“Συνομιλίες Ζαχαριάδη και Στάλιν στη Μόσχα για τον εφοδιασμό του Δημοκρατικού Στρατού” / γράφει ο Στέργιος Αποστόλου

ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ ΚΑΙ ΣΤΑΛΙΝ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ Δ.Σ.Ε

ΜΕ ΟΠΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ- ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Δ.Σ.Ε ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1948  (Περίοδος Αύγουστος – Δεκέμβριος 1948)

Στέργιος Αποστόλου

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Τελετή παρασημοφόρησης στη Νάουσα του 518 Τάγματος Πεζικού του κυβερνητικού στρατού για «ηρωική δράση κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών»

– Νέα στρατιωτική διάθρωση του Δ.Σ.Ε
– Τέλεση επιβλητικού μνημοσύνου για τους φονευθέντες χωροφύλακες στη Νάουσα και την περιοχή της
– Δυσχεραίνεται η λειτουργία των κομματικών οργανώσεων του Ε.Α.Μ και του Κ.Κ.Ε στη Νάουσα, λόγω των μέτρων της Χωροφυλακής
– Επινόηση τρόπων μεταφοράς τροφίμων κ.λπ. ειδών από Ε.Τ.Α Νάουσας προς αντάρτες του Δ.Σ.Ε που δρούσαν σε κοντινές αγροτικές περιοχές
– Από το στρατοδικείο της Βέροιας καταδικάζονται σε θάνατο 3 άτομα για την ανατίναξη του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος Βέροιας
– Ταξίδι του Νίκου Ζαχαριάδη στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Στάλιν. Διαβεβαίωση Στάλιν προς Ζαχαριάδη για εφοδιασμό του Δ.Σ.Ε με οπλισμό και λοιπό πολεμικό υλικό. Οι Γιουγκοσλάβοι πολιτικοί Βλαντιμίρ Ντέντιτζερ και Μίλοβαν Τζίλας, σε γραπτά τους ισχυρίζονται ότι «άλλα έλεγε ο Στάλιν στον Ζαχαριάδη και άλλα στην γιουγκοσλαβική κυβέρνηση, ως προς την σκοπιμότητα και την έκβαση του διεξαγόμενου από τον Δ.Σ.Ε αγώνα»
– Τίθεται σε ισχύ από 2/11/1948 το Ψήφισμα «Περί δημεύσεως των περιουσιών των συμμετεχόντων εις τον συμμοριακόν αγώνα κ.λπ»
– Επίθεση ανδρών του Δ.Σ.Ε κατά στρατιωτικής εφοδιοπομπής έξω από την Νάουσα – Νέος έπαρχος Νάουσας αναλαμβάνει από 13/12/1948 ο Ευάγγελος Δαβίδ
– Ορίζεται νέο Διοικητικό Συμβούλιο των «ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ» στη Νάουσα
– Μετά την διαβεβαίωση του Στάλιν  στον Ζαχαριάδη περί παροχής οπλισμού και λοιπού πολεμικού υλικού, το Πολεμικό Συμβούλιό του Δ.Σ.Ε καταστρώνει σχέδια μεγάλων επιθετικών ενεργειών κατά πόλεων για την περαιτέρω «γεωγραφική διεύρυνση της Ελεύθερης Ελλάδας»
– Επίθεση του Δ.Σ.Ε κατά της Καρδίτσας. Στρατολογούνται πολίτες για τις ανάγκες του Δ.Σ.Ε
– Παραπλανητική επίθεση την νύχτα της 21^ης  με 22^α/12/1948 του Δ.Σ.Ε κατά της Νάουσας. Κατάληψη μερικών συνοικιών. 22 οι νεκροί αντάρτες κατά τις μάχες. Αισχρότητες χωροφυλάκων με τα πτώματα των ανταρτών. Επιτύμβια στήλη στον τάφο των φονευθέντων ανταρτών από Ναουσαίους αγωνιστές του Ε.Λ.Α.Σ και του Δ.Σ.Ε, μετά από πολλά χρόνια. Μεταγενέστερη αντικατάσταση αυτής της  στήλης με άλλη
– Ανεπιτυχής (ταυτόχρονη με την επίθεση κατά της Νάουσας) επίθεση του Δ.Σ.Ε για την κατάληψη της Έδεσσας
– Άλλη ανεπιτυχής επίθεση του Δ.Σ.Ε για την κατάληψη της Αριδαίας
– Διαπιστώσεις από την δράση του Δ.Σ.Ε κατά το έτος 1948.

(Γιώργης Βοντίτσος-Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 439-441. Αθήνα 1977)

Την 9η Αυγούστου 1948, ομάδες ανδρών του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν σε μικρή απόσταση από τη Νάουσα, στρατολόγησαν 25 νέους στην ηλικία Ναουσαίους αγρότες που καλλιεργούσαν τα κτήματά τους. Τμήμα του 44ου Τάγματος Εθνοφρουράς το οποίο τους καταδίωξε συγκρούστηκε μαζί τους, με αποτέλεσμα 8 από τους στρατολογηθέντες να διαφύγουν κατά τη διάρκεια της συμπλοκής. Από εβδομαδιαία εφημερίδα της Βέροιας μας παρέχεται η πληροφορία ότι στη Νάουσα έλαβε χώρα τελετή παρασημοφόρησης ανδρών του 518 Τ.Π., που είχε επιστρέψει από τις επιχειρήσεις στο Πάϊκο. Εκεί, κατά τα γραφόμενα, το Τάγμα αυτό «έδρεψε δάφνας δόξης». Στην τελετή παραβρέθηκαν ο Διοικητής του Τάγματος Δημήτριος Μαυροειδής, Αντισυνταγματάρχης, ο Υποδιοικητής Αθανάσιος Μποσνάς, Ταγματάρχης, ο έπαρχος Νάουσας Κ. Χριστοφορίδης, ο δήμαρχος Νικόλαος Θεοφίλου, ο διευθυντής των εργοστασίων ΛΑΝΑΡΑ-ΚΥΡΤΣΗ & ΣΙΑ Ν. Κονδύλης και άλλοι εξέχοντες τοπικοί παράγοντες. Τα παράσημα απένειμε στους «ανδραγαθήσαντες στις μάχες αξιωματικούς και οπλίτες» ο έπαρχος Κ. Χριστοφορίδης. Παραθέτω φωτογραφία του Αριστείου Ανδραγαθίας (μετάλλιο), που απονέμεται σε στρατιωτικούς που έχουν ανδραγαθήσει στο πεδίο της μάχης:

 (Γ.Α.Κ. Βεροίας. Αρχείο Παναγιώτη Γιαννακάκη: Εφημερίδα Βέροιας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 9ης  Αυγούστου 1948, αριθ. φύλ. 27)

Αριστείο Ανδραγαθίας

Για την απονομή του Αριστείου Ανδραγαθίας απαιτείται αποδεδειγμένη στο πεδίο της μάχης ηρωική πράξη, κατά την εκτέλεση διατεταγμένης πολεμικής ενέργειας, κατά την οποία ο στρατιωτικός εξέθεσε αποδεδειγμένα τη ζωή του σε προφανή και άμεσο κίνδυνο, πράξη η οποία να υπερβαίνει κατά πολύ την εκτέλεση του καλώς εννοούμενου καθήκοντος και να επισύρει ανεπιφύλακτα  το θαυμασμό και την εκτίμηση των προϊσταμένων και των υφισταμένων ή της κοινής γνώμης.

(http://army.gr>ithikes-amoives>stratiotika metallia)

Από την ίδια εφημερίδα αντλούμε και την είδηση ότι ο διευθυντής της Πρόνοιας Βέροιας Κ. Καραμπέτσος και ο προϊστάμενος του Εφοδιασμού της ίδιας πόλης Φιλιππίδης, επισκέφτηκαν τη Νάουσα και συνεργάστηκαν με τις αντίστοιχες τοπικές υπηρεσίες και τον έπαρχο Κ. Χριστοφορίδη για θέματα της αρμοδιότητάς τους. Ευνόητο είναι ότι η παρουσία τους στη Νάουσα είχε άμεση σχέση με την επιλεκτική διανομή τροφίμων, ειδών ένδυσης και υπόδησης, καθώς και χορήγησης χρηματικών βοηθημάτων, κυρίως, στους εθνικόφρονες πρόσφυγες των ορεινών χωριών του Βερμίου και στους ομόφρονές τους πυροπαθείς και απόρους.

Την 19η Αυγούστου 1948 ομάδα ανταρτών έπεσε σε στρατιωτικό ναρκοπέδιο στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού Νάουσας. Δύο αντάρτες βρήκαν ακαριαίο θάνατο από έκρηξη νάρκης. Στα τέλη του μηνός Αυγούστου 1948 ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας είχε την ακόλουθη διάρθρωση:

1) Γενικό Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε με τα 1^ο, 2^ο και 3^ο Επιτελικά Γραφεία και  βοηθητικές υπηρεσίες.

2) Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο του Δ.Σ.Ε με πρόεδρο τον Γ. Γραμματέα του Κ.Κ.Ε Νίκο Ζαχαριάδη. Κάτω από τις άμεσες διαταγές του είχε τις εξής μονάδες:

— Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου (Σ.Α.Γ.Α) του Δ.Σ.Ε με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Νίκο Τερζόγλου (Πύραυλος).

— Ταξιαρχία σαμποτέρ του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε με Διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Μ. Βρατσιάνο.

— Επιλαρχία Ιππικού με Διοικητή τον Ταγματάρχη Νέστορα.

— Μοίρες Πυροβολικού του Δ.Σ.Ε.

— Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (Κ.Γ.Α.Ν.Ε) με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Κ. Καραγιώργη.

— 1^η Μεραρχία Θεσσαλίας με Διοικητή τον Χαρίλαο Φλωράκη (Γιώτης).

— 2^η Μεραρχία Ρούμελης με Διοικητή τον Διαμαντή.

— 3^η Μεραρχία Πελοποννήσου με Διοικητή τον Στέφανο Γκιουζέλη.

— 6^η Μεραρχία Κ. Μακεδονίας με Διοικητή τον Γ. Ερυθριάδη (Πετρής).

— 7^η Μεραρχία Ανατολικής Θράκης με Διοικητή τον Αθανάσιο Γκένιο (Λασσάνης).

— 8^η Μεραρχία Ηπείρου με Διοικητή τον Αρβανίτη.

— 9^η Μεραρχία Καστοριάς με Διοικητή τον Παλαιολόγο (Γ. Ζυγούρας).

— 10^η Μεραρχία Καστοριάς με Διοικητή τον Αλέξανδρο Ρόσιο (Υψηλάντης).

— 11^η Μεραρχία Φλώρινας με Διοικητή τον Νικόλαο Θεοχαρόπουλο (Σκοτίδας).

— 24^η Ταξιαρχία Καϊμάκτσαλαν με Διοικητή τον Αμύντα.

— Διάφορα ανεξάρτητα ανταρτικά τμήματα του Δ.Σ.Ε στην Κρήτη, Ικαρία, Σάμο κλπ.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 545-546. Αθήνα 1987)

 Την 3^η Σεπτεμβρίου άνδρες του Δ.Σ.Ε. προσέβαλαν το χωριό Λευκάδια της Νάουσας. Λόγω της σθεναρής αντίστασης των στρατιωτών και των Μ.Α.Υ οι αντάρτες δεν μπόρεσαν να μπουν στο χωριό. Κατόπιν τούτου, επανήλθαν στη βάση τους στο Βέρμιο. Από εβδομαδιαία εφημερίδα της Βέροιας της 6^ης Σεπτεμβρίου 1948 (αριθ. φύλ. 30), αποσπώ και παραθέτω το κατωτέρω δημοσίευμα του ανταποκριτή της από τη Νάουσα:

«Την παρελθούσαν Κυριακήν τη πρωτοβουλία της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Ναούσης, ετελέσθη εν τω Ιερώ Ναώ της Μεταμορφώσεως πάνδημον μνημόσυνον των υπέρ πατρίδος αγωνισαμένων και ηρωικώς πεσόντων αξιωματικών και οπλιτών της Χωροφυλακής.

Παρέστησαν άπασαι αι στρατιωτικαί και πολιτικαί αρχαί ως και πλήθη κόσμου και εν μέσω γενικής συγκινήσεως και προ του κενοταφίου τιθεμένου εν μέσω του Ναού, κεκαλυμμένου με την γαλανόλευκον, ωμίλησεν ο Διοικητής της Υποδ/σεως Χωροφυλακής Ναούσης κ. Λουριδάς, όστις έκανε μίαν ανασκόπισιν του έργου και των αγώνων των ανδρών της Χωροφυλακής και εξήρε τα ηρωικά κατορθώματα του τιμίου και μαρτυρικού τούτου Σώματος. Δεύτερος κατά σειράν ωμίλησεν με πάλλοντα εθνικόν ενθουσιασμόν ο έπαρχος Ναούσης Κ. Χριστοφορίδης, όστις έπλεξε το εγκώμιον του ηρωικού Σώματος της Χωρ/κής και συνέστησεν το παράδειγμα και την αυτοθυσίαν των προς μίμησιν εις τους επιζώντας Έλληνας… »

Σε μνημόσυνα και κηδείες χωροφυλάκων, οι οποίοι σκοτώνονταν σε διάφορες μάχες εντός και εκτός της Νάουσας, αναγκάζονταν πολλές φορές να παραβρίσκεται και το Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας. Οι καθηγητές μας, που έπαιρναν εντολή από την Ασφάλεια, μας υποχρέωναν να προσερχόμαστε «ευπρεπώς ενδεδυμένοι» στο προαύλιο του Γυμνασίου και από εκεί μας οδηγούσαν συντεταγμένους κατά τάξεις στην εκκλησία. Μάλιστα, σε μια τέτοια περίπτωση και ενώ βρισκόμασταν έξω από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Αγια-Σωτήρης), με πλησίασε ξαφνικά ένας Ανθυπομοίραρχος, ο οποίος σε αυστηρό τόνο μου έκανε παρατήρηση για το πηλήκιο που φορούσα. «Αυτό δεν είναι μαθητικό πηλήκιο – μου είπε – τέτοια φορούμε μόνο εμείς οι αξιωματικοί! Να το βγάλεις μόλις πας στο σπίτι σου και να μη σε δω ξανά να κυκλοφορείς μ’ αυτό, γιατί θα σε κλείσω μέσα».

Μέχρι και σήμερα ακόμα, δεν μπόρεσα να καταλάβω τι το ιδιαίτερο είχε το πηλήκιό μου και τράβηξε την προσοχή του, κι ακόμα, από πού αντλούσε το δικαίωμα «να με κλείσει μέσα». Πάντως, η αλήθεια είναι πως, σαν μαθητής του Γυμνασίου, είχα ιδιαίτερη αδυναμία στα ποιοτικά και εμφανίσιμα πηλήκια. Αυτό δεν το είχα αγοράσει από τη Νάουσα, αλλά από τη Θεσσαλονίκη, από ειδικό κατάστημα. Κάποιος καθηγητής μου δημοκρατικών φρονημάτων, που ήταν δίπλα μου και άκουσε όσα μου είπε ο Ανθυπομοίραρχος, μου συνέστησε χαμηλόφωνα να συμμορφωθώ, για να μην έχω από εδώ και πέρα μπλεξίματα με «τέτοιες πόρτες», όπως χαρακτηριστικά είπε. Θέλοντας και μη συμμορφώθηκα. Πήγα στους  Ναουσαίους  αδελφούς Ταμπάρη  που  διατηρούσαν  εμποροραφείο και πουλούσαν και μαθητικά πηλήκια και αγόρασα άλλο.

Ως προς την κατάσταση που επικρατούσε στη Νάουσα στα τέλη του καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου του 1948, έχω να παρατηρήσω πως, με την πάροδο του χρόνου, η παράνομη λειτουργία των τοπικών κομματικών οργανώσεων του Ε.Α.Μ και του Κ.Κ.Ε δυσχεραίνονταν ολοένα και περισσότερο. Δεν υπήρχε σημείο εξόδου από την πόλη που να μην ήταν περιφραγμένο με συρματοπλέγματα, στα οποία, τις περισσότερες φορές, ήταν κρεμασμένες παγιδευμένες νάρκες και χειροβομβίδες. Αυτά τα σημεία φρουρούνταν αυστηρά από το Στρατό, τη Χωροφυλακή και από τους άνδρες των ένοπλων παρακρατικών ομάδων ή Μαυροσκούφηδων, όπως ήταν γνωστοί.

Ιδιαίτερα, τα μέλη της Ε.Τ.Α, τα οποία είχαν αναλάβει την ευθύνη να μεταφέρουν τρόφιμα από την πόλη στους άνδρες του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν έξω από την Νάουσα, βρέθηκαν μπροστά σε ανυπέρβλητες δυσκολίες. Χίλιοι δυο τρόποι επινοήθηκαν για να μη γίνεται αντιληπτή η μεταφορά των τροφίμων και άλλων ειδών. Θα αναφερθώ ενδεικτικά σε μερικούς από αυτούς. Ένας ήταν να αδειάζουν τα σαμάρια των υποζυγίων από τη γέμισή τους, να τοποθετούν τα τρόφιμα στο εσωτερικό τους και ύστερα να πηγαίνουν δήθεν στα κτήματά τους. Άλλοι έβγαζαν αγελάδες δήθεν για βοσκή, με όλο το γάλα στους μαστούς, χωρίς να τις έχουν αρμέξει και τις άρμεγαν όταν έφταναν στους αντάρτες. Άλλος ένας τρόπος ήταν να κατασκευάζουν δυο πάτους στα τότε χειροκίνητα ξύλινα βαρέλια ψεκασμού των δέντρων, μεταξύ των οποίων άφηναν κάποιο κενό, στο οποίο τοποθετούσαν τα τρόφιμα. Ακόμα και η Αράπιτσα, το ποτάμι που διασχίζει την πόλη και τη χωρίζει στα δύο, χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά των τροφίμων.

Τα μέλη της Ε.Τ.Α. συσκεύαζαν τρόφιμα σε αδιάβροχους δερμάτινους σάκους και τους έριχναν από την νότια αριστερή πλευρά του Δημοτικού πάρκου στα νερά της Αράπιτσας, λίγο πιο πάνω από τη δέση του εργοστασίου Μπίλλη. Τα νερά του ποταμού τους μετέφεραν έξω από τη Νάουσα και κάπου σε κάποια όχθη του, στον Βάντο (κοντινή αγροτική τοποθεσία), οι αντάρτες είχαν στημένο δίχτυ που τους «ψάρευε». Βέβαια, υπήρχαν και περιπτώσεις που χάθηκαν σάκοι, γιατί σκάλωσαν κάπου ή σφηνώθηκαν σε βράχους κάτω από το νερό. Η αναφορά μου γι’ αυτές τις περιπτώσεις είναι ενδεικτική και όχι συνολική. Επίσης, οι περιορισμένες ώρες κυκλοφορίας, ήταν  κι αυτές μεγάλο εμπόδιο στη μεταφορά των τροφίμων. Ό,τι χρειάζονταν να γίνει, έπρεπε να γίνει μέσα στα στενά περιθώρια των ολίγων ωρών της επιτρεπόμενης κυκλοφορίας των πολιτών.

Θυμάμαι που η Χωροφυλακή πανηγύρισε, όταν, κάποιο μέλος της Ε.Τ.Α Νάουσας που συνελήφθη να κυκλοφορεί σε απαγορευμένη ώρα, δεν άντεξε στα βασανιστήρια στα οποία το υπέβαλαν και κατονόμασε τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του, τα οποία συνελήφθησαν κι αυτά. Αλλά και η δράση των άλλων τοπικών ΕΑΜικών οργανώσεων είχε περιοριστεί σημαντικά. Οι αλλεπάλληλες συλλήψεις Ναουσαίων από την Ασφάλεια, οι οποίοι ήταν ύποπτοι για συμμετοχή σε ΕΑΜικές οργανώσεις, είχαν σαν αποτέλεσμα να συρρικνώνεται  συνεχώς το ανθρώπινο δυναμικό τους, κυρίως, από πλευράς αυτών που διακρίνονταν για την αγωνιστικότητά τους. Το αυτό συνέβαινε και με τον ένοπλο μυστικό πυρήνα της πόλης. Ωστόσο, σ’ αυτήν την περίπτωση υπήρχε και ένα θετικό σημείο.

Πολλά μέλη του ένοπλου μυστικού πυρήνα της πόλης, που δεν προκαλούσαν υποψία, είχαν κληθεί να υπηρετήσουν ως οπλίτες στις τάξεις των Μ.Α.Υ και Μ.Α.Δ και μάλιστα, αποστέλλονταν μαζί με στρατιώτες να φυλάξουν διάφορα φυλάκια ή πολυβολεία μέσα και γύρω από την πόλη. Έτσι, τους δίνονταν η δυνατότητα να καταγράφουν άνετα και χωρίς να προκαλούν υποψίες, στοιχεία σχετικά με την αριθμητική δύναμη των φρουρών τους, το είδος του οπλισμού και την ποσότητα των πυρομαχικών που διέθεταν τις ώρες φύλαξής τους και πολλά άλλα. Δεν θα ήταν υπερβολή να διατυπώσω την άποψη ότι όλες οι μεγάλες επιθέσεις του Δ.Σ.Ε κατά της Νάουσας στηρίχτηκαν, κατά το μεγαλύτερο μέρος, στις πληροφορίες που διαβιβάζονταν σ΄αυτόν από τον μυστικό ένοπλο πυρήνα της πόλης. Την 20ή Σεπτεμβρίου 1948, 10 υπάλληλοι της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Βέροιας απολύθηκαν από τις θέσεις βάσει του νόμου «Περί εξυγίανσης» της κυβέρνησης Σοφούλη:

«Δέκα υπαλλήλους κλαίει η Γεωργική Ένωσις που έχασε από την αρρώστια της «εθνικοφροσύνης». Έτσι, στην πιο κρίσιμη εποχή γεωργικών εργασιών έμεινε χωρίς ειδικευμένο προσωπικό. Να με ποιον τρόπο προσπαθεί να κάνει ανασυγκρότηση η κυβέρνηση»

Την 23^η Σεπτεμβρίου 1948 τμήμα του Δ.Σ.Ε προσέβαλε το χωριό Επισκοπή της Νάουσας. Την 30ή Σεπτεμβρίου 1948 στο Στρατοδικείο της Βέροιας διεξήχθη η δίκη 7 αγωνιστών με την κατηγορία ότι το Πάσχα του 1947 είχαν ανατινάξει το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της Βέροιας. Σύμφωνα με την απόφαση που εκδόθηκε, 3 από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ οι υπόλοιποι 4 αθωώθηκαν.

(Εφημερίδα ΘΑΡΡΑΛΕΟΣ της Βέροιας της 20ής και 30ής Σεπτεμβρίου 1948. Συναφώς και: Αλέξανδρος Α. Χατζηκώστας: Η ΗΜΑΘΙΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ (1946-1949). Σελ. 24, 41 και  132. Βέροια 2006)

Κατά την περίοδο αυτή, ο γενικός γραμματέας της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Νίκος Ζαχαριάδης πραγματοποίησε ταξίδι στη Μόσχα, προκειμένου να ενημερώσει τη σοβιετική ηγεσία για την όλη εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και του Δ.Σ.Ε και να θέσει υπόψη της, παράλληλα, και τις ανάγκες του τελευταίου σε οπλισμό, πυρομαχικά, είδη ένδυσης-υπόδησης, τρόφιμα, φαρμακευτικό υλικό κτλ.

«Μετά την ανατροπή του αντιπάλου στο Βίτσι και την ευνοϊκή κατάσταση που δημιουργήθηκε για τον Δ.Σ.Ε, ο Ν. Ζαχαριάδης με την ιδιότητα του Γεν. Γραμματέα της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε και Προέδρου του Πολεμικού Συμβουλίου του Δ.Σ.Ε, πήγε στη Μόσχα για συνομιλίες με την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και της Κυβέρνησης. Συναντήθηκε, πράγματι, με τον Στάλιν, Γραμματέα της Κ.Ε του Κ.Κ.Σ.Ε και πρωθυπουργό της Σοβιετικής Ένωσης και με τα άλλα μέλη της σοβιετικής ηγεσίας. Τους ανέπτυξε την κατάσταση την πολεμική και την πολιτική, με στοιχεία τους παρουσίασε την πλούσια βοήθεια που παίρνει η κυβέρνηση της Αθήνας απ’ τους Αγγλοαμερικάνους και πώς ο Δ.Σ.Ε μπόρεσε νηστικός και άοπλος να τους αντιμετωπίσει.

Ζήτησε να εκδηλωθεί η υποστήριξη του σκληρά δοκιμαζόμενου Δ.Σ.Ε, απ’ τη Σοβιετική Ένωση, τις Λαϊκές Δημοκρατίες και απ’ όλο τον προοδευτικό αντι-ιμπεριαλιστικό κόσμο. Βοήθεια σε οπλισμό, τρόφιμα και ρουχισμό, την ιατροφαρμακευτική βοήθεια και θεραπεία των τραυματιών μας, την βοήθεια για τη στρατολογία Ελλήνων που ζούνε στο εξωτερικό. Η σοβιετική ηγεσία με επικεφαλής τον Στάλιν, συμφώνησε να δοθεί αυτή η βοήθεια. Καθόρισαν ένα πολεμικό εργοστάσιο να δουλεύει για λογαριασμό του Δ.Σ.Ε. Έπρεπε μέχρι τέλους του χειμώνα 1948-1949, εκτός από τα άλλα όπλα, να φτάναν στα χέρια του Δ.Σ.Ε 1000 κανόνια διαφόρων διαμετρημάτων με 1.000.000 βλήματα, 1000 κανόνια αντιαεροπορικά με περισσότερα από 1.000.000 βλήματα, 1000 κανόνια αντιαρματικά, αεροπλάνα για να εφοδιάζουν τα τμήματά μας Πελοποννήσου, Ρούμελης, Θεσσαλίας.

 Αποφασίστηκε να μας βοηθήσουν για να περάσουμε 8.000 Έλληνες που θα στρατολογούσαμε από τις δυτικές χώρες. (Η υπογράμμιση δική μου). Γυρίζοντας ο Ν. Ζαχαριάδης στην έδρα του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε από τη Μόσχα, μας ανακοίνωσε τη συζήτηση που πραγματοποίησε και την πλήρη συμφωνία της Σοβιετικής ηγεσίας και του Στάλιν, να μας βοηθήσουν με τις ποσότητες σε οπλισμό που ανέφερα, καθώς και τρόφιμα, ρουχισμό και το δικαίωμα να περάσουμε τους εθελοντές Έλληνες από τις δυτικές χώρες. Αυτή η είδηση σκόρπισε χαρά, ήταν δικαίωση των σκληρών αγώνων του Δ.Σ.Ε και του λαού μας και μας δυνάμωσε περισσότερο την πίστη προς τη Σοβιετική Ένωση.

Αμέσως συγκεντρώσαμε όλους τους αξιωματικούς πιλότους της αεροπορίας και μερικά άλλα στελέχη και τους στείλαμε για εκπαίδευση για να είναι έτοιμοι να παραλάβουν τα αεροπλάνα. Ετοιμάσαμε αεροδρόμια και ειδοποιήσαμε στη Νότιο Ελλάδα να καθορίσουν σημεία ρίψεων στην Πελοπόννησο, Ρούμελη και Θεσσαλία. Με βάση αυτή τη συμφωνία προχωρήσαμε για την επεξεργασία του σχεδίου επιχειρήσεων της χειμωνιάτικης περιόδου, θα αναπτύσσονταν παντού επιθετικές επιχειρήσεις, με σκοπό την καταπόνηση του αντιπάλου, να μην του δώσουμε ανάπαυλα για ξεκούραση και ανασυγκρότηση της δύναμής του και να τον υποχρεώσουμε να καθηλώσει πολλές δυνάμεις σε διάταξη, ελαττώνοντας τη δύναμη κρούσης του. Προετοιμασία για αντιμετώπιση της εκστρατείας του, προκαλώντας του σοβαρή φθορά και μετά αντιχτύπημα με σοβαρές δυνάμεις, που θα μας επέτρεπε να κυριαρχήσουμε σε μια μεγάλη περιοχή της χώρας.

(Γιώργης Βοντίτσος-Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 439-441. Αθήνα 1977)

Έχω τη γνώμη ότι όντως η Σοβιετική Ένωση υποσχέθηκε στον Γ.Γ της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Νίκο Ζαχαριάδη την παροχή οπλισμού, πολεμοφοδίων και λοιπών διευκολύνσεων προς τον Δ.Σ.Ε. Τούτο προκύπτει από το γεγονός ότι, αμέσως μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, το Πολεμικό Συμβούλιο του Δ.Σ.Ε συνήλθε και καθόρισε με βάση την προβλεπόμενη σοβιετική βοήθεια το πρόγραμμα της πολεμικής δράσης και τη στρατηγική  επιδίωξη του Δ.Σ.Ε για την περίοδο φθινόπωρο 1948 με χειμώνα 1948-1949 και εφεξής. Ωστόσο, σύμφωνα με όσα έγραψαν στα βιβλία τους οι Γιουγκοσλάβοι πολιτικοί Βλαντιμίρ Ντέντιζερ («ΤΙΤΟ», έκδοση 1953) και Μίλοβαν Τζίλας («ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΛΙΝ», έκδοση 1962), προκύπτει ότι η Σοβιετική Ένωση άλλα έλεγε στο Ζαχαριάδη και άλλα στην κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας, σχετικά με τη σκοπιμότητα και την έκβαση του αγώνα που διεξήγαγε ο Δ.Σ.Ε. Κατά τους ανωτέρω συγγραφείς, η σοβιετική κυβέρνηση και ο Στάλιν διατύπωσαν την εξής άποψη:

«Δεν συμφωνούμε με τους Γιουγκοσλάβους συντρόφους ότι πρέπει να συνεχιστεί η επανάσταση στην Ελλάδα. Ο αγώνας αυτός δεν έχει καμιά ελπίδα επιτυχίας (η υπογράμμιση δική μου). Τι νομίζετε, ότι η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες – το ισχυρότερο κράτος του κόσμου- θα επιτρέψουν σε σας να σπάσετε τη γραμμή των συγκοινωνιών τους στη Μεσόγειο; Ανοησίες! Και δεν έχουμε ούτε καν ναυτικό. Όχι! Την επανάσταση στην Ελλάδα πρέπει να τη σταματήσετε όσο γίνεται πιο γρήγορα»

(Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 176. Αθήνα 1981)

Ανεξάρτητα αν αληθεύουν ή όχι τα όσα έγραψαν οι ανωτέρω Γιουγκοσλάβοι πολιτικοί σχετικά με τη στάση της Σοβιετικής Ένωσης έναντι του Δ.Σ.Ε, η πραγματικότητα είναι ότι το πολεμικό υλικό σε αεροπλάνα, κανόνια, αντιαεροπορικά, αντιαρματικά, και όλα τα άλλα που υποσχέθηκαν οι σοβιετικοί, τελικά, δεν έφθασε ποτέ στον Δ.Σ.Ε.  Από την 2^α Νοεμβρίου 1948 και εντεύθεν άρχισε να ισχύει το Ψήφισμα ΛΜ΄ «Περί δημεύσεως των περιουσιών των συμμετεχόντων εις τον συμμοριακόν αγώνα κ.ά». Η περιουσία χιλιάδων αγωνιστών δημεύτηκε από το κράτος με αποτέλεσμα οι οικογένειές τους να στερηθούν ακόμα και τα προς το ζην. Η ανάλγητη ελληνική Δεξιά εξόντωνε τους αντιπάλους της όχι μόνο φυσικά και πολιτικά, αλλά και οικονομικά.

Την 5^η Νοεμβρίου 1948 στρατιωτική εφοδιοπομπή αποτελούμενη από 11 στρατιώτες και 4 οπλίτες των Μ.Α.Υ, οι οποίοι συνόδευαν 10 μουλάρια με τρόφιμα και στρατιωτικά εφόδια, κινήθηκε από τη Νάουσα με προορισμό τα στρατιωτικά φυλάκια που βρίσκονταν στις θέσεις Έξω Υπαπαντή και Παλιομπάτσι του Βερμίου. Ενώ βρίσκονταν στο σημείο «της Γιοβάνας το ισβόρι», λίγο πιο κάτω από εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, δέχτηκε επίθεση εξαμελούς ομάδας ανδρών του Δ.Σ.Ε με επικεφαλής τον Ναουσαίο Μιχάλη Ντήμπαλα. Λόγω της σφοδρότητας της επίθεσης οι στρατιώτες και οι ΜΑΥδες δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν και τράπηκαν σε φυγή. Συνελήφθησαν 6 από αυτούς ενώ στα χέρια των ανταρτών περιήλθαν όλα τα υποζύγια με τα τρόφιμα και τα στρατιωτικά εφόδια. Την 23^η Νοεμβρίου 1948, οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε που βρίσκονταν στο Βέρμιο έλαβαν εντολή να μετακινηθούν προς Σινιάτσικο, όπου ήδη είχε καταφθάσει και ισχυρή δύναμη ιππικού του Δ.Σ.Ε από τη Θεσσαλία. Αφού ενώθηκαν με τις υπάρχουσες εκεί δυνάμεις του Δ.Σ.Ε συνέτριψαν επίθεση δυνάμεων του κυβερνητικού στρατού οι οποίες κινήθηκαν εναντίον τους.

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ.547. Αθήνα 1987)

Η εβδομαδιαία εφημερίδα της Βέροιας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ μας πληροφορεί ότι αφίχθη της 13^η Δεκεμβρίου 1948 στη Νάουσα ο νέος έπαρχος Ευάγγελος Δαβίδ, ο οποίος αντικατέστησε τον προκάτοχό του Κ. Χριστοφορίδη. Τον νέο έπαρχο συνόδευσε μέχρι τη Νάουσα ο Ναουσαίος βουλευτής Θεσσαλονίκης Μιχαήλ Πάζης. Μετά την ορκωμοσία του από τον ειρηνοδίκη, ο νέος έπαρχος δέχτηκε στο γραφείο του όλες τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές, καθώς και όλους τους τοπικούς παράγοντες. Αφού ενημερώθηκε πλήρως για την κρατούσα στην πόλη κατάσταση και για τα προβλήματα που την απασχολούσαν, έδωσε την υπόσχεση ότι «θα εργασθή ακούραστα δια το καλόν και συμφέρον του τόπου και ότι όλαι αι θύραι του γραφείου του θα ώσιν πάντοτε ανοικταί εις όλους τους τιμίους Έλληνας πατριώτας δια πάσαν ταχείαν και ευμενή εξυπηρέτησιν».

Η ίδια εφημερίδα δημοσιεύει και τα ονόματα των μελών του νέου Διοικητικού Συμβουλίου και της Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΣΤΡΑΤΟΥ (Νάουσας), τα οποία έχουν ως ακολούθως. Διοικητικό Συμβούλιο: Ζωή Περδικάρη, Κων/νος Τσίτσης, Νικηφόρος Σιάτρης, Ν. Τριανταφύλλου, Ελ. Δημητριάδου, Λίτσα Γωνιοτάκη, Θωμάς Παπαδόπουλος, Στυλιανή Κόμνη και Απόστολος Χρονίδης. Εξελεγκτική Επιτροπή: Φίλιππος Οικονόμου, Ιωάννης Ιωάννου, Γρηγόριος Καπετανόπουλος.

(Γ.Α.Κ. Βέροιας, αρχείο Παν. Γιαννακάκη. Εβδομαδιαία εφημερίδα της Βέροιας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 13^ης Δεκεμβρίου 1948, αριθ. φύλ. 43)

Μετά την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη από τη Μόσχα και με τη βεβαιότητα ότι θα έφθανε εγκαίρως η σοβιετική βοήθεια σε οπλισμό και λοιπό πολεμικό υλικό, το Πολεμικό Συμβούλιο του Δ.Σ.Ε προέβη στην κατάστρωση σχεδίου που προέβλεπε μια σειρά επιθετικών ενεργειών κατά μεγάλων αστικών κέντρων, όπως, Καρδίτσα, Έδεσσα, Νάουσα, Αριδαία, Καρπενήσι, Φλώρινα και άλλων, προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι. Ποιοι ήταν αυτοί οι στόχοι;

 «Με βάση τη σωστή εκτίμηση της πολιτικοστρατιωτικής κατάστασης, της πρόβλεψης του σχεδίου του αντιπάλου και τη συμφωνία που πετύχαμε για ενίσχυση του Δ.Σ.Ε (από τη Σοβιετική Ένωση) σε πολεμικά μέσα, τρόφιμα και ρουχισμό, (το Πολεμικό Συμβούλιο) καθόρισε σωστά τη στρατηγική επιδίωξη του Δ.Σ.Ε για την περίοδο τέλη 1948 και 1949 που συνίστατο:

— Ασταμάτητο πόλεμο για τη φθορά του αντιπάλου και επιτάχυνση της αποσυνθετικής πορείας που είχε αρχίσει στο στρατό του.

— Να αποτρέψουμε την αναδιοργάνωση του στρατού του αντιπάλου και να μην του αφήσουμε ένα λεπτό ησυχία.

— Μεταφορά του πολέμου στις πόλεις και μετόπισθεν του αντιπάλου με τις ομάδες των πολιτικών επιτρόπων, τμήματα των σαμποτέρ, ελεύθερους σκοπευτές και ελαφρά τμήματα.

— Μεγάλες επιθετικές επιχειρήσεις στα κατεχόμενα σημεία και μαζική στρατολογία μαχητών για τον Δ.Σ.Ε. (η υπογράμμιση δική μου)

— Ανέβασμα των στελεχών και μαχητών μέσα στον πόλεμο με την εντατική εκπαίδευση και πολιτική δουλειά.

— Φθορά και τσάκισμα της επιθετικής προσπάθειας του αντιπάλου στην Πελοπόννησο – Ρούμελη – Θεσσαλία.

— Μεγάλη φθορά και συντριβή της μεγάλης εκστρατείας του αντιπάλου στο Βίτσι και στο Γράμμο το 1949 και στρατηγική αντεπίθεση για την ανατροπή του με πλατύ ελιγμό προς Ήπειρο και απελευθέρωσή της»

(Γιώργης Βοντίτσος -Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 459-460. Αθήνα 1977)

Ήδη ο Δ.Σ.Ε, υλοποιώντας το σχέδιο του Πολεμικού Συμβουλίου, είχε επιτεθεί την 11^η Δεκεμβρίου κατά της Καρδίτσας. Μετά από σφοδρές συγκρούσεις την κατέλαβε και παρέμεινε σ’ αυτήν επί δύο ημέρες. Κατά τη διάρκεια της παραμονής σ’ αυτήν ο Δ.Σ.Ε στρατολόγησε περίπου 1000 άτομα. Επόμενος στόχος επιλέχτηκε η Έδεσσα. Η ηγεσία του Δ.Σ.Ε έκρινε καλό, ταυτόχρονα με την επίθεση κατά της Έδεσσας, να πραγματοποιηθεί παραπλανητική επίθεση  και κατά της Νάουσας. Την επίθεση κατά της Νάουσας τη νύχτα της 21^ης με 22^α Δεκεμβρίου 1948 την πραγματοποίησε η 18^η Ταξιαρχία με επικεφαλής τον Παντελή Βαϊνά.

Τα τμήματα της 18^ης Ταξιαρχίας ξεκίνησαν από το Βίτσι και ύστερα από 15 ώρες εντατικής πορείας έφτασαν στη Μπουρίκα. Η επίθεση κατά της Νάουσας έγινε  βάσει του ακόλουθου σχεδίου. Ένα Τάγμα υπό τον Τζαβέλα και Λόχος υπό τον Ναουσαίο Ιωάννη Μπέρσο, εξορμώντας από το χωριό Αρκοχώρι, έπρεπε να προσβάλουν το στρατιωτικό φυλάκιο που βρίσκονταν στο λόφο του Αγίου Θεολόγου και ακολούθως να καταλάβουν το νότιο τμήμα της πόλης μέχρι τη νότια όχθη του ποταμού Αράπιτσα. Ταυτόχρονα, έπρεπε να αποτρέψουν άφιξη ενισχύσεων από Βέροια με φρούρηση των γεφυρών Βεροιώτικη και Μπίλλη.

Άλλο Τάγμα, μαζί με την υπόλοιπη δύναμη της Ταξιαρχίας, έπρεπε να προσβάλουν τα στρατιωτικά φυλάκια στο Κουκούλι και στο λόφο του Αϊ-Λια και να μπουν στην πόλη. Αφού απομονώσουν τα εργοστάσια Λαναρά όπου ήταν η έδρα της 33^ης Ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού, το κέντρο της πόλης, όπου ήταν τα κτίρια της Χωροφυλακής και τη βίλα Πετρίδη, στην περιοχή του Δημοτικού Φόρου, στην οποία ήταν στρατωνισμένος Λόχος στρατού, να καταλάβουν την υπόλοιπη πόλη μέχρι τη βόρεια όχθη της Αράπιτσας. Πρώτα εκδηλώθηκε η επίθεση από το βόρειο τμήμα της πόλης στο οποίο τα τμήματα του Δ.Σ.Ε έφτασαν  την 21^η Δεκεμβρίου 1948 και επιτέθηκαν την 04.30΄ ώρα της 22ας. 

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 548. Αθήνα 1987).

Λόγω της σφοδρής επίθεσης των ανδρών του Δ.Σ.Ε, η αντίσταση την οποία πρόβαλαν τα φυλάκια Κουκουλίου και Αϊ-Λιά εξουδετερώθηκε ταχύτατα, ενώ οι περισσότεροι στρατιώτες και Μ.Α.Υ που τα υπερασπίζονταν αιχμαλωτίστηκαν. Ακολούθως, τα τμήματα του Δ.Σ.Ε κυριάρχησαν πλήρως στις συνοικίες Αλώνια, Αγία Παρασκευή, Παναγία, Κούλα, και σε μέρος του Αγίου Γεωργίου και του Συνοικισμού. Σύμφωνα με όσα προέβλεπε το σχέδιο, οι άνδρες του Δ.Σ.Ε απομόνωσαν με πυκνά πυρά την έδρα της κυβερνητικής Ταξιαρχίας στα εργοστάσια Λαναρά, τη Χωροφυλακή στο κέντρο της πόλης και προσέβαλαν τον Λόχο στη βίλα Πετρίδη, οχυρωμένοι στον αυλόγυρο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Στη σύγκρουση αυτή, μια τολμηρή μαχήτρια του Δ.Σ.Ε, η οποία χειρίζονταν οπλοπολυβόλο, ανέβηκε στο καμπαναριό της εκκλησίας κι από εκεί άρχισε να βάλλει ασταμάτητα κατά της βίλας, προξενώντας σημαντικές απώλειες στους υπερασπιστές της.

Ξαφνικά, ένα άρμα μάχης, προερχόμενο από το κέντρο της πόλης, εμφανίστηκε μπροστά από το παραδοσιακό κτίριο της οικογένειας Χατζημαλούση και από απόσταση 20-30 μέτρων άρχισε να βάλλει με καταιγιστικά πυρά κατά της μαχήτριας του Δ.Σ.Ε στην κορυφή του καμπαναριού με το ισχυρό πολυβόλο που διέθετε. Μία από τις σφαίρες έπληξε κατάστηθα τη μαχήτρια και την έριξε νεκρή.

Η άλλη δύναμη της Ταξιαρχίας, δηλαδή, το Τάγμα του Τζαβέλα και ο Λόχος του Ναουσαίου Ιωάννη Μπέρσου, που έπρεπε να ενεργήσει από τα νότια της πόλης, λόγω της χιονοθύελας που συνάντησε και της κόπωσης των ανδρών της, έφθασε στον λόφο του Αγίου Θεολόγου τις βραδυνές ώρες της 22ας Δεκεμβρίου 1948, με καθυστέρηση 24 ωρών. Παρά την αντίσταση της στρατιωτικής δύναμης που υπερασπίζονταν τον λόφο, κατόρθωσε να την καταστείλει, να τον καταλάβει και να μπει στην πόλη.

Κατά τη διάρκεια της ολιγόχρονης παραμονής του στα τμήματα της πόλης που κατείχε, ο Δ.Σ.Ε στρατολόγησε 50 και πλέον άτομα, ενώ άφθονα ήταν και τα λάφυρα που έπεσαν στα χέρια του. Από τα διασταυρούμενα πυρά εκδηλώθηκε πυρκαϊά σε 16 σπίτια τα οποία αποτεφρώθηκαν, ενώ έπαθαν ζημία άλλα 30 περίπου. Τη νύχτα της 22ας με 23^η Δεκεμβρίου 1948, κατόπιν σχετικής εντολής, τα τμήματα της 18^ης Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε αποσύρθηκαν από τη Νάουσα.  

Το πρωί της 24^ης του ιδίου μηνός, τμήματα των 514, 515 και 519 κυβερνητικών Ταγμάτων συνολικής δύναμης τριών Διλοχιών, ενισχυμένα και με δύο Ουλαμούς Πυροβολικού, κινήθηκαν προς τις περιοχές του Βερμίου Κουτσούφλιανη (Άγιος Παύλος), Ντραζίλοβο (Μεταμόρφωση), Πολλά νερά, Γιαννακοχώρι, Κράστα και Μαρίνα, προς καταδίωξη των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε. Διλοχία του 515 Τ.Π ήλθε σε επαφή με δύναμη του Δ.Σ.Ε στα υψώματα Γκέρντι – Άνω Κράστα.

Οι κυβερνητικές δυνάμεις καθηλώθηκαν κυριολεκτικά στις θέσεις τους από τους αντάρτες, παρά το γεγονός ότι υποστηρίζονταν από το πυροβολικό. Κατόπιν τούτου, όλα τα τμήματα της 18^ης Ταξιαρχίας του Δ.Σ.Ε, ελισσόμενα κατάλληλα, μπόρεσαν και πέρασαν στο όρος Καϊμάκτσαλαν. Κατά το Γ.Ε.Σ, οι απώλειες του κυβερνητικού Στρατού ανήλθαν σε 2 αξιωματικούς νεκρούς και 2 τραυματίες και σε 13 στρατιώτες νεκρούς, 21 τραυματίες και 12 αγνοούμενους. Επίσης, στα χέρια των ανταρτών περιήλθαν 4 όλμοι, 6 οπλοπολυβόλα Μπρέν, 7 αυτόματα και 3 ατομικά τυφέκια. Οι απώλεις του Δ.Σ.Ε, (πάντα κατά το Γ.Ε.Σ), ανήλθαν σε 24 νεκρούς και 11 συλληφθέντες ή παραδοθέντες.

Ωστόσο, μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε από τη Νάουσα, περισυλλέγησαν συνολικά 22 πτώματα ανταρτών, από τα οποία τα 2 ήταν ανταρτισσών. Μεταφέρθηκαν και εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην κεντρική πλατεία Τρούμαν (σήμερα Καρατάσου) της πόλης, μπροστά από τον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα το κτίριο των Αφών Κεσίδη. Εντωμεταξύ, η ταυτόχρονη επίθεση του Δ.Σ.Ε κατά της Έδεσσας δεν κατέληξε σε επιτυχία και είχε σοβαρές απώλειες. Θα αναφερθώ σε κάποιο περιστατικό που συνέβη κατά το χρόνο έκθεσης των πτωμάτων των νεκρών ανταρτών στην πλατεία Τρούμαν της πόλης. Είμαι αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς γιατί έτυχε να βρίσκομαι εκεί. Κάποιοι χωροφύλακες προέβησαν σε μια αισχρότατη πράξη. Έβαλαν τα πτώματα ενός αντάρτη και μιας αντάρτισσας, της οποίας άφησαν κάποια γυμνά μέρη πάνω από τη μέση της, να είναι αγκαλιασμένα έτσι, ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται σε θερμή ερωτική περίπτυξη. Την ώρα εκείνη περνούσε από την πλατεία η Στέλλα Τσίτση, σύζυγος του Ναουσαίου ιατρού Κωνσταντίνου Τσίτση, η οποία είδε την εικόνα αυτή και εξοργίστηκε. Επέπληξε σφοδρότατα τον επικεφαλής των χωροφυλάκων ενωμοτάρχη που επέτρεψε στους άνδρες του να διαπράξουν αυτήν την ασχήμια και αμέσως πήγε και διαμαρτυρήθηκε στο Διοικητή της Ασφάλειας Ν. Χαρίτο. «Οι νεκροί δεδικαίωνται, του είπε, και πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς τα άψυχα σώματά τους».

Αμέσως δόθηκε εντολή στους χωροφύλακες να επαναφέρουν τα πτώματα στη θέση τους και να καλύψουν τη γύμνια της αντάρτισσας. Χωρίς, ωστόσο, να έχει εξακριβωθεί αν αληθεύει, λέγεται ότι κατά το περιστατικό αυτό παρών ήταν και ο δήμαρχος της Νάουσας Νικόλαος Θεοφίλου και ότι γι’ αυτό το λόγο οι αντάρτες τον θεώρησαν συνυπεύθυνο της ασχήμιας και κατά την επόμενη επίθεση τους κατά της πόλης την 11^η Ιανουαρίου 1949, τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν. Πολλοί από τους νεκρούς αντάρτες  έφεραν στολές όμοιες με αυτές του Ιππικού. Με το απορριματοφόρο του Δήμου τα πτώματα των 22 άγνωστων μαχητών και μαχητριών του Δ.Σ.Ε. μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο του Αγίου Αθανασίου της πόλης και θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο. Όταν, μετά από 20 ημέρες περίπου, την 11^η Ιανουαρίου 1949, οι άνδρες του Δ.Σ.Ε θα επιτεθούν πάλι κατά της Νάουσας και θα την καταλάβουν, θα μείνουν σ’ αυτήν περισσότερο από τρεις ημέρες. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σ’ αυτήν, μία ομάδα ανταρτών  θα διαταχθεί να μεταβεί στο σπίτι του ιατρού Τσίτση, προκειμένου να μεταφέρει τη σύζυγό του Στέλλα στο Αρχηγείο των ανταρτών.

Όταν οι αντάρτες πήγαν την Στέλλα Τσίτση στο Αρχηγείο τους, εκείνη, επειδή ο σύζυγός της ήταν δοτός δημοτικός σύμβουλος και παράγοντας της πόλης και κρύβονταν κάπου για να μη συλληφθεί από τους αντάρτες που τον καταζητούσαν, τρέμοντας από το φόβο της, στάθηκε μπροστά στους αξιωματικούς του Δ.Σ.Ε και περίμενε να συμβεί κάτι το μοιραίο γι’ αυτήν. Αντί τούτου, ένας αξιωματικός του Δ.Σ.Ε σηκώθηκε από την καρέκλα του και σε στάση προσοχής της έτεινε το χέρι του και της είπε: «Κυρία Τσίτση. Ανεξάρτητα από το τι είναι και τι πιστεύει ο άνδρας σου, εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να σε συγχαρούμε για τη στάση που τήρησες μπροστά στην αισχρότητα που διέπραξαν οι χωροφύλακες στην πλατεία της πόλης με τα σώματα των νεκρών συντρόφων μας από την προηγούμενη μάχη. Ήταν μια στάση αξιοπρεπής και βαθιά ανθρώπινη, που δημιούργησε μέσα μας μεγάλη εκτίμηση προς το πρόσωπό σου».

Ακολούθως, έδωσε εντολή στους αντάρτες που την έφεραν, να την μεταφέρουν πάλι στο σπίτι της με ασφάλεια, επειδή συνεχίζονταν ακόμα οι μάχες στους δρόμους. Θα κλείσω την αναφορά μου στους 22 σκοτωμένους μαχητές και μαχήτριες του Δ.Σ.Ε με την παράθεση των ονομάτων 4 εξ αυτών, τους οποίους κατόρθωσα να εντοπίσω. Ήταν αξιωματικοί του Δ.Σ.Ε. Τα ονόματά τους περιλαμβάνονται σε βιβλίο που εξέδωσε ο Νίκος Τερζόγλου (Πύραυλος). Ήταν απόφοιτοι της Σ.Α.Γ.Α (Σχολή Αξιωματικών Γενικού Αρχηγείου) του Δ.Σ.Ε και ήταν οι: 1) Κώστας Ελευθεριάδης του Θεοδώρου (Σπίθας), απόφοιτος Γ΄ σειράς Σ.Α.Γ.Α, Ανθυπολοχαγός. Σκοτώθηκε στη Νάουσα την 22^α Δεκεμβρίου 1948, 2) Ιωάννης Κουτσογιώργος του Δημητρίου, απόφοιτος Δ΄ σειράς Σ.Α.Γ.Α, Ανθυπολοχαγός. Σκοτώθηκε στη Νάουσα την 24^η Δεκεμβρίου 1948,) 3) Νίκος Θωμόπουλος του Λαζάρου, απόφοιτος Δ΄ σειράς Σ.Α.Γ.Α, Ανθυπολοχαγός. Σκοτώθηκε στη Νάουσα την 22^α Δεκεμβρίου 1948, 4) Κώστας Γκούμας του Ιωάννη, απόφοιτος Δ΄ σειράς Σ.Α.Γ.Α, Ανθυπολοχαγός. Σκοτώθηκε στη Νάουσα. (δεν αναγράφεται η ημερομηνία θανάτου του). Στην περίπτωση αυτή υπάρχει και το ενδεχόμενο να έπεσε κατά την επίθεση του Δ.Σ.Ε κατά της Νάουσας την 11^η Ιανουαρίου 1949.

(Νίκος Τερζόγλου (Πύραυλος): Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (Δ.Σ.Ε). Σελ. 107, 120-121. Αθήνα 2003).

Μετά από μισό και πλέον αιώνα από τότε, με πρωτοβουλία παλιών Ναουσαίων αγωνιστών του Ε.Λ.Α.Σ και του Δ.Σ.Ε, στήθηκε επάνω από τον ομαδικό τάφο των 22 μαχητών και μαχητριών του Δ.Σ.Ε λιτό μνημείο με επιτύμβια στήλη στην οποία ήταν γραμμένα τα κάτωθι:

ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΠΑΡΑΓΜΟΣ

ΦΩΝΗ- ΚΡΑΥΓΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΑΦΟ ΜΑΧΗΤΩΝ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ

1946-1949

Αργότερα, με επίσημη τελετή από την Κ.Ο Νάουσας του Κ.Κ.Ε, αυτή η επιτύμβια στήλη αποσύρθηκε και αντικαταστάθηκε με την κατωτέρω, η οποία υπάρχει σήμερα:

Μετά την ανεπιτυχή επίθεση κατά της Έδεσσας, τα τμήματα του Δ.Σ.Ε πραγματοποίησαν επίθεση την 28^η Δεκεμβρίου 1948 κατά της Αριδαίας. Όμως οι εκεί κυβερνητικές δυνάμεις είχαν προετοιμασθεί κατάλληλα και την ανέμεναν. Επομένως και στην περίπτωση αυτή η επίθεση ήταν ανεπιτυχής.

«Ο αντίπαλος είχε ενισχυθεί και μας περίμενε. Συνεπώς δεν είχαμε πετύχει το στοιχείο του αιφνιδιασμού, μόνο το στοιχείο της νύχτας. Έγινε σκληρή μάχη, τα τμήματά μας πραγματοποίησαν ρήγματα, όμως ο αντίπαλος τα έκλεινε γρήγορα. Το να συνεχίσουμε τη μάχη ημέρα δεν ήταν συμφέρον για μας, γιατί το μέρος γύρω από την Αρδέα ήταν πεδινό και ακάλυπτο, πράγμα που θα μας προκαλούσε ζημιές, γι’ αυτό έδωσα διαταγή να συμπτυχθούν. Αυτή τη βραδυά έκανε φοβερό κρύο, πάγωναν τα άρβυλα και δεν μπορούσαμε  να τα βγάλουμε … Στις 29 Δεκέμβρη, είχαν όλα τα τμήματα αποσυρθεί»

(Γιώργης Βοντίτσος-Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1ος, σελ. 474. Αθήνα 1977).

Στα τέλη του 1948, οι κάτοικοι των ορεινών χωριών της Ημαθίας που είχαν απομακρυνθεί από τις εστίες τους από τον κυβερνητικό στρατό και ζούσαν σαν πρόσφυγες στα αστικά κέντρα ανέρχονταν στους  24.500 περίπου. Επίσης, ως προς τη δράση του Δ.Σ.Ε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους 1948, διαπιστώθηκε ότι:

«Το 1948 ο Δ.Σ.Ε αντιμετώπισε με ηρωισμό όλες τις επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού με αποτέλεσμα τη ματαίωση του στρατηγικού σχεδίου της αντίδρασης και των Αμερικανών προστατών της να συντρίψουν τις κύριες δυνάμεις του Δ.Σ.Ε. Το 1948 έγιναν 1509 μεγάλες και μικρές μάχες με κορύφωμα τη σκληρή αναμέτρηση του Δ.Σ.Ε και του κυβερνητικού στρατού στο Γράμμο.

Στις αρχές του Σεπτέμβρη άρχισε, σαν συνέχεια και ολοκλήρωση της καλοκαιριάτικης εκστρατείας του κυβερνητικού στρατού, η μεγάλη επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων στην περιοχή Βίτσι, με σκοπό τη συντριβή ή την εκτόπιση του κύριου όγκου των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε από την περιοχή. Ύστερα από σκληρές αμυντικές μάχες από οχυρωμένες θέσεις στα ορεινά συγκροτήματα Βίτσι, Μάλι-Μάδι κλπ., με τις οποίες οι δυνάμεις του Δ.Σ.Ε προξένησαν στις μονάδες του κυβερνητικού στρατού σοβαρές απώλειες, πέρασαν σε αντεπίθεση και με αιφνιδιαστικό πλευρικό χτύπημα δύο Ταγμάτων, ανέτρεψαν την επιθετική προσπάθεια του κυβερνητικού στρατού, διέλυσαν κυριολεχτικά μια Ταξιαρχία κι άλλα τμήματά του και καταδίωξαν τις δυνάμεις του μέχρι την Καστοριά»

(ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 548. Αθήνα 1987).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το παρόν άρθρο, με μερικές προσθήκες, είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η ΝΑΟΥΣΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1945 – 1949). Νάουσα 2008»

————————

*ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

*Στέργιος Αποστόλου – Βιογραφικά στοιχεία -Εργογραφία (κάνετε κλικ)

————————

Σημείωση Φαρέτρας: Όλα τα κείμενα του Στέργιου Αποστόλου μπορείτε να τα διαβάσετε ΕΔΩ

————————

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

— Γ.Α.Κ. Βεροίας. Αρχείο Παναγιώτη Γιαννακάκη: Εφημερίδα Βέροιας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 9ης  Αυγούστου 1948, αριθ. φύλ. 27

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 545-546. Αθήνα 1987

— Εφημερίδα ΘΑΡΡΑΛΕΟΣ της Βέροιας της 20ής και 30ής Σεπτεμβρίου 1948. Συναφώς και Αλέξανδρου Α. Χατζηκώστα: Η ΗΜΑΘΙΑ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ (1946-1949). Σελ. 24, 41 και  132. Βέροια 2006

— Γιώργης Βοντίτσος-Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 439-441. Αθήνα 1977

— Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ). Σελ. 176. Αθήνα 1981

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ.547. Αθήνα 1987

— Γ.Α.Κ. Βέροιας, αρχείο Παν. Γιαννακάκη. Εβδομαδιαία εφημερίδα της Βέροιας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ της 13^ης Δεκεμβρίου 1948, αριθ. φύλ. 43

— Γιώργης Βοντίτσος – Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1^ος, σελ. 459-460. Αθήνα 1977

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 548. Αθήνα 1987

— Νίκος Τερζόγλου (Πύραυλος): Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (Δ.Σ.Ε.). Σελ. 107, 120-121. Αθήνα 2003

— Γιώργης Βοντίτσος-Γούσιας: ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΣ ΗΤΤΕΣ, ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμος 1ος, σελ. 474. Αθήνα 1977

— ΤΟ Κ.Κ.Ε. Επίσημα κείμενα. Τόμος 6^ος, σελ. 548. Αθήνα 1987