Στα δυο προηγούμενα σημειώματα γράψαμε γενικά για τη γεωλογία, τη χλωρίδα και τη πανίδα του εν λόγω βουνού.
Στο σημερινό μας φύλλο θα ασχοληθούμε με τη κτηνοτροφία, τα δασικά προϊόντα, και με ορισμένα συμπεράσματα από εργασία του δασολόγου Γ. Παπαρουσόπουλου του έτους 2011 σχετικά με κάποια δάση και τη βοσκή στο ΝΑ Βέρμιο.
Η κτηνοτροφία των κατοίκων της περιοχής του Βερμίου είναι κυρίως ποιμενική αιγοπροβατοτροφία (μόνιμη και νομαδική) και βοοειδή. Η ποιμενική κτηνοτροφία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην βοσκή στο δάσος, αλλά και ενισχύεται σημαντικά με ζωοτροφές. Η οικονομική κατάσταση των κατοίκων είναι χαμηλή, όπως και στις περισσότερες ορεινές περιοχές της χώρας.
Τα παραγόμενα δασικά προϊόντα είναι: α) τεχνική ξυλεία Οξυάς, Δρυός, Μαύρης Πεύκης, Καστανιάς, διαφόρων διαστάσεων, β) καυσόξυλα Οξιάς, Δρυός, Μαύρης Πεύκης, Καστανιάς. Κέντρα κατανάλωσης των παραγόμενων δασικών προϊόντων είναι, τα γύρω χωριά, κυρίως η πόλη της Βέροιας, αλλά και σε μικρότερο βαθμό η πόλη της Θεσσαλονίκης.
Οι εχθροί και κίνδυνοι του δάσους προέρχονται:
(α) Από τον οργανικό κόσμο
Οι κίνδυνοι του δάσους στο απώτερο αλλά και στο πρόσφατο παρελθόν προέρχονταν κυρίως από την ανθρώπινη δραστηριότητα με την ξύλευση, την βοσκή, την κλαδονομή και τον εμπρησμό, σκόπιμα για δημιουργία λιβαδικής βλάστησης ή τυχαία από αμέλεια. Σήμερα οι κίνδυνοι αυτοί έχουν μειωθεί στο ελάχιστο αλλά δεν εξαλείφθηκαν εντελώς. Συνεχίζεται η λαθροξύλευση σε μικρή έκταση, η βοσκή σε αρκετή έκταση και ελάχιστα η κλαδονομή, φαινόμενα που πρέπει να εκλείψουν εντελώς και να ρυθμιστούν.
Εκχερσώσεις δεν παρατηρούνται, αλλά υπάρχει κίνδυνος καταπατήσεων, που πρέπει να αποτραπούν. Ο κίνδυνος αυτός είναι απόρροια του γεγονότος ότι, όλη η περιοχή στην ουσία αποτελεί παραθεριστικό θέρετρο, τόσο κατά τους χειμερινούς μήνες, κυρίως η περιοχή του Σελίου όπου υπάρχουν και οι χιονοδρομικές εγκαταστάσεις, όσο και κατά την θερινή περίοδο σε όλες τις περιοχές. Κίνδυνοι υπάρχουν, σε συνδυασμό με ξηροθερμικές περιόδους, από μύκητες και έντομα.
(β) Από τον ανόργανο κόσμο
Ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι μικρός, όμως κατά την ξηροθερμική ή σε παρατεταμένη ανομβρία περίοδο δεν είναι αμελητέος, παρά το δύσφλεκτο των ειδών, με εξαίρεση την Μαύρη πεύκη. Πάντως έχουν προκληθεί πυρκαγιές. Σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες, αβαθή εδάφη και ακανόνιστη δομή συστάδων, παρατηρούνται ξηράνσεις ατόμων και δευτερογενείς προσβολές εντόμων και μυκήτων. Σπάνια συμβαίνουν ανεμοριψίες, χιονοριψίες και χιονοθλασίες και στην περίπτωση αυτή τα προϊόντα λαμβάνονται σαν έκτακτες καρπώσεις την επόμενη χρονιά.
Η κύρια κάρπωση από το δάσος είναι η υλοτομία με τις απαραίτητες βέβαια νόμιμες προϋποθέσεις και τη φροντίδα του Δασαρχείου Βέροιας. Στο παρελθόν η βοσκή (δευτερεύουσα τώρα) αποτελούσε την σπουδαιότερη κάρπωση για την οικονομία των κατοίκων της περιοχής, όμως, μαζί με την κλαδονομή και την ληστρική ξύλευση ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος του δάσους. Σήμερα με την αλλαγή των συνθηκών και την οργανωμένη διαχείριση των δασών η κατάσταση βελτιώνεται σταδιακά.
Στις συστάδες που υλοτομούνται προτείνεται η απαγόρευση της βοσκής γιδιών-μεγάλων ζώων-προβάτων 10-7-5 χρόνια αντίστοιχα μετά την υλοτομία. Γενικά επιβάλλεται να ελέγχεται και να εκτιμείται η βοσκοϊκανότητα και η βοσκοφόρτωση. Στις συστάδες που υλοτομούνται προτείνεται η απαγόρευση της βοσκής γιδιών-μεγ. ζώων-προβάτων 10-7-5 χρόνια αντίστοιχα μετά την υλοτομία. Γενικά επιβάλλεται να ελέγχονται και να εκτιμούνται η βοσκοϊκανότητα και η βοσκοφόρτωση.
[Βοσκοϊκανότητα: Ο αριθμός των ζώων που μπορούν να βοσκήσουν σε μια έκταση και να αποδώσουν το μέγιστο δυνατόν, δίχως να ζημιωθεί (υποβαθμιστεί) η έκταση. Εκφράζεται σε μηνιαίες ζωικές μονάδες ανά στρέμμα ή στρέμματα ανά μηνιαία ζωική μονάδα. Βοσκοφόρτωση: Ο αριθμός των ζώων που βόσκουν ήδη στην έκταση. Εκφράζεται κι αυτή με τις ίδιες μονάδες με την βοσκοϊκανότητα].
Σύμφωνα με μελέτη του δασολόγου Γιώργου Παπαρουσόπουλου, όσον αφορά στην εκτίμηση βοσκοϊκανότητας και βοσκοφόρτωσης, εξήχθησαν τα παρακάτω συμπεράσματα για τα παρακάτω δάση:
Στο δάσος Μαρούσιας βόσκει κτηνοτροφικό κεφάλαιο, το οποίο αποτελείται από 1.800 γίδια, 700 πρόβατα και 350 μεγάλα ζώα για 3 μήνες. Συγκριτικά με τον πίνακα βοσκοϊκανότητας η βοσκοφόρτωση είναι μεγαλύτερη από την βοσκοϊκανότητα του δάσους.
Στο δάσος Κουμαριάς βόσκει για έξι μήνες το κτηνοτροφικό κεφάλαιο της κοινότητας Κουμαριάς το οποίο αποτελείται από 4.200 γίδια και 800 μεγάλα ζώα. Σε σύγκριση με τα στοιχεία που προκύπτουν από τον πίνακα βοσκοϊκανότητας για το συγκεκριμένο δάσος η βοσκοφόρτωση είναι πολύ μεγαλύτερη από την βοσκοϊκανότητα.
Στο δάσος Ξηρολιβάδου βόσκει για πέντε μήνες κτηνοτροφικό κεφάλαιο το οποίο αποτελείται από 1.400 γίδια, 10.100 πρόβατα και 60 μεγάλα ζώα, ποσό το οποίο συνιστά κατά πολύ μεγαλύτερη βοσκοφόρτωση από την βοσκοϊκανότητα του συγκεκριμένου δάσους.
Το πρόβλημα της βοσκής έχει δύο συνισταμένες, τον μεγάλο αριθμό ζώων και την ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης (η δεύτερη συνισταμένη μπορεί να βελτιωθεί με την ενίσχυση της κτηνοτροφίας με ζωοτροφές).
Η πρόταση για μείωση της βοσκής που θα έπρεπε να εφαρμοστεί, δείχνει ανέφικτη, αφού η βοσκή αποτελεί τον μοναδικό πόρο ζωής των κτηνοτρόφων, και ταυτόχρονα υπάρχει τεράστια δαπάνη για την εισαγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων (κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα). Αυτό που είναι εφικτό, είναι η αύξηση της ενσταβλισμένης κτηνοτροφίας εις βάρος της ποιμενικής.
Εκτός από την δευτερεύουσα κάρπωση (βοσκή) που αναφέρθηκε προηγουμένως, υπάρχουν και οι εξής λοιπές (δευτερεύουσες) καρπώσεις:
α. Κλαδονομή
Έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί και αντικαταστάθηκε με ζωοτροφές, οι οποίες έχουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία. Όπως ειπώθηκε, στο παρελθόν ήταν από τους σοβαρότερους κίνδυνους για το δάσος, σε συνδυασμό με την βοσκή και την λαθροϋλοτομία, για την υποβάθμιση του ξυλαποθέματος.
β. Θηράματα
Τα άφθονα νερά, η πυκνή και πλούσια βλάστηση που διακόπτεται κατά τόπους (διάκενα) και το κλίμα που επικρατεί, καθιστούν την περιοχή πλούσια σε θηράματα. Γενικά το δάσος του Βερμίου χαρακτηρίζεται γενικά σαν καλός βιότοπος και φιλοξενεί πλήθος θηραμάτων (αναφέρθηκαν στην πανίδα).
Ο θηραματικός πόρος, αν και ο πιο παραμελημένος πόρος του δάσους, κατάλληλα διαχειριζόμενος μπορεί να αυξήσει το εισόδημα των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, χωρίς να επιβαρύνει τους θηραματικούς πληθυσμούς και το οικοσύστημα γενικότερα. Η τήρηση των περί θήρας διατάξεων, που ισχύουν, εξασφαλίζει και ρυθμίζει τη λειτουργία του θηραματικού κεφαλαίου του δάσους.
γ. Τουρισμός
Τα άφθονα νερά, η πλούσια βλάστηση, η απεριόριστη θέα προς τα πεδινά του Νομού και οι εναλλαγές του χρωματισμού του τοπίου συνθέτουν ένα ωραίο δασικό τοπίο που σε συνδυασμό με τη μικρή χιλιομετρική απόσταση από αστικά κέντρα (Βέροια κυρίως και Θεσσαλονίκη) παρέχουν επιπλέον δυνατότητες ανάπτυξης του τουρισμού στην περιοχή. Η περιοχή αποτελεί θέρετρο και κέντρο χειμερινού τουρισμού λόγω του χιονοδρομικού κέντρου Σελίου. Όμως μπορούν να αναπτυχθούν δραστηριότητες που θα προσελκύσουν τουρισμό καθ΄όλη την διάρκεια του χρόνου.
Προτείνεται από τον δασολόγο Γ. Παπαρουσόπουλο για την περίοδο εφαρμογής της μελέτης (2011-2019) η διάνοιξη ενός νέου δασικού δρόμου μήκους περίπου 1.500 μέτρων σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Όσον αφορά στις αναδασώσεις ο προαναφερθείς δασολόγος καταλήγει ως εξής:
«Η αύξηση των δασοσκεπών εκτάσεων μπορεί να επιτευχθεί με τη μείωση της βοσκής και με μηχανισμούς φυσικής αναγέννησης.
Θα μπορούσε να προγραμματιστεί η δάσωση των μερικώς δασοσκεπών και γυμνών εκτάσεων. Ωστόσο, επειδή η βοσκοϊκανότητα του δάσους, είναι χαμηλή σε σχέση με τη βοσκοφόρτωση, οι εκτάσεις αυτές προτείνεται να συνεχίσουν να διατίθενται υπέρ της βοσκής εκτός αν συνταχθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης της κτηνοτροφίας και δεν υφίσταται ανάγκη των εκτάσεων αυτών.
Σε περίπτωση μείωσης της βοσκοφόρτωσης κάτω από τα επίπεδα βοσκοϊκανότητας του συμπλέγματος, θα πρέπει να εξετάσουμε το θέμα των δασώσεων με σκοπό την προστασία των δασικών εδαφών και την βελτίωση της υδατικής οικονομίας».
( Το τέταρτο από τα έξη μέρη θα δημοσιευθεί την ερχόμενη Κυριακή 18 Δεκεμβρίου.)
