«Ντουλμπέρα» της Χριστίνας Ρούσσου – Ένα παιχνίδι του χρόνου και των ανθρώπινων σχέσεων

Δήμητρα Σμυρνή

Στο «Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο», τον παλιό μεντρεσέ της Βέροιας, με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που παραπέμπει στο παρελθόν, παρουσιάστηκε το βιβλίο της Χριστίνας Ρούσσου «Ντουλμπέρα», εκδόσεις «Μεταίχμιο», με την υποστήριξη του βιβλιοπωλείου «Ηλιοτρόπιο».

Μπροστά σ’ένα πυκνό ακροατήριο, η συγγραφέας, πριν ξεκινήσει η παρουσίασή του, είπε: «Εκείνο που στάθηκε η αφορμή για να το γράψω, ήταν η πικρία μου, όταν άκουγα στην Αθήνα τη λέξη Βλάχος να χρησιμοποιείται σαν συνώνυμη της λέξης άξεστος. Κάθε άλλο παρά έτσι είναι. Ας μην ξεχνάμε πως οι μεγαλύτεροι ευεργέτες στη χώρα μας ήταν Βλάχοι. Έτσι ξεκίνησα να το γράφω.»

Για το βιβλίο, που είναι το πορτραίτο μιας δυναμικής και ξεχωριστής για την εποχή της γυναίκας, μίλησαν οι: Αλέξανδρος Οικονόμου αρχιτέκτων -ιστορικός ερευνητής, Πόπη Δεμερτζίδου – Παπαγιάννη δικηγόρος και Θωμάς Λιόλιος οικονομολόγος.

Ο Αλέξανδρος Οικονόμου ξεκίνησε με την έκπληξη που του προκάλεσαν οι πρώτες σελίδες του βιβλίου, όταν έφτασαν στα χέρια του. Χαρακτήρισε το βιβλίο μια ιστορία υφασμένη πάνω στο χώρο και το χρόνο, που σκοπό έχει να φωτίσει όχι μόνο το πρόσωπο της ηρωίδας αλλά και τη βλάχικη κοινότητα γενικότερα. Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην πορεία των Βλάχων, που το εμπορικό τους δαιμόνιο τους έκανε να αναδειχθούν στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, κατέληξε στην ιστορία της «Ντουλμπέρα» που κατάφερε να ξεφύγει από τη μοίρα της γυναίκας εκείνης της εποχής. Επισήμανε τη γοητεία των τόπων, όπως παρουσιάζονται από τη συγγραφέα, σαν ένα από τα δυνατά σημεία του βιβλίου, τελειώνοντας με τη φράση: «Η Ντουλμπέρα είναι αποκάλυψη και για την ηρωίδα και για τη συγγραφέα. Σας καλώ να τη δεχθείτε σαν ένα παλιό καλό κρασί και να την απολαύσετε».

Ευχάριστη έκπληξη χαρακτήρισε την παρουσία του κοινού η Πόπη Δεμερτζίδου Παπαγιάννη σε μια εποχή που, όπως είπε, όλα, και προπαντός κάθε τι πνευματικό, πλήττονται.

Ξεκίνησε από την κίνηση των Ελλήνων της εποχής, που περιγράφει το βιβλίο, ν’ αναζητήσουν έξοδο στα εμπορικά και πνευματικά κέντρα του Κόσμου, όπως η Βιέννη, η Αλεξάνδρεια, η Οδησσός. Ανάμεσά τους και οι Βλάχοι, που όχι μόνο διατηρούν τη ντοπιολαλιά , αλλά και την αγάπη τους για την πατρίδα, ενισχύοντας και οικονομικά τον Μακεδονικό Αγώνα.

«Η ηρωίδα του βιβλίου, απόλυτα συντεταγμένη με τον προοδευτισμό, είναι παράδειγμα, γιατί συνέβαλε στην καταξίωση της γυναίκας. Είναι ωδή στο γυναικείο αγώνα αλλά και ευρύτερα ωδή στον άνθρωπο» είπε η κ. Δεμερτζίδου.

Από την ίδια τη λέξη «Ντουλμπέρα» ξεκίνησε ο Θωμάς Λιόλιος,αποκαλύπτοντας την περσική της ρίζα, που πέρασε στους Ρώσους κι από ‘κει στους Βλάχους. «Η ίδια η λέξη οδηγεί στον κοσμοπολιτισμό των Βλάχων» είπε.

Εκφράζοντας την αρχική του επιφύλαξη για το βιβλίο, εξομολογήθηκε πως στη συνέχεια τον παρέσυρε σ’ ένα ταξίδι από το παρελθόν στο παρόν. Ένα παιχνίδι του χρόνου χαρακτήρισε το βιβλίο, καθώς πατρίδα του Ελληνισμού είναι ο Κόσμος.

«Με γλώσσα καθημερινή, αλλά με ποιητική προσέγγιση των ανθρώπινων σχέσεων ,το βιβλίο καταλήγει να είναι όχι μόνο ένα παιχνίδι του χρόνου, αλλά και ένα παιχνίδι των ανθρώπινων σχέσεων» είπε τελειώνοντας.

Η βραδιά έκλεισε με την αρπίστρια Arp Eri, που έδωσε με την άρπα της άλλη διάσταση σε γνωστές μελωδίες.

Πραγματικά μια ιδιαίτερη βραδιά.

Πριν από την παρουσίαση του βιβλίου της η Χριστίνα Ρούσσου μίλησε στη faretra για τη γραφή και την ηρωίδα της.

Διαβάζοντας το βιογραφικό σας, κ. Ρούσσου, είδα ότι είστε πολύπλευρη καλλιτεχνική φύση, που συνδυάζει σπουδές ζωγραφικής, μουσικής, ενασχόληση με τη χρυσοχοΐα, ακόμη και με το θέατρο. Πόσο όλα αυτά επηρέασαν τη γέννηση της συγγραφέως;

Από πολύ μικρή έγραφα, αλλά ντρεπόμουν να δείχνω τα γραπτά μου. Καθώς όμως περνούσαν τα χρόνια και όσο πιο πολύ διάβαζα, συγκεκριμένα Ιστορία – γιατί μ’ αρέσει πολύ η Ιστορία – άρχισα να αισθάνομαι πιο σίγουρη για τον εαυτό μου και γι αυτά που έγραφα .Βέβαια, τα γραπτά μου τα είδανε και αρκετοί ειδικοί, φίλοι, και μου είπαν ότι μπορώ να γράψω. Έτσι άρχισα σιγά – σιγά να γράφω. Πριν από τρία χρόνια μού γεννήθηκε η ιδέα της «Ντουλμπέρα».

Όσο για την καλλιτεχνική φύση, που λέτε, πιστεύω πως γενικά η καλλιτεχνική φύση προϋποθέτει ένα άτομο ευαίσθητο. Επειδή μ’ αγγίζουν πολλά πράγματα, εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, αυτό βγαίνει και στη μουσική μου – παίζω πιάνο – και στη ζωγραφική και στο θέατρο, βγαίνει κι όταν κατασκευάζω κοσμήματα, ακόμη κι όταν …ράβω!

Η ηρωίδα σας στηρίζεται σε κάποιο υπαρκτό πρόσωπο;

Όχι, είναι καθαρά προϊόν μυθοπλασίας.

Η ηρωίδα σας είναι γυναίκα, επειδή ξέρετε καλά τις γυναίκες ως γυναίκα ή επειδή το γυναικείο αναγνωστικό κοινό, το οποίο είναι μεγαλύτερο από το αντρικό, θα ήταν πιο προσεγγίσιμο;

Ποτέ δε σκέφτηκα πόσα άτομα θα διαβάσουν το βιβλίο μου. Άλλωστε, όταν το’ γραφα δεν ήξερα αν θα εκδοθεί. Έτσι μου βγήκε. Το επόμενο, που γράφω, και θα εκδώσει πάλι το «Μεταίχμιο», έχει πρωταγωνιστή άντρα.

Είστε Βλάχα. Είναι γνωστό ότι οι γυναίκες ήταν ιδιαίτερα σεβαστά πρόσωπα στη βλάχικη κοινότητα. Θέλετε μέσα από την ηρωίδα σας να σκιαγραφήσετε τη γυναίκα Βλάχα ή μια ξεχωριστή προσωπικότητα;

Αισθάνομαι Βλάχα 100%, αν και είμαι 50%. Πράγματι, οι Βλάχοι έτρεφαν για τη γυναίκα μεγάλο σεβασμό και εδικά για τη γιαγιά, τη Μάνα – Μάρι, που έκανε κουμάντο και κρατούσε μέχρι και το ταμείο.

Δε θέλω να δώσω γενικά τη Βλάχα, αλλά τη συγκεκριμένη γυναίκα, που είναι η εξαίρεση του κανόνα. Γιατί εκείνα τα χρόνια, στα οποία αναφέρομαι, οι γυναίκες ήταν υποδεέστερες του άντρα και η εξουσία τους περιοριζόταν στο σπίτι. Η Αορίκα, όμως, η ηρωίδα μου, κυριαρχούσε παντού.

Το βιβλίο σας κινείται μέσα σ’ ένα μεγάλο γεωγραφικό και χρονικό εύρος. Φλώρινα, Βιέννη, Αλεξάνδρεια, Οδησσός, Θεσσαλονίκη… Αλλά και γεγονότα από τον 19ο μέχρι και τον 21ο αιώνα. Τι προβλήματα αντιμετωπίσατε απ’ αυτήν την άποψη στη γραφή του βιβλίου;

Καταρχάς διάβαζα πάρα πολύ, πριν γράψω. Μπορεί το βιβλίο να είναι μυθοπλασία, όμως οι χρόνοι και οι τόποι των γεγονότων είναι πραγματικοί. Κι αυτό για να γίνει έπρεπε να διαβάσω πολύ Ιστορία. Δηλαδή για μια παράγραφο 5 -6 σειρών, εφόσον αναφερόταν σε ιστορικό γεγονός, μπορεί να διάβαζα και ένα μήνα.

Θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Έβαλα τον ήρωά μου να περπατάει στους δρόμους της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, πριν πολλά χρόνια. Ναι, αλλά ποια ήταν τα ονόματα των δρόμων εκείνη την εποχή; Έπρεπε να το ψάξω! Ζορίστηκα, όπως καταλαβαίνετε, αλλά είχε και πολύ ενδιαφέρον αυτό το ψάξιμο!

Υπάρχουν άλλοι στόχοι στο βιβλίο σας, πέρα από την ανάδειξη της κεντρικής ηρωίδας , της δυναμικής, της καταξιωμένης, που οι Βλάχοι τη λέτε «Ντουλμπέρα»;

Με αντιπροσωπεύει μια φράση του Μπέκετ. Είπε «Δεν μπορώ να συνεχίσω… Θα συνεχίσω!».
Η ηρωίδα μου φτάνει πολλές φορές στο χείλος της απόλυτης απελπισίας, όμως συνεχίζει. Στο βιβλίο μου παίζει ο θάνατος με τη ζωή. Εγώ με το βιβλίο μου υμνώ το μεγαλείο της ζωής. Πέρα , λοιπόν, από την ανάδειξη της ηρωίδας, η νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο είναι ένα βασικό θέμα μου και ένα άλλο εξίσου σημαντικό είναι η αξία της ενωμένης οικογένειας, πράγμα που έχει ατονήσει πολύ στην εποχή μας.

Πιστεύετε πως το βιβλίο σας θα βρει ανταπόκριση; Κι αν ναι, γιατί;

Θέλω να πιστεύω πως θα βρει. Επειδή με κουράζουν τα βιβλία που διαβάζω, όταν δεν έχουν πλοκή, φρόντισα το δικό μου να έχει όχι μόνο πλοκή, αλλά συνεχείς ανατροπές μέχρι το τέλος. Αυτό είναι, λοιπόν, ένα καλό χαρτί για το βιβλίο. Ελπίζω να πάει καλά.