“Έθιμα του αρραβώνα και του γάμου στα βλαχοχώρια του Ανατολικού Βερμίου” (2) γράφει ο Γιάννης Τσιαμήτρος

      Στο προηγούμενο σημείωμα μιλήσαμε για τα έθιμα του αρραβώνα. Στο σημερινό μας θα ασχοληθούμε με τα έθιμα του γάμου (λούμτα), μέχρι του σημείου που  πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη.

Παλιά όλοι σχεδόν οι γάμοι γινότανε το καλοκαίρι στα πανηγύρια των βλαχοχωριών του Βερμίου. Υπάρχουν μαρτυρίες για τέλεση μέχρι και 25 γάμων στο πανηγύρι του χωριού. Οι Βλάχοι θεωρούσαν το βουνό σαν το σπίτι τους και τα χειμαδιά τους προκαλούσαν αποστροφή. Γνωστό είναι το ρητό: «πάρε με στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμπος». Ο γάμος θεωρείτο το πιο σημαντικό γεγονός της οικογενειακής ζωής και όλοι οι συγγενείς, οι φίλοι, κοντινοί και μακρινοί (παλιότερα όλο το χωριό), ήταν οπωσδήποτε παρόντες σε αυτό το ύψιστο για αυτούς  κοινωνικό γεγονός.

Την Δευτέρα της εβδομάδας του γάμου (σιπτ.μούνα ντι λούμτα) νέοι άντρες και νέες γυναίκες, με ξύλινες μπούκλες με  τσίπουρο,  στέλνονται να καλέσουν τον κόσμο στον γάμο. Την Τρίτη και την Τετάρτη γίνονται όλες οι απαραίτητες προετοιμασίες του σπιτιού (φαγώσιμα, σιγύρισμα κλπ).

Μάλιστα την Τετάρτη το απόγευμα προς το βράδυ, μια κοπέλα της οποίας και οι δυο γονείς είναι  εν ζωή, με γιορτινή φορεσιά καλεί στο σπίτι της μέλλουσας νύφης  όλες τις φίλες της (σουράτιλι) για να πάρουν μέρος στο ζύμωμα. Το ζυμάρι το τυλίγουν σε άσπρα μαντήλια και οι καλεσμένοι ρίχνουν  χρήματα που τα μοιράζονται οι φίλες.

Την Πέμπτη μουσκεύουν το ρεβίθι για να φτιάξουν το ‘φτασμίτικο  ψωμί’ (επτάζυμο, ‘στασμίτκουλου’ στα βλάχικα). Επίσης το απόγευμα της Πέμπτης η νύφη δοκιμάζει το νυφικό της με την βοήθεια των φιλενάδων της.

Την Παρασκευή φτιάχνουν  αυτά τα ψωμιά (απαραίτητα για κάθε γιορτή), δηλαδή τις κεντημένες κουλούρες του γάμου (κουλάτσι κιντισίτι). Τα κορίτσια τα ζυμώνουν πρωί πρωί και έχουν μεγάλη χαρά στο σπίτι με τραγούδια  και χορό.

Το  ίδιο απόγευμα ο κόσμος  έρχεται να δει την προίκα (ασπουνά πιρτσία = δείχνανε την προίκα) στο σπίτι της νύφης, αφού πρώτα το πρωί μια νιόπαντρη συγγενής της νύφης έχει κάνει την απαραίτητη πρόσκληση σε όλους.  Περιττό να πούμε ότι η προίκα είναι  γεμάτη  επιδεξιότητα,  γούστο και  εργατικότητα,  με τα στρωσίδια, όλων των ειδών τις φλοκάτες, τα χαλιά, τα μαξιλάρια κλπ με μεγάλη ποικιλία χρωμάτων,  όλα υφαντά, που ακόμα και σήμερα, εάν τα δει κανείς,  προκαλούν θαυμασμό για τη τέχνη τους.

Οι κουλούρες του γάμου γίνονται και από τα δύο συμπεθέρια, ανάλογα με την χρήση  τους π.χ. από το σόι του γαμπρού φτιάχνουν ‘κουλούρα’ για να πάρουν τον Κουμπάρο (‘Νούνο’).

Το Σάββατο  ετοιμάζονται τα φαγητά για το βράδυ και το βράδυ γίνεται γλέντι στο σπίτι της νύφης, Το βράδυ αυτό  όλοι ξεφαντώνουν, κάνουν μια ολιγόωρη παύση και ξεκινούν το γλέντι πάλι την άλλη μέρα (Κυριακή). Στο σπίτι του γαμπρού   συνήθως μόνο οι ‘σπιτικοί γλεντούν και μετά  αυτοί έρχονται στο σπίτι της νύφης για  να γλεντήσουν όλοι μαζί. Οι συγγενείς του γαμπρού γλεντούν περισσότερο το βράδυ της Κυριακής.

Το Σάββατο επίσης τα πολύ παλιά χρόνια τα μπρατίμια – φίλοι (φουρτάτσλι) του γαμπρού έφτιαχναν και στόλιζαν το φλάμπουρο (φλάμπουρα) και το στήριζαν στα κεραμίδια του σπιτιού, ως  ένδειξη και σύμβολο  γάμου. Το φλάμπουρο ήταν  ένας σταυρός στην άκρη μιας ράβδου με μεγάλα κόκκινα μαντήλια, ενώ στις άκρες του έμπαιναν μικρά κουδουνάκια  και τρία κόκκινα μήλα. Στο μεσοπόλεμο  δεν είχαμε φλάμπουρο. Πάντως, από ότι ρώτησα, στα χωριά του Βερμίου υπήρχε παλιότερα το φλάμπουρο στο γάμο.

Την Κυριακή το πρωί μαζεύονται όλοι οι συγγενείς στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης αντίστοιχα. Μου έχουν πει παλιότεροι, αλλά το έχω δει και σε φωτογραφίες, να έρχονται ολόκληρα καραβάνια (σαν τις σημερινές κούρσες) στα βλαχοχώρια του Βερμίου με καλεσμένους από άλλα μέρη, καβάλα στα άλογα. Όλοι έρχονταν με δώρα  και σφαχτά  για να βοηθήσουν τους νιόγαμπρους στο ξεκίνημα της ζωής τους.

Μετά την απόλυση της εκκλησίας το σόι του γαμπρού επίσημα πηγαίνει να πάρει τον Μπράτιμο (Φουρτάτ.), τον πιστό φίλο του γαμπρού που θα έχει όλο το κουμάντο του γάμου. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ‘Φουρτάτος’ φοράει μια χαρακτηριστική ποδιά που του την είχε δωρίσει ο γαμπρός και αυτός μετά θα βάλει τα παπούτσια στη νύφη. Μια κοπέλα από το σόι του γαμπρού παραδίνει στη μάνα του Φουρτάτου την κουλούρα, λουκούμια και τσίπουρο και μετά αφού ανταλλάσσουν δώρα, χορεύουν στην αυλή του σπιτιού, παίρνουν τον Φουρτάτο και επιστρέφουν στο σπίτι του γαμπρού.

Όλοι μαζί μετά πηγαίνουν να πάρουν  τον ‘Νούνο’. Ο Φουρτάτος είναι καβάλα σε  ένα ψαρί, συνήθως, άλογο, σκεπασμένο με  τανκό (κίτρινη) φλοκάτα  και από πάνω άσπρα σεντόνια με δαντέλα  ενώ στα αυτιά του αλόγου υπάρχουν δεμένα μαντήλια. Μπροστά περπατούν χορεύοντας τρία  παιδιά,  που λέγονται Σιχ.ριάρλι  (να πάνε τα ‘συχαρίκια’- μήνυμα στη νύφη), με μαντήλια στο λαιμό και ξύλινες  κεντημένες ‘κόφες’(στρογγυλές  μικρές μπούκλες) και ακολουθούν όλοι μαζί με τα ‘νταούλια’ (όργανα) μπροστά.

Έτσι  όλη η πομπή φτάνει στο σπίτι του Νούνου. Εκεί  κερνιούνται, τα κορίτσια δίνουν πάλι κουλούρα στην οικογένεια του Νούνου, τον παίρνουν, γυρίζουν στο σπίτι του γαμπρού και ετοιμάζονται όλοι για  να πάνε να πάρουν τη νύφη. Εν τω μεταξύ, σε όλη την διάρκεια της πομπής τα όργανα παίζουν και όλοι τραγουδούν Επισημαίνεται ότι για κάθε συγκεκριμένη στιγμή υπάρχει ξεχωριστό τραγούδι και όλα τηρούνταν με θρησκευτική ευλάβεια.

Στο σπίτι του γαμπρού, η μάνα δίνει στο γιό της να πιει νερό μέσα από τη χούφτα της. Αυτό είναι μια ένδειξη της επιθυμίας της να αλληλοσυγχωρεθούν για τα τυχόν σφάλματα στο παρελθόν. Τα μπρατίμια  ξυρίζουν και ντύνουν τον γαμπρό και μετά ξεκινούν να πάρουν τη νύφη.

Όλοι μαζί τότε, όργανα μπροστά, ο Νούνος, ο Φουρτάτος  ο Γαμπρός  καβάλα σε άλογο, τα υπόλοιπα μπρατίμια, τα κορίτσια με τις κουλούρες και οι συγγενείς κατευθύνονται με πομπή προς το σπίτι της νύφης.  Στο τέλος ακολουθούν στολισμένα άσπρα άλογα (τρία συνήθως), που θα μεταφέρουν την προίκα της νύφης.

Βέβαια, τα τρία παιδιά (σιχ.ριάρλι), που είπαμε προηγουμένως, έχουν ήδη πάει στο σπίτι της νύφης, έχουν αναγγείλει τον ερχομό του γαμπρού, έχουν κεραστεί, τους έχουν δοθεί και άλλα μαντήλια  και τώρα βρίσκονται  πάλι στην πομπή…

(Δημοσιεύθηκε στις 14-3-2015 στην εφημερίδα ‘Ημερήσια’ της Βέροιας)