Νέο βιβλίο: Δημήτρης Σταύρογλου «Το ημερολόγιον μου Νικολάου Γρηγοριάδη»

Το πρωινό της δεύτερης μέρας του τρέχοντος μήνα χτύπησε το τηλέφωνο, στη γραμμή ο φίλος μου Δημήτρης Σταύρογλου απ τον Αϊ Γιώργη, πέρασε απ το σπίτι και μου χάρισε ένα βιβλίο που φέρει την υπογραφή του, ο τίτλος του: «Το ημερολόγιον μου» Νικολάου Γρηγοριάδη.

Ευχάριστη έκπληξη από ένα φίλο και συνάδελφο, η συγγραφή ενός βιβλίου/μαρτυρία, που του εμπιστεύθηκαν οι συγγενείς του – μεγάλη η τιμή! 

Από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, «αντί προλόγου», ήδη εντυπωσιάστηκα με το αντικείμενο που πραγματεύονταν, κατάλαβα ότι με αφορά, όπως κάθε άνθρωπο με προσφυγική καταγωγή, όλοι έχουμε ακούσει διηγήσεις από τους παππούδες και τους γονείς μας σχετικά με την προσφυγιά, τις ταλαιπωρίες, τους διωγμούς, αλλά και τη γλυκιά νοσταλγία των απόμακρων πατρίδων!

Αυτό το βιβλίο όμως έχει μια ιδιαιτερότητα – πολύ σπουδαία – είναι η αναφορά σε γεγονότα με την αμεσότητα της στιγμής που συμβαίνουν, η αυθεντική καταγραφή τους! Ο Νικόλαος Γρηγοριάδης/Κόλιας, ούτε που φανταζόταν, ίσως ποτέ, ότι το «ημερολόγιο» του θα εκτίθετο σε δημοσιότητα, συνεπώς περιγράφει τα γεγονότα όπως τα ζει – δεν τα «στρογγυλεύει» για να είναι αρεστός, όπως ουκ ολίγες φορές συμβαίνει!

Θεώρησα λοιπόν σκόπιμο να γράψω αυτές τις λίγες γραμμές, εκφράζοντας την ικανοποίηση, ότι το «ημερολόγιον» του Νικόλαου Γρηγοριάδη/Κόλια, είναι ταυτόχρονα και το «ημερολόγιο» που έχουμε στο μυαλό μας από τις διηγήσεις των παππούδων και των γονιών μας – μόνο που αυτό βάζει τα γεγονότα σε τάξη!

Απόσπασμα από το κεφάλαιο «αντί προλόγου»

     « Συμπληρώθηκαν 3 χρόνια από τότε που ο θείος Παναγιώτης μου παρέδωσε το ημερολόγιο του πατέρα του Κόλια (Νικολάου) Γρηγοριάδη (γαμπρού του παππού μου Κάκου Παλασίδη).               Η συγκίνηση μου όταν το πρωτοπήρα στα χέρια μου δεν μπορεί να περιγραφεί. Κρατούσα ένα πολύτιμο βοήθημα για την ιστορία των προγόνων μου από την μεριά της μητέρας μου Σοφίας. Την ιστορία των κατοίκων του Κιουλιαπέρτ, όπως περιγράφεται στο ημερολόγιο του παππού Κόλια.

Διαβάζοντας ξανά και ξανά αυτά που έγραφε στις 100 και πλέον σελίδες του ημερολογίου του, μου ερχόταν στο νου εικόνες από τις περιγραφές γεγονότων της ζωής των Κιουλιαπερτλήδων που άκουσα από τη γιαγιά μου Μαρία, αλλά κυρίως από την μάνα μου Σοφία.

[..] Και ακόμα θα έπρεπε να γίνει κτήμα των απογόνων των Κουλιαρπετλήδων για να γνωρίσουν και να κατανοήσουν την ιστορία των προγόνων τους. Να γνωρίσουν πόσο δύσκολα έζησαν για 40 χρόνια στο εχθρικό περιβάλλον του Κιουλιαπέρτ περιτριγυρισμένοι από Τούρκικα και Κουρδικά φύλα, για τους λόγους που πήραν τη μεγάλη απόφαση για την αναγκαστική μετανάστευσή τους στη Μακεδονία. Να γνωρίσουν πως ξεκληρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες και περιουσίες μέσα σ αυτή την δύσκολη πορεία. Και για να γνωρίσουν ότι η πολύ δύσκολη και αντίξοη ζωή τους συνεχίστηκε και εδώ στην Ελλάδα με την εγκατάστασή τους σε ένα όχι τόσο φιλόξενο περιβάλλον, με πολέμους, διωγμούς και εξορίες. Κι όμως επέζησαν και δημιούργησαν, όπως και πολλοί άλλοι πρόσφυγες από τον Πόντο και την Μικρά Ασία…»

[…] Μας περιγράφει την καθολική συμμετοχή των Κιουλιαπερτλήδων στο Ρωσικό στρατό κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1917) στο Περσικό μέτωπο, από όπου πολλοί δεν επέστρεψαν. Τα δραματικά γεγονότα του 1914 με την άτακτη φυγή των Κιουλιαπερτλήδων προς το Αχουρκελέκ της Γεωργίας για να γλυτώσουν τη σφαγή από τους Τούρκους.

Τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι το 1920 μέσα σε ένα καθεστώς απόλυτης αταξίας και τους λόγους που οδήγησαν στην απόφασή τους για εγκατάλειψη του Κιουλιαπέρτ.

Μας περιγράφει την μεγάλη πορεία της αναγκαστικής μετανάστευσης από τα χωριά του Αρταχάν προς την Ελλάδα, που κράτησε από τις 20 του Σεπτέμβρη 1920 μέχρι τον Γενάρη του 1921, που έφτασαν στην Καλαμαριά, τα λοιμοκαθαρτήρια και τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν, που είχαν σαν συνέπεια τον αποδεκατισμό των κατοίκων του Κιουλιαπέρτ. “Εκεί εξοντώθηκε το χωριό μας, από 1200 άτομα μείναμε 600”, μας περιγράφει ο Κόλιας!

“Πέντε οσπίτια έχτισα κι ασόλα ξεσπιτούμαι” λέει ένα ποντιακό τραγούδι, που ταιριάζει απόλυτα στην ταραχώδη ζωή των 25 οικογενειών από το Κιουλιαπέρτ, που αποφάσισαν να εγκατασταθούν οριστικά στην Γιάννισσα (Άγιο Γεώργιο Βέροιας) το 1925.

«Άφησαν» το 1881 το πρώτο τους σπίτι στα χωριά της Αργυρούπολης, την Θέμπεδα, το Μοναστήρ, το Μαυραγγέλ και το Κιαλαχπούρ, αναζητώντας ελευθερία στα τότε Ρούσικα εδάφη του Αρταχάν. Έζησαν από το 1881 μέχρι το 1920 στο δεύτερο σπίτι τους στο Κιουλιαπέρτ του Αρταχάν.

Μετά τη φυγή τους στην Ελλάδα και τα λοιμοκαθαρτήρια, το Καλοκαίρι του 1921, επέλεξαν το Τσιμετλί (Μεταμόρφωση Κιλκίς), ένα μέρος που τους θύμιζε το Κιουλιαπέρτ. Εκεί έφτιαξαν το τρίτο(3^ο) τους σπίτι, με διάφορα υλικά και λαμαρίνες από τα απομεινάρια των συμμαχικών στρατοπέδων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έζησαν πολύ δύσκολα μέχρι το Καλοκαίρι του 1924.

Στα τέλη του 1924, οι 25 από τις 120 οικογένειες επιζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής, μετοίκησαν από ην Μεταμόρφωση στην Γιάννισσα(Γιάντσιστα), ένα από τα χωριά του βάλτου των Γιαννιτσών, που αναφέρονται στα “Μυστικά του βάλτου” της Π. Δέλτα, όπου εγκαταστάθηκαν οριστικά το Καλοκαίρι του 1925, όταν απόκτησαν σπίτι και χωράφια με την βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων.

Η καταστροφή της Γιάννισσας με την μεγάλη πλημμύρα του 1935 τους ανάγκασε να φύγουν και από εκεί, σταδιακά, μέχρι το 1940(κάποιες οικογένειες αργότερα στη διάρκεια της κατοχής), εγκαταστάθηκαν στο νέο χωριό Άγιο Γεώργιο Βέροιας, λίγα χιλιόμετρα πιο πάνωμ, όπου επιτέλους βρήκαν τον τελικό τους προορισμό.

Απίστευτη διαδρομή ζωής! Όλη η ζωή τους μέσα σε πολέμους και αναγκαστικές μετοικήσεις που δεν σταμάτησαν, ούτε μετά την οριστική εγκατάσταση στο χωριό!

 Μετά  ήρθε ο πόλεμος στην Αλβανία, η Κατοχή, η ενεργή συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση με το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, ο Εμφύλιος, τα Βασανιστήρια, οι Εξορίες, οι Διωγμοί και η Μετεμφυλιακή Τρομοκρατία, μιας και το σύνολο των Κιουλιαπερτλήδων, ζώντας την Οκτωβριανή Επανάσταση στο Καύκασο, ήταν ταγμένοι με την Αριστερά.

Ο Κόλιας μας περιγράφει όλα αυτά τα γεγονότα μέσα από προσωπικές εμπειρίες, όπου ο κάθε Κιουραπετλής, όπως και κάθε πρόσφυγας από το Καρς του Καυκάσου, θα βρει παραπλήσια βιώματα από διηγήσεις δικών του ανθρώπων.

Μετά το 1970 ο Κόλιας αρχίζει τα ταξίδια του στις πατρογονικές εστίες, στον Πόντο και στο Κιουλιαπέρτ, θα μας δώσει πληροφορίες γι αυτά τα μέρη. Ιδιαίτερα συγκινητική η περιγραφή της πρώτης του επίσκεψης στο πατρικό του σπίτι μετά από 50 χρόνια. Συγκινημένος μας αναφέρει τα λόγια που είπε στους Τούρκους ενοίκους του πρώην σπιτιού του:

 “…Πριν πενήντα χρόνια βγήκα από αυτό το σπίτι 14 χρονώ. Ο Θεός μου αξίωσε και ήρθα. Μένω ευχαριστημένος που βρήκα τα σπίτι κατοικήσιμο και στου πατέρα μου τη θέση βρήκα και φίλησα το χέρι του νοικοκύρη αλλά τουρκικά…”

Κλείνοντας το κεφάλαιο «αντί προλόγου», ο συγγραφέας αναφέρει:

«Το ημερολόγιο εκδίδεται με αφορμή τα 100 χρόνια από την οριστική εγκατάσταση των Κιουλιαπερτλήδων το 1925 στην Γιάννισσα».

Θερμά συγχαρητήρια στον υπογράφοντα Δημήτρη Σταύρογλου, όσοι τον γνωρίζουμε, ξέρουμε για τι άνθρωπο πρόκειται – ακέραιο!

 Καλή ανάγνωση!

Βέροια 29/12/2025                                     Ουρσουζίδης Ν. Γιώργος

–

Φαρέτρα