βασιλικός χρησιμοποιείται για την απώθηση εντόμων μαζί με άλλα αρωματικά φυτά όπως λεβάντα, μέντα, φασκόμηλο και δεντρολίβανο για να διώχνει τα κουνούπια.
Είναι γεγονός πως η καλλιέργεια του βασιλικού παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες, γι’ αυτό αν στο παρελθόν είχαμε κάποιο βασιλικό που ξεράθηκε δε χρειάζεται ν’ απογοητευόμαστε.
Αντιθέτος ήρθε η ώρα να αποκαλύψουμε τα μυστικά για την σωστή φροντίδα του.
Ο βασιλικός χαρίζει μοναδική γεύση σε σαλάτες και φαγητά, από υπέροχες σάλτσες πέστο μέχρι πρωτότυπες γαρνιτούρες. Ως βότανο, ο βασιλικός έχει πολλές φαρμακευτικές χρήσεις και θεραπευτικές ιδιότητες.
Παραδοσιακά, ο βασιλικός χρησιμοποιείται για την απώθηση εντόμων και φυτεύεται σε αυλές μαζί με άλλα αρωματικά φυτά όπως λεβάντα, μέντα, φασκόμηλο και δεντρολίβανο για να διώχνει τα κουνούπια.
Είναι γεγονός πως η καλλιέργεια του βασιλικού παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες, γι’ αυτό αν στο παρελθόν είχαμε κάποιο βασιλικό που ξεράθηκε δε χρειάζεται να απογοητευόμαστε.
Ήρθε η ώρα να αποκαλύψουμε τα μυστικά της φροντίδας του για να απολαύσουμε το μοναδικό άρωμα και την ξεχωριστή γεύση από τα φρέσκα φύλλα βασιλικού στην κουζίνα μας.
1. Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες βασιλικού;
Υπάρχουν πολλά είδη και ποικιλίες βασιλικού για να επιλέξουμε. Συναντάμε εκατοντάδες ποικιλίες βασιλικού άλλες με μικρότερα ή μεγαλύτερα φύλλα, με διαφορετικά χρώματα, γεύσεις και αρώματα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι περισσότερες ποικιλίες βασιλικού είναι ετήσιες ενώ υπάρχουν και κάποιες πολυετείς. Ανάλογα με τις προτιμήσεις μας, μπορούμε επιλέξουμε σγουρό, πλατύφυλλο, τζενοβέζ, νυχάτο, κόκκινο (μωβ), αγιορείτικο ή δεντροβασιλικό. Αν για παράδειγμα θέλουμε βασιλικό για σάλτσα πέστο, επιλέγουμε πλατύφυλλο βασιλικό που έχει μεγάλα και τρυφερά φύλλα. Αν θέλουμε βασιλικό που να αντέχει την παγωνιά του χειμώνα, η καλύτερη επιλογή είναι ο αγιορείτικος βασιλικός που είναι πολυετής και ευδοκιμεί τουλάχιστον για 3-4 χρόνια.
2. Ποια σημεία επιλέγουμε για φύτευση βασιλικού;
Φυτεύουμε τον βασιλικό σε ημισκιερά μέρη προφυλαγμένα από τους δυνατούς ανέμους για να έχει καλή ανάπτυξη και πλούσιο καταπράσινο φύλλωμα. Ειδικά την περίοδο του χειμώνα, ο βασιλικός χρειάζεται προστασία από τον παγετό, το χιόνι, και τους βοριάδες. Ο βασιλικός ευδοκιμεί σε φωτεινά μέρη, ωστόσο είναι ευαίσθητος στην πολύωρη απευθείας έκθεση στον ήλιο. Οι δυνατές ηλιακές ακτίνες του καλοκαιριού μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα στα φύλλα του βασιλικού. Ο βασιλικός αναπτύσσεται καλύτερα σε ελαφρύ γόνιμο χώμα με καλή αποστράγγιση. Η ενσωμάτωση στο χώμα χωνεμένης κοπριάς και κομπόστ βοηθάει στη δημιουργία δυνατού ριζικού συστήματος και στην καλύτερη ανάπτυξη του φυτού.
3. Πώς γίνεται το φύτεμα του βασιλικού;
Η φύτευση του βασιλικού μπορεί να γίνει κατευθείαν με σπόρο, καθώς και με έτοιμα φυτά βασιλικού που μεγαλώνουμε σε σπορείο ή που προμηθευόμαστε από φυτώρια. Η σπορά του βασιλικού γίνεται νωρίς την άνοιξη. Φυτεύουμε λίγους σπόρους απευθείας στο χώμα του κήπου ή σε γλάστρα, σε βάθος περίπου ενός εκατοστού και περιμένουμε 1-2 βδομάδες για να φυτρώσουν. Η κατάλληλη εποχή για να φυτέψουμε τα φυτά βασιλικού είναι η περίοδος Απριλίου-Μαΐου. Κατά τη μεταφύτευση έτοιμων φυτών βασιλικού που προμηθευόμαστε από φυτώρια, μπορούμε να προσθέσουμε υγρό εκχύλισμα φυκιών για να έχουμε καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών.
4. Πώς φυτεύουμε τον βασιλικό σε γλάστρα;
Για φυτέψουμε τον βασιλικό σε γλάστρα, επιλέγουμε γλάστρες με τρύπες στη βάση για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει με το πότισμα και χρησιμοποιοήσουμε ειδικό φυτόχωμα για αρωματικά φυτά εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά Εναλλακτικά, μπορούμε να φτιάξουμε το δικό μας φυτόχωμα χρησιμοποιώντας, τύρφη, κοπριά, και περλίτη σε αναλογία 3:1:1. Τοποθετούμε τη γλάστρα με τον βασιλικό σε μπαλκόνι με δυτική ή ανατολική έκθεση σε σημείο προφυλαγμένο και ημισκιερό. Την περίοδο του χειμώνα που επικρατούν έντονη παγωνιά και δυνατοί άνεμοι, μπορούμε για λίγες μέρες να τον έχουμε σε εσωτερικό χώρο μέσα στο σπίτι.
5. Κάθε πότε χρειάζεται πότισμα ο βασιλικός;
Το πότισμα του βασιλικού χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς πολλοί βασιλικοί ξεραίνονται από το υπερβολικό πότισμα, εμφανίζοντας κιτρίνισμα στα φύλλα και σάπισμα στις ρίζες τους. Ποτίζουμε τον βασιλικό κάθε 2-3 μέρες, σε μικρές ποσότητες, ενώ τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες ποτίζουμε σε καθημερινή βάση. Είναι απαραίτητο να ελέγχουμε το χώμα με το δάκτυλο μας πριν ποτίσουμε και να επαναλαμβάνουμε το πότισμα του βασιλικού μόνο όταν έχει στεγνώσει το χώμα του.
6. Πόσο συχνά βάζουμε λίπασμα στο βασιλικό;
Ο βασιλικός έχει ανάγκη από θρεπτικά στοιχεία για να μας δώσει πλούσια βλάστηση και καταπράσινο φύλλωμα. Ενσωματώνουμε στο χώμα, κάθε μήνα, βιολογικό λίπασμα πλούσιο σε άζωτο και μαγνήσιο για καλύτερη ανάπτυξη του φυλλώματος του βασιλικού. Αποφεύγουμε τη λίπανση του βασιλικού την περίοδο του Αυγούστου λόγω ζέστης, καθώς και κατά τους κρύους μήνες του χειμώνα. Αυτούς τους μήνες, μπορούμε να προσθέσουμε διάλυμα από φύκια για να δυναμώσουμε τα φυτά μας και να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν τις δυσμενείς συνθήκες.
7. Χρειάζεται κλάδεμα ο βασιλικός;
Οι περισσότερες ποικιλίες του βασιλικού δεν χρειάζονται ιδιαίτερο κλάδεμα. Μόνο οι ποικιλίες που αναπτύσσονται πολύ όπως ο πολυετής βασιλικός, κλαδεύεται στις αρχές της άνοιξης, αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα, για να περιορίσουμε το ύψος του και να αφαιρέσουμε ξερούς και άρρωστους βλαστούς. Συνήθως, στους βασιλικούς, κάνουμε συχνά κορφολόγημα, κόβοντας λίγα φύλλα από τις κορφές των βλαστών του, για να διατηρήσουμε συμπαγές το σχήμα του. Είναι σημαντικό να αφαιρούμε τα άνθη του βασιλικού, μόλις σχηματισθούν το καλοκαίρι, για να εξασφαλίσουμε παράταση της μακροζωίας του και να αποφύγουμε παράλληλα την εξασθένηση του φυτού.
8. Πώς πολλαπλασιάζεται ο βασιλικός;
Αν θέλουμε να διατηρήσουμε μία ξεχωριστή ποικιλία βασιλικού ή να φτιάξουμε φυτά βασιλικού για να χαρίσουμε σε αγαπημένα μας πρόσωπα, μπορούμε να το κάνουμε πολύ εύκολα και οικονομικά χρησιμοποιώντας σπόρους ή μοσχεύματα.
α) Πολλαπλασιασμός βασιλικού με σπόρο. Όπως είδαμε και παραπάνω, μέσα στην άνοιξη, μπορούμε να φυτέψουμε σπόρους βασιλικού σε γλάστρες φυτωρίου, σε αφράτο χώμα και σε βάθος περίπου 1 εκατοστού. Σε κατάλληλες συνθήκες σχετικής υγρασίας και θερμοκρασία, o σπόρος του βασιλικού φυτρώνει μετά από 1-2 βδομάδες και μετά από 5-6 εβδομάδες, τα καινούρια φυτά βασιλικού μεταφυτεύονται σε μεγαλύτερη γλάστρα.
β) Πολλαπλασιασμός βασιλικού με μοσχεύματα. Στις αρχές της άνοιξης, επιλέγουμε τμήματα βλαστών μήκους περίπου 10 εκατοστών από την κορυφή του φυλλώματος του βασιλικού. Αφαιρούμε από την βάση του βλαστού τα 2/3 των φύλλων και τα φυτεύουμε σε γλάστρες φυτωρίου σε δροσερό περιβάλλον. Μετά 1-1,5 μήνα, το μόσχευμα του βασιλικού θα έχει σταδιακά ριζώσει και θα είναι έτοιμο για να κάνουμε την μεταφύτευση. Ακόμα πιο εύκολα, μπορούμε να δημιουργήσουμε καινούργια φυτά βασιλικού, κόβοντας ένα μικρό κλαδάκι μήκους 10 εκατοστών, και αφού το τοποθετήσουμε σε νερό, το αφήνουμε σε δροσερό φωτεινό μέρος. Μετά από 2-3 βδομάδες, αφού έχει βγάλει ρίζες, μπορούμε να το μεταφυτέψουμε σε γλάστρα.
9. Πώς προστατεύουμε τον βασιλικό από έντομα και ασθένειες;
Για την αντιμετώπιση των εντόμων που προσβάλουν τον βασιλικό, ψεκάζουμε κάθε βδομάδα με αυτοσχέδιο οικολογικό σκεύασμα που φτιάχνουμε διαλύοντας μία κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι σε ένα λίτρο νερό. Με αυτόν τρόπο, προστατεύουμε προληπτικά τον βασιλικό από την μελίγκρα και τον αλευρώδη. Για πιο εκτεταμένη προσβολή μπορούμε να προμηθευτούμε βιολογικά σκευάσματα σαπώνων αλάτων καλίου από γεωπονικά καταστήματα. Σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας και ποτίσματος, έχουμε ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών της ρίζας που προκαλούν σταδιακά σαπίσματα και σε μέρη του βλαστού και των φύλλων του βασιλικού. Για την αντιμετώπιση των ασθενειών της ρίζας διαλύουμε 1 κουταλάκι του γλυκού γαλαζόπετρα (θειικός σίδηρος) σε ένα λίτρο νερό και ποτίζουμε τα φυτά μας.
10. Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα προβλήματα στο βασιλικό;
Ο βασιλικός, όπως αναφέραμε και στην αρχή παρουσιάζει αρκετά προβλήματα όπως κιτρινίσματα και μαυρίσματα στα φύλλα, εμφάνιση τρυπών στο φύλλωμα ή κόλλας σε φύλλα και βλαστούς. Ας δούμε τι μπορεί να συμβεί στους βασιλικούς μας, αναλυτικά σε κάθε περίπτωση:
– Γιατί κιτρινίζουν τα φύλλα του βασιλικού;
Ο βασιλικός μπορεί να εμφανίσει κίτρινα φύλλα λόγω υπερβολικού ποτίσματος ή αν η γλάστρα δεν έχει καλή αποστράγγιση για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει κατά το πότισμα. Επίσης, μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη θρεπτικών στοιχείων όπως άζωτο και σίδηρο και να χρειάζεται λίπασμα.
– Γιατί μαυρίζουν τα φύλλα του βασιλικού;
Τα φύλλα του βασιλικού παρουσιάζουν μαύρες κηλίδες λόγω εμφάνισης μυκητολογικής ασθένειας ιδιαίτερα σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας. Επίσης, τα φύλλα του βασιλικού μπορεί να μαυρίσουν ή να παρουσιάσει καψίματα λόγω έντονης παγωνιάς ή δυνατών βοριάδων την περίοδο του χειμώνα.
– Πώς αντιμετωπίζουμε τις τρύπες στα φύλλα του βασιλικού;
Ο βασιλικός μπορεί να εμφανίσει τρύπες στα φύλλα λόγω προσβολής από κάμπιες ή και από άλλα έντομα όπως θρίπα και αλευρώδη. Για την αντιμετώπιση του χρησιμοποιούμε βιολογικά σκευάσματα φυσικής πυρεθρίνης, βάκιλου Θουριγγίας ή αλάτων καλίου.
– Πότε εμφανίζεται κόλλα στα φύλλα και στους βασιλικούς;
Η κόλλα στα φύλλα και στους βλαστούς του βασιλικού παράλληλα με την εμφάνιση μυρμηγκιών μπορεί να οφείλεται σε προσβολή από κάποιο έντομο που δημιουργεί μελιτώματα όπως η μελίγκρα, ο αλευρώδης, η βαμβακάδα και τα κοκκοειδή.
– Γιατί ξεραίνεται ο βασιλικός;
Οι ετήσιες ποικιλίες βασιλικού ξεραίνονται φυσιολογικά στις αρχές του χειμώνα. Βέβαια, ο βασιλικός μπορεί να ξεραθεί λόγω της έντονης παγωνιάς και του κρύου καθώς και λόγω υπερβολικού ποτίσματος ειδικά αν είναι σε πολύ σκιερό μέρος.
11. Πότε κόβουμε φύλλα βασιλικού, πώς τα διατηρούμε και τα αποξηραίνουμε;
Συγκομίζουμε τα πρώτα δροσερά φύλλα του βασιλικού από την κορυφή των βλαστών, αφού περάσει τουλάχιστον ένας μήνας από τη μεταφύτευση του φυτού. Είναι σημαντικό να συλλέγουμε τα φύλλα του βασιλικού νωρίς το πρωί, καθώς αυτές τις ώρες έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια και πλουσιότερο άρωμα.
– Πώς διατηρούμε τα φύλλα του βασιλικού;
Μπορούμε να διατηρήσουμε πολύ εύκολα τα κλαδάκια βασιλικού στο ψυγείο αν τα βάλουμε σε ένα ποτήρι με νερό. Επίσης, μπορούμε να στεγνώσουμε με απορροφητικό χαρτί τα φύλλα του βασιλικού και να τα βάλουμε σε σακούλα για 1-2 εβδομάδες στο ψυγείο ενώ στην κατάψυξη, τα φύλλα μπορούν να διατηρηθούν ολόκληρα ή ψιλοκομμένα για 5-6 μήνες.
– Πώς αποξηραίνουμε τα φύλλα του βασιλικού;
Αν θέλουμε να αποξηράνουμε φύλλα βασιλικού, αφού τα κόψουμε, τα δένουμε σε ένα ματσάκι και τα κρεμάμε ανάποδα σε καλά αεριζόμενο χώρο μέχρι να αποξηρανθούν. Εναλλακτικά, τοποθετούμε τα φύλλα του βασιλικού σε ένα δίσκο όπου έχουμε βάλει απορροφητικό χαρτί στη βάση του. Στη συνέχεια τα κλείνουμε σε αεροστεγές βάζο και τα αποθηκεύουμε σε κάποιο ντουλάπι της κουζίνας μας.
12. Κι ένα τελευταίο μυστικό για τον βασιλικό:
Ο βασιλικός καλλιεργείται μαζί με τον κατιφέ στον λαχανόκηπο, ανάμεσα από τα κηπευτικά μας, για τις εντομοδιωκτικές του ιδιότητες. Η συγκαλλιέργεια των λαχανικών με βασιλικούς στο πλαίσιο της οικολογικής προστασίας των φυτών, γίνεται εδώ και πολλές δεκατίες, βασιζόμενη στις παρατηρήσεις παραδοσιακών καλλιεργητών.
