“Η ζωή των Ρομά στο Εργοχώρι της Βέροιας” / Ένα επίκαιρο και αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Τρομπούκη

Η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού και στη χώρα μας ανέδειξε τις τελευταίες μέρες το πρόβλημα των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά στον ελλαδικό χώρο.

Το ντοκιμαντέρ που φιλοξενούμε παρουσιάζει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στο Εργοχώρι της Βέροιας, μέσα από τη διπλωματική εργασία του Δημήτρη Τρομπούκη για το τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ τον Φεβρουάριο του 2019.

far

Ιδέα & επιστημονική προσέγγιση: Δημήτρης Τρομπούκης
Φωτογραφία: Γιώργος Οικονόμου

Ο Δημήτρης Τρομπούκης για την ιδέα και τους στόχους του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ γράφει:

Το ντοκιμαντέρ ασχολείται με την περίπτωση των Ρομά του Εργοχωρίου Βέροιας. Το πρότζεκτ πραγματεύεται τη συγκρουσιακή κατάσταση μεταξύ των Ρομά του Εργοχωρίου, των κατοίκων αυτού (μη Ρομά) καθώς και της υπηρεσίας του Δήμου Βέροιας.

Ο πληθυσμός των Ρομά του Εργοχωρίου ζει εδώ και δεκαετίες σε καταυλισμό, υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Γι αυτό το λόγο, ο Δήμος Βέροιας, σε συνεργασία με τη ΜΚΕ Οικοκοινωνία, πραγματοποίησε ένα σχέδιο ενσωμάτωσης, προκειμένου, αρχικά, να αλλάξουν οι συνθήκες αυτές και εν συνεχεία να ενσωματωθεί ο πληθυσμός στον αστικό ιστό της πόλης, παράλληλα με δράσεις όπως είναι η υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των Ρομά, δίνοντας έμφαση στην εκπαίδευσή τους από μικρή ηλικία, διαρκείς ενημερώσεις και εργαστήρια κ.α. Ωστόσο, οι περισσότεροι κάτοικοι του Εργοχωρίου είναι εντελώς αντίθετοι μ’ αυτό το σχέδιο. Οι λόγοι; Προκαταλήψεις και ρατσιστικές διαθέσεις.

Στο εν λόγω ντοκιμαντέρ εμφανίζονται με τη μορφή συνεντεύξεων ο αντιδήμαρχος Βέροιας σε ζητήματα κοινωνικής προστασίας, δύο υπάλληλοι – μηχανικοί του τμήματος της πολεοδομίας του δήμου, ο πρόεδρος των Ρομά Βόρειας Ελλάδας ο οποίος ζει εντός της Βέροιας σε κανονικό οίκημα, καθώς επίσης μία μη Ρομά κάτοικος του Εργοχωρίου, της οποίας η κατοικία, αν και βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον καταυλισμό και πιο κοντά από καθενός άλλου την κατοικία, δεν έχει κανένα πρόβλημα με τους Ρομά και με το επερχόμενο σχέδιο.

Στο τέλος του ντοκιμαντέρ περιγράφεται ένα γεγονός που συνέβη στο δημαρχείο της Βέροιας τον Ιανουάριο του 2018, με πρωταγωνιστές τους κατοίκους του Εργοχωρίου. Με την προσχηματική ιδιότητα «πολιτιστικός σύλλογος κατοίκων Εργοχωρίου», εμφανίσθηκαν στην τελική συνάντηση προτού επικυρωθεί το σχέδιο και ζήτησαν την ακύρωσή του. Τελικά, το σχέδιο αναβλήθηκε επ αόριστον. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κάτοικοι του Εργοχωρίου δεν συμμετείχαν σε καμία από τις ανοιχτές διαβουλεύσεις που είχαν προηγηθεί και βάσει αυτών το σχέδιο θα έπαιρνε σάρκα και οστά, παρόλο που οι Ρομά είχαν συμμετοχή σ’ αυτές.

Γενικά σχόλια

• Αφορμή για την εκπόνηση του ντοκιμαντέρ, ήταν η διπλωματική μου εργασία για το τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ τον Φεβρουάριο του 2019, με επιβλέποντες καθηγητές την κα. Γαρυφαλλιά (Φυλλιώ) Κατσαβουνίδου και τον κο Παναγιώτη Αρίων Χατζηπροκοπίου. O τίτλος της εργασίας είναι «Σχεδιάζοντας σε περιβάλλον κοινωνικοπολιτισμικών συγκρούσεων: Η κοινότητα των Ρομά του Εργοχωρίου δήμου Βέροιας». Η διπλωματική είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύνδεσμο:

• http://ikee.lib.auth.gr/record/304204/files/TROMPOYKHSDHMHTRIOS_DE.pdf?version=1

• Παρόλο που η γη στην οποία ζούνε αυτήν τη στιγμή οι Ρομά ανήκει σε διάφορους ιδιώτες, ο δήμος έχει προσφερθεί να την αγοράσει, προκειμένου να κατασκευαστούν προσωρινές κατοικίες, οι οποίες δύνανται να σπάσουν τον φαύλο κύκλο στις άσχημες συνθήκες διαβίωσης – κοινωνικοχωρικός διαχωρισμός. Επομένως, το μείζον πρόβλημα δεν είναι η κατάληψη της γης, όπως πολλοί κάτοικοι του Εργοχωρίου και μη ασπάζονται.

• Είναι τεράστια ειρωνεία αυτοί οι κάτοικοι (βλ. Βίντεο παρακάτω) να διαμαρτύρονται για ένα σχέδιο του οποίου το περιεχόμενο και δε γνωρίζουν (δεν εμφανίσθηκαν σε καμία διαβούλευση όπου θα είχαν τη δυνατότητα να συνδιαμορφώσουν κυριολέκτικα για ένα κοινό σχέδιο) και το οποίο μόνο να καλυτερεύσει μπορεί τη συνύπαρξη μεταξύ τους –και φυσικά την ποιότητα ζωής- των ίδιων των Ρομά. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ειρωνεία κατά τη γνώμη μου είναι ότι αρνούνται την ταμπέλα του ρατσιστή όταν την ίδια στιγμή η κα Σίμου της οποίας το σπίτι της είναι το μοναδικό στην περιοχή που βρίσκεται σε πραγματική επαφή με τον καταυλισμό, θίγει μεν τον προβληματισμό της για την κατάσταση που επικραστεί, το κάνει ωστόσο με ανθρωπιά, χωρίς ίχνος ρατσισμού και σε πλήρη αντίθεση με τα πιστεύω του «συλλόγου» που θεωρητικά την εκπροσωπεί.

• Η δπλωματική εργασία περιλαμβάνει ένα σχεδιαστικό κομμάτι ως μέρος της λύσης του εν λόγω προβλήματος. Η πρόταση βασίζεται στην προϋπόθεση εκπόνησης του σχέδιου του δήμου και λειτουργεί επιπρόσθετο αυτού, προκειμένου η ενσωμάτωση να γίνει πιο ομαλά.

• Εφόσον το σχέδιο του δήμου πραγματοποιηθεί, οι προσωρινές κατοικίες στο χώρο που βρίσκονται τώρα οι Ρομά, θα έχουν διάρκεια 10-15 έτη και, σταδιακά, οι Ρομά θα μεταφέρονται εντός του αστικού ιστού.

• Η μόνη καθολική και αποδεδειγμένη βάσει διεθνούς βιβλιογραφίας λύση για την αντιμετωπίση του προβλήματος των Ρομά είναι η ουσιαστική ενσωμάτωση τους στην ευρύτερη κοινωνία, σεβόμενοι πάντοτε τα ιδιαίτερα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά.

• Ενδιαφέρον για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους Ρομά έχει η φράση της καθηγήτριάς μου κας Κατσαβουνίδου, τον καιρό που ασχολούμασταν με το ζήτημα. Χαρακτηριστικά είχε αναφέρει «Είναι Έλληνες πολίτες. Γεννήθηκαν εδώ και πρέπει να αντιμετώπιζονται ως τέτοιοι. Ταυτόχρονα, όμως, έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει να τα σεβόμαστε. Όπως ακριβως οι πόντιοι, οι κρητικοί κλπ…»