Στους μαχαλάδες της Βέροιας / Σκηνικό από ταινία εποχής

Σαν βρεθείτε στην Βέροια, ξεκινήστε το «ταξίδι» σας στις παραδοσιακές συνοικίες της και στον χρόνο, έχοντας ως αφετηρία το Δημοτικό Μέγαρο. Πρόκειται για το παλαιό «Γυμνάσιο Ελληνικής Κοινότητας Βέροιας» τ’ οποίο εγκαινιάστηκε το 1908, ακριβώς τέσσερα χρόνια πριν από την απελευθέρωση της πόλης (16/10/1912).

Ακολουθώντας τη διαδρομή του Τravel.gr θα έχετε την ευκαιρία να δείτε, εκτός από παραδοσιακά ελληνικά, τουρκικά και εβραϊκά αρχοντικά και σπίτια των μέσων του 19^ου αιώνα, πολλές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, την εβραϊκή συναγωγή, την παλαιά μητρόπολη, που είχε μετατραπεί σε τέμενος κατά την Τουρκοκρατία και εμβληματικά δημόσια και βιομηχανικά κτίρια, από την περίοδο της τουρκοκρατίας, που στεγάζουν σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο, το παλαιό δικαστικό μέγαρο κ.α.

Αρχικά θα κινηθείτε ανατολικά προς την συνοικία της Κυριώτισσας και στη συνέχεια κατά μήκος του Τριπόταμου, που στο πέρασμά του δημιουργεί ένα μοναδικό καταπράσινο φυσικό περιβάλλον, προς τις παραδοσιακές συνοικίες Μπαρμπούτα και Παναγία Δεξιά.

Συνοικία Κυριώτισσας: Σωστή «κυρία»

Στην παραδοσιακή συνοικία της Κυριώτισσας θα φτάσετε μέσω των οδών Αγίου Δημητρίου, Αγγέλων, Ιεραρχών. Η συνοικία θα σας εντυπωσιάσει με τα λαβυρινθώδη στενά καλντερίμια της και αδιέξοδα, τα ψηλά κτίρια, τ’ αρχοντικά και τις αυλές τους με τους ψηλούς περίβολους, παρόμοια με τα παραδοσιακά σπίτια της Βαλκανικής του 18ου και 19ου αιώνα.

Οι πετρόκτιστες κατοικίες είναι κτισμένες η μία πλάι στην άλλη, με τις στέγες να μοιάζουν να ακουμπούν μεταξύ τους και τα παραδοσιακά «σαχνισιά» οι έντονες προεξοχές και τα επάλληλα παράθυρα, που ξεπροβάλλουν σε διαφορετικά ύψη να εντυπωσιάζουν. Αν προσέξετε πίσω από τους ψηλούς αυλόγυρους και δίπλα στα σοκάκια ξεπροβάλλουν πολλές μικρές λιθόκτιστες εκκλησίες, από τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, στην διαδρομή μας θα συναντήσουμε πέντε από αυτές (Παναγία Βαλτεσιανή, Άγιος Βλάσιος, Υπαπαντής ή Παναγούδα, Άγιος Σάββας και Άγιος Ανδρέας).

Ανάμεσα στα κτίρια που ξεχωρίζουν είναι το αρχοντικό Σαράφογλου, χτισμένο στα μέσα του 18ου αιώνα, και το αρχοντικό Βλαχογιάννη, με την έντονα οχυρωματική όψη και τα ξύλινα φορούσια του. Πρόκειται για τα πλέον χαρακτηριστικά δείγματα ελληνικών αρχοντικών της Βέροιας την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας. Κινούμενοι προς τις παρυφές της συνοικίας θα συναντήσετε το Βυζαντινό Μουσείο, -στεγάζεται σ’ ένα βιομηχανικό κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα-, τα μοναδικά διασωζόμενα οθωμανικά σπίτια της Βέροιας, το συγκρότημα του δίδυμου Οθωμανικού Λουτρού και κατηφορίζοντας προς Μπαρμπούτα το Οθωμανικό Διοικητήριο, πρώην δικαστικό μέγαρο της πόλης.

Πολλά από τα διατηρητέα σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί και έχουν μετατραπεί σε χώρους αναψυχής και διασκέδασης.

Στη διαδρομή σας θα συναντήσετε:

• Αρχοντικό Σαράφογλου: Είναι το σημαντικότερο από τα αρχοντικά που έχουν διασωθεί στην πόλη. Η κύρια είσοδος οδηγεί σε μία μεγάλη σκεπαστή αυλή, βοτσαλοστρωμένη με γεωμετρικά μοτίβα. Στον όροφο, τα δωμάτια ανοίγονται προς μια ευρύτατη σάλα, με υπερυψωμένες στοές στις δύο πλευρές και με υαλοστάσιο προς την αυλή. Κτίστηκε τον 18ο αιώνα, με διαδοχικούς ιδιοκτήτες. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αποκτά την εικόνα της πλούσιας αστικής κατοικίας με πολυάριθμα δωμάτια και αξιόλογο εσωτερικό διάκοσμο, που αφαιρέθηκε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο από αξιωματικούς της Αντάτ. Πρόκειται να στεγάσει τη συλλογή του Λυκείου Ελληνίδων της Βέροιας.

• Αρχοντικό Βλαχογιάννη: Εντυπωσιακό κτίριο μ’ έντονη οχυρωματική όψη του. Κτίστηκε τον 18ο αιώνα και υπέστη μετασκευές κατά τον 19ο αιώνα.

• Παναγία Βαλτεσινή: Ο ναός της Παναγίας της Βαλτεσινής κτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα με τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής με ξύλινους στύλους ανάμεσα στα κλίτη. Αποτέλεσε υποτυπώδη λατρευτικό χώρο στο κέντρο ιδιοκτησιών ενώ σήμερα διατηρεί ελάχιστα ίχνη τοιχογραφιών του αρχικού ναού, όπως η σχεδόν κατεστραμμένη μορφή του Αγίου Αθανασίου.

• Άγιος Βλάσιος: Από τους παλαιότερους ναούς της Βέροιας με πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο του 14ου, 16ου και 18ου αιώνα. Ο αρχικός ναός χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα. Στο αρχικό τμήμα του ναού, που διατηρείται μέχρι σήμερα, διασώζονται εξαίσιες τοιχογραφίες που χρονολογούνται γύρω στο έτος 1320 όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι παραστάσεις της ολόσωμης Θεοτόκου με το Χριστό στην αγκαλιά της και δυο σεβίζοντες αγγέλους, του Ευαγγελισμού, της Αναλήψεως, της Γέννησης και της Υπαπαντής καθώς και του ολόσωμου Αγίου Βλασίου, ως τιμώμενου αγίου. Στον 14ο αιώνα χρονολογούνται επίσης και οι σκηνές από τη ζωή του Αγίου Βλασίου.

• Βυζαντινό Μουσείο: Στεγάζεται σ’ ένα επιβλητικό διατηρητέο βιομηχανικό κτήριο του 1911, γνωστό ως Μύλος του Μάρκου, το οποίο βρίσκεται στα όρια της παραδοσιακής συνοικίας Κυριώτισσας δίπλα ακριβώς από το αρχαίο τείχος της πόλης. Τα εκθέματα φιλοξενούνται σε τρεις ορόφους, με κάθε όροφο να αποτελεί μια ξεχωριστή θεματική ενότητα της μόνιμης έκθεσης του μουσείου που αντιπροσωπεύει με το καλύτερο τρόπο την ένδοξη ιστορία της πόλης και αποδεικνύει ότι η Βέροια υπήρξε μια περιφερειακή Μητρόπολη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην καρδιά της Μακεδονίας (Θωμαϊδη 26/Τηλ. 23310 25847).

• Οθωμανικά σπίτια: Δίπλα στο Βυζαντινό Μουσείο της Βέροιας και επάνω στο αρχαίο τείχος της πόλης, που έχει αναστηλωθεί, έχουν διασωθεί δύο οθωμανικά σπίτια του 18^ου αιώνα. Το γαλάζιο σπίτι ανήκε σε κάποιον τοπικό μπέη και χαρακτηρίζεται από τον πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμό του.

Μπαρμπούτα: Η συνοικία των Εβραίων με τα εντυπωσιακά χρώματα

Από την πλατεία Ωρολογίου και το παλιό Οθωμανικό Διοικητήριο, θα κινηθείτε βόρεια επι της 10^ης Μεραρχίας. Στο μέσο περίπου στρίβετε στο αριστερό λιθόστρωτο σοκάκι που σας οδηγεί στην ανοικτή αυλή της εβραϊκής συνοικίας, η οποία εκτείνεται έξω από τα παλιά τείχη της Βέροιας -ανάμεσα στα κάστρα και κάτω από τον κεντρικό πύργο- δίπλα στον Τριπόταμο. Εδώ δεσπόζει επιβλητική η Συναγωγή (1850) που θεωρείται από τις παλαιότερες στην Ευρώπη και λειτουργεί κατά περίσταση ως λατρευτικός χώρος.

Δυστυχώς η προπολεμική ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα της πόλης, αφανίστηκε στη διάρκεια του Β΄ Π.Π. Από τους 850 Εβραίους που κατοικούσαν στη Βέροια το 1943, οι 680 εκτοπίστηκαν από τις ναζιστικές αρχές κατοχής στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπίρκεναου όπου βρήκαν τραγικό θάνατο.

Η συνοικία της Μπαρμπούτας, με τα λιθόστρωτα σοκάκια και τα επιβλητικά αρχοντικά, οφείλει την ονομασία της στην ομώνυμη βρύση που βρίσκεται ακόμη στην περιοχή. Σύμφωνα με την παράδοση, όποιος περαστικός έπινε νερό από αυτήν τη βρύση, παντρεύονταν Βεροιώτισσα και παρέμενε για πάντα στην πόλη.

Τα αποκατεστημένα αρχοντικά με τα εντυπωσιακά χρώματα (λουλακά, ώχρα, βυσσινί, καφέ), η αποκατεστημένη συναγωγή και τα γραφικά σοκάκια μαζί με την πλούσια βλάστηση στις όχθες του Τριπόταμου, θ’ ακούτε τα ορμητικά νερά του σε κάθε σας βήμα, συνθέτουν ένα οικιστικό σύνολο σπάνιας ομορφιάς, ιδανικό για χαλαρούς περιπάτους πίσω στον χρόνο.

Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Μπαρμπούτα αποτελούσε μια περίκλειστη γειτονιά με δύο ελεγχόμενες εισόδους, όπου ζούσαν κυρίως οι Εβραίοι της Βέροιας. Η μία πόρτα, η είσοδος, ήταν από τη μεριά της πόλης και η άλλη στην όχθη του ποταμού.

Την συνοικία διασχίζει η πλακόστρωτη οδός Ολγάνου, όπου δεξιά και αριστερά της βρίσκονται οι παλιές εβραϊκές κατοικίες -δημιουργώντας ένα αμυντικό τείχος- με ψηλά κτίρια και ορόφους, σαχνισιά, έντονες προεξοχές, επάλληλα παράθυρα, φεγγίτες, ξυλόπηκτοι τοίχοι και βαριές πόρτες μπροστά από τις αυλές. Πολλές από τις κατοικίες αυτός σήμερα έχουν αναπαλαιωθεί και στεγάζουν διάφορες υπηρεσίες.

Στη διαδρομή σας θα δείτε :

• Εβραϊκή Συναγωγή: Πέτρινο κτίριο των μέσων του 19^ου αιώνα, με εντυπωσιακό περίτεχνο εσωτερικό διάκοσμο, με ξυλόγλυπτα ταβάνια και μωσαϊκά πλακάκια. Στο ίδιο σημείο βρισκόταν και αρχαία συναγωγή.

• Αρχοντικό Μπέκα: Κτισμένο το 1859, άνηκε σε ένα πλούσιο έμπορο. Εντυπωσιάζει για την ξεχωριστή αρχιτεκτονική και διακόσμησή του, όπου κυριαρχούν ρυθμοί Μπαρόκ και ροκοκό. Το εσωτερικό του διακοσμείται με αυθεντικές τοιχογραφίες, διατηρημένες σε άριστη κατάσταση. Σήμερα στεγάζει το Διεθνές Ινστιτούτο Παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και το αρχείο του αείμνηστου καθηγητή Νίκου Μουτσόπουλου.

• Κτήριο «Ολγάνου»: Κτίστηκε το 1872. Εδώ έμενε η οικογένεια ενός Εβραίου αρχιερέα που ήταν υπεύθυνος για τη σφαγή του νερού κριαριού. Ανήκει στο Δήμο Βέροιας και στεγάζει το Αίθριο Πολιτισμού Όλγανος.

• Αρχοντικό Αναστασίου: Το τελευταίο σπίτι της εβραϊκής συνοικίας, ανήκε αρχικά σε ραβίνο και στη συνέχεια πέρασε στη δικαιοδοσία της οικογένειας Αναστασίου. Κτίστηκε το 1882, όπως μαρτυρά η επιγραφή στην κορυφή του Στεγάζει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) Νομού Ημαθίας.

• Κόκκινο Σπίτι: Ένα άλλο αρχοντικό του 19^ου αιώνα αναστηλώθηκε και στεγάζει σήμερα έναν γραφικό Boutique Hotel.

Παραδοσιακή συνοικία Παναγία Δεξιά : Με το «στολίδι» της παλιάς Μητρόπολης

Περνώντας το γεφύρι του Ολγάνου, γιου του μυθικού βασιλιά της Ημαθίας Βέρη που στην κόρη του Βέροια οφείλει την ονομασία της η πόλη, θα κατηφορίσετε την «Εβραίων Μαρτύρων» έχοντας στ’ αριστερά σας παλιά παραδοσιακά σπίτια και δεξιά σας τον καταπράσινο Τριπόταμο.

Στο επόμενο γεφύρι (Καραχμέτ) θα περάσετε και πάλι απέναντι και θα βρεθείτε στην «καρδιά» της συνοικίας της Παναγίας Δεξιάς ανάμεσα στις οδούς Δημοσθένους και Κεντρικής. Στην συνοικία διασώζονται λαϊκά πετρόκτιστα σπίτια των μέσω του 19^ου αιώνα και οι εκκλησίες της Παναγίας Δεξιάς, Αγίου Νικολάου και Αγίας Παρασκευής. Ο παλαιός μητροπολιτικός ναός είχε μετατραπεί επί τουρκοκρατίας σε μουσουλμανικό τέμενος ενώ στην ίδια περιοχή διασώζεται και το Ορτα τζαμί, που είναι το παλαιότερο της πόλης

Στη διαδρομή σας θα δείτε:

• Γεφύρι Καραχμέτ: Μία από τις γραφικότερες γέφυρες της Βέροιας, θεμελιωμένη -και από τις δύο πλευρές- επάνω σε βράχο. Κατασκευάστηκε το 1585 και γλίτωσε της μεγάλης πλημμύρας της δεκαετίας του 1930. Αρχικά λεγόταν «Γέφυρα του Σινάν Μπέη».

• Παναγία Δεξιά: O ναός κτίστηκε τον 14ο αιώνα αλλά μέρος της αρχικής του μορφής διασώζεται. Ο σημερινός ναός έχει τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής και ανεγέρθηκε, ύστερα από μερική κατεδάφιση του αρχικού ναού, στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα. Στη βυζαντινή περίοδο χρονολογούνται οι δεσποτικές εικόνες στο τέμπλο του ναού και οι παραστάσεις της Θεοτόκου και του Χριστού.

• Πλάτανος Επισκόπου Αρσένιου: Στη συμβολή των οδών Γουδή και Κεντρικής σώζεται ο πλάτανος στον οποίο οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον Άγιο Αρσένιο, Επίσκοπο Βεροίας κατά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς τον 15^ο αιώνα.

• Παλαιά Μητρόπολη: Είναι ένας από τους μεγαλύτερους μεσοβυζαντινούς ναούς των Βαλκανίων, χτισμένος τη δεκαετία 1070-1080 από τον επίσκοπο της Βέροιας Νικήτα. Πρόκειται για μια -αριστουργηματικής αρχιτεκτονικής- τρίκλιτη βασιλική που παρουσιάζει ομοιότητες στο σχήμα με τον παλαιοχριστιανικό ναό του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Εντυπωσιάζει ο τοιχογραφικός διάκοσμος, ο οποίος φιλοξενεί μερικά από τα σπουδαιότερα έργα βυζαντινής ζωγραφικής του 12ου, 13ου και 14ου αιώνα. Ο ναός ήταν ένας από τους τρεις ναούς χριστιανικούς ναούς που μετατράπηκε σε τέμενος την περίοδο της τουρκοκρατίας με την ονομασία Χουνκιάρ τζαμί. Σήμερα διασώζεται μέρος του μιναρέ του.

• Ορτά Τζαμί: Σε μικρή απόσταση από την Παλαιά Μητρόπολη, ΝΔ της οδού Κεντρικής και επί της οδού Θεμιστοκλέους βρίσκεται το Ορτα τζαμί, το παλαιότερο τζαμί της Βέροιας (15^ος αιώνας). Πρόκειται για ένα απλό, τετραγωνικής κάτοψης, μόνοχωρο, τρουλοσκεπές κτίσμα -χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην πόλη- που είναι χτισμένο με πωρόλιθους μεγάλου μεγέθους και μάρμαρα και σπόλια παλαιότερων κτισμάτων, βυζαντινών και αρχαίων χρόνων.

Η διαδρομή καταλήγει στην κεντρική οδό Μητροπόλεως και στο Δημαρχείο της Βέροιας, απ’ όπου και ξεκινήσατε. Το συνολικό μήκος της διαδρομής δεν ξεπερνάει τα 3 χλμ και είναι απολύτως βατή για όλη την οικογένεια. Η πόλη βέβαια έχει πάρα πολλά ακόμη να δείτε. Όμως ο περίπατός στις παραδοσιακές συνοικίες της Κυριώτισσας, της Μπαρμπούτας και της Παναγίας Δεξιάς, αποτελεί μια πρώτη καλή γνωριμία με την Βέροια και την κληρονομιά της, που η τοπική κοινωνία έχει αναδείξει με αγάπη και μεράκι.

Στην πόλη υπάρχουν 15 μικρά και μεγάλα ξενοδοχεία και ξενώνες, καθώς και 30 εστιατόρια, ταβέρνες κ.α. Θα φύγετε από την πόλη, δοκιμάζοντας κλασικά το τοπικό παραδοσιακό ρεβανί, για να επιστρέψετε σύντομα προκειμένου να συνεχίσετε την γνωριμία σας με την Βέροια που ισορροπεί μ’ επιτυχία ανάμεσα στην πλούσια ιστορία της και το σήμερα.

Κλείνοντας, θα πρέπει να τονιστεί, και αποτελεί ευχάριστη έκπληξη, η προσπάθεια και το έργο του δήμου Βέροιας, ν’ αναδείξει και να προωθήσει το τουριστικό προϊόν της πόλης, με σύγχρονα μέσα. Σήμανση διαδρομών, διαδίκτυο, κοινωνικά δίκτυα, φυλλάδια κ.α.

Στο οδοιπορικό μας στις παραδοσιακές γειτονιές της Βέροιας ακολουθήσαμε διαδρομή στις οδούς (πεζοδρομημένες και μη) : Αγ. Δημητρίου, Αγγέλων, Ιεραρχών, Πατρ. Ιωακείμ, Περδίκα, Γρ.Ξενόπουλου, Μυτιλέκα, Ρ. Φεραίου, Θωμαϊδη, Ρ. Φεραίου, Κυριώτισσης, Λουτρού, Μητροπόλεως, Μεραρχίας, Ολγάνου, Δημοσθένους, Παναγίας Δεξιάς, Γουδή, Σολομού, Θεμιστοκλέους, Μητροπόλεως). Μπορείτε να επισκεφθείτε την Κυριώτισσα, την Μπαρμπούτα και την Παναγίας Δεξιά και από άλλες διαδρομές μέσα στην πόλη.

Πληροφορίες :

• www.discoververia.gr
• Δήμος Βέροιας – Τμήμα Τουρισμού : Τηλ. : 2331350608

Πηγή: travel.gr