“Οι πλούσιοι δεν θέλουν μόνο παντοτινά κέρδη, μα και… αιώνια ζωή” / γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος

Όσοι θεωρούν πως είναι οπαδοί της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας δεν μπορεί να μην ασπάζονται τη θεωρία του Schumpeter, πως ο επιχειρηματίας είναι ένα είδος νιτσεϊκού «υπερανθρώπου», ο οποίος μπορεί «επαναξιώνοντας όλες τις αξίες» (Umwertung aller Werte) να υπερνικά όλα τα εμπόδια, και πλέον δεν φιλοσοφούν, αλλά «επιχειρούν με το σφυρί». Μάλιστα, οι πιο επιτυχημένοι από αυτούς, ίσως και οι πιο αυταρχικοί, που θεωρούν τους εαυτούς τους άτρωτους, ανίκητους ακόμη κι από την ασθένεια και τον χρόνο, δεν επιδιώκουν μόνο τη δύναμη. Γιατί, όσο αυξάνεται αυτή τους η δύναμη και τα κέρδη, θέλουν και τη μακροζωία, ώστε να παρατείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο και να χαρούν την «καταστηματική» τους απόλαυση, μέσα στον δικό τους, κερδαλέο, Κήπο του Επίκουρου.

Όλοι αυτοί οι επιχειρηματίες, που όπως καταδεικνύουν οι στατιστικές, πολλοί εξ αυτών κατορθώνουν να ζήσουν πολύ περισσότερα χρόνια -ίσως επειδή εκ των πραγμάτων ζουν καλύτερα από τους άλλους ή μπορούν να θωρακίζονται και επιβιώνουν από τις διάφορες καταδρομές του ανθρώπινου βίου. 

Στην πρόσφατη κατάταξη του Forbes με τους 400 πλουσιότερους ανθρώπους στις ΗΠΑ υπάρχουν 36 δισεκατομμυριούχοι άνω των 90 ετών, ενώ άλλοι 150 μετρούν πάνω από 80 έτη ηλικίας. Ο γηραιότερος είναι ο Τζορτζ Τζόζεφ, 103 ετών, της ασφαλιστικής Mercury General, (περιουσία 5,5 δισεκ. δολάρια). Μπορεί ο ίδιος να έχει αφήσει την επιχείρηση από τα 85 του, αλλά παραμένει ως πρόεδρος του ΔΣ και κατέχει το 35% των μετοχών. Αλλά και ο Γουόρεν Μπάφετ στα 95 του ελπίζει ότι θα παραμένει ακόμη ακμαίος και δυναμικός, βγάζοντας χρήματα για ακόμη πολλά χρόνια, για να μη μιλούμε για τους Ρούπερτ Μέρντοχ (95 ετών και με περιουσία 8,5 δισεκ. δολάρια) ή τον 95χρονο Τζορτζ Σόρος, που δεν το βάζει κάτω -εκνευρίζοντας τον Ντόναλντ Τραμπ γιατί επιβιώνει ακόμη αυτός ο «κομμουνιστής»!!

Τη μακροζωία αυτών των επιχειρηματιών (και την οξυδέρκειά τους επίσης, καθώς καταφέρνουν να βγάζουν χρήματα και στην προβεβηκυία ετούτη ηλικία) φθονούν πάρα πολλοί «ομότεχνοί» τους, νεότερης ηλικίας. Με αποτέλεσμα να επενδύουν παχυλότατα στις νέες καινοτόμες μεθόδους και στην τεχνολογία αιχμής, που υπόσχονται όχι απλά καλλίτερη υγεία, αλλά μακροζωία με νεανικό σφρίγος, σχεδόν μία φαουστική σχεδόν αναγέννηση. Την οποία, επίσης μεφιστοφελικά, θα μπορούν και να εκμεταλλευθούν εμπορικά, υποσχόμενοι την -επί, αδρά, πληρωμή, βεβαίως, βεβαίως- ελπίδα της «αθανασίας».  

Ο Καπιταλισμός της μακροζωίας

Οι ΗΠΑ για άλλη μία φορά αναδεικνύονται η Μέκκα  του ανταγωνισμού των ισχυρών για τη μακροζωία.  Ο ιδρυτής της Amazon Τζεφ Μπέζος, οι ιδρυρές της Google Λάρι Πέιτζ και Σεργκέι Μπριν, της PayPal Πίτερ Τιλ και της Oracle Λάρι Έλισον, αμιλλώνται για το ποιος θα πρωτοστατήσει στην χρησιμοποίηση της πιο εξελιγμένης τεχνικής για την επέμβαση στο DNA. Στόχος, η έσχατη μεθόριος που ένας άνθρωπος μένει να ξεπεράσει: το γήρας και, τελικά, ο θάνατος. Για τους δισεκατομμυριούχους αυτούς η χαϊντεγγεριανή θεωρία για την ύπαρξη, ο άνθρωπος ως Είναι-για-τον -Θάνατο, όπου η τελευτή είναι η μόνη ουσιαστική «δυνατότητα» που δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι είναι εγγεγραμμένη στο Dasein, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Τη στιγμή μάλιστα, που είναι πεπεισμένοι ότι με τα χρήματά τους μπορούν να εξαγοράσουν και δυνητικά να επιτύχουν τα πάντα, ακόμη κι η νίκη επί του θανάτου -πριν κι ανεξάρτητα από τη Θεία Κρίση και Χάριν-φαντάζει μία πιθανή επιτυχία.

Ο πειραματισμός εξάλλου, βάσει της καπιταλιστικής ιδέας για την πρόοδο, όπου τα πάντα έχουν ποσοτικό χαρακτήρα, συμβαδίζει με την εξουσία και τον πλούτο. Εξάλλου, ο πακτωλός από χρήματα που εισρέουν στις καινοτόμες επιχειρήσεις και σε επιστημονικά προγράμματα στο Stanford και το MIT προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τους γίγαντες της Σίλικον Βάλεϊ: τον Μπέζος, τον Σαμ Άλτμαν  της OpenAI, τον Μπράιαν Άρμστρονγκ της Coinbase, καθώς και έναν στρατό ολάκερο από άλλους επιχειρηματίες και επενδυτικά κεφάλαια. Η επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης σε σχεδόν κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής, γεννά την βεβαιότητα πως η κατανόηση σχεδόν και κάθε εκατομμυριοστού κλάσματος του γενετικού μας κώδικα θα μας δώσει την δυνατότητα να τον χειρισθούμε, γιατί όχι και να τον ξαναγράφουμε κατά το δοκούν και γιατί όχι hic et nunc.

Το στοίχημα του Μπέζος ενάντια στον χρόνο

Σηματωρός αυτής της νέας εποχής είναι η Altos Labs, η επιχείρηση που χρηματοδότησε ο Μπέζος με πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια και η οποία δουλεύει πάνω στον «μερικό κυτταρικό επαναπρογραμματισμό». Μία τεχνική που στοχεύει στην αναζωογόνηση των κυττάρων, εκθέτοντάς τα για σύντομα χρονικά διαστήματα στους λεγόμενους παράγοντες Yamanaka, μόρια που επιστρέφουν τα ενήλικα κύτταρα σε σχεδόν εμβρυϊκό στάδιο. Βέβαια, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η Λυδία λίθος της επιτυχίας είναι να εκτεθούν τα κύτταρα τούτα σε πολύ προσεκτικά προσαρμοσμένους κύκλους θεραπείας: ναι μεν πρέπει να τροποποιηθεί η επιγενετική τους ηλικία (δηλαδή, να  γίνει μία ελαφρά αναζωογόνησή τους), αλλά ma non troppo: δεν πρέπει να περάσουμε τη γραμμή εκείνη, πέρα από την οποία το κύτταρο χάνει την ταυτότητά του κι αποκτά πολυδυναμικότητα, που κίνδυνος υπάρχει να αρχίσει να συμπεριφέρεται παρόμοια με τους καρκινικούς όγκους. Ένα βήμα παραπάνω στο τεντωμένο αυτό σκοινί και αντί για την ποθεινή μακροζωία καταλήγεις με έναν επιθετικό καρκίνο.

Πάντως, προς ώρας τα πειράματα στα ποντίκια είχαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη μέθοδο. Τα πειραματόζωα δείχνουν αυξημένα σημάδια ζωτικότητας, αναζωογονημένους ιστούς και ταχύτερη επούλωση ουλών. Αλλά για τους ανθρώπους, βρίσκεται ακόμη σε εντελώς πειραματικό στάδιο. Κάποια σημάδια σε ανθρώπινα  κύτταρα in vitro έχουν δείξει κάποια σημάδια επιγενετικής ανανέωσης, όμως τίποτε δεν τεκμαίρει ότι η τεχνική μπορεί να λειτουργήσει σε ένα ζωντανό ανθρώπινο σώμα.

Ο ανταγωνισμός

Μία άλλη κορυφαία επιχείρηση στον τομέα είναι η Retro Biosciences, που ιδρύθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τον Άλτμαν, ο οποίος ήδη έχει επενδύσει 180 εκατομμύρια δολάρια και συγκεντρώνει κι άλλο 1 δισεκ. δολάρια, ποντάροντας στην εντύπωση που προκαλεί η επίκληση της μακροζωΐας στους επιχειρηματίες, που θέλουν να γευθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα πλούτη τους. Στόχος του Άλτμαν είναι να επιτευχθεί μία υγιής παράταση της διάρκειας ζωής κατά δέκα χρόνια, όχι απαραίτητα χρονολογικά. Η Retro εργάζεται σε τρεις παράλληλες γραμμές: αναγέννηση αίματος, θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ και αναζωογόνηση εγκεφαλικών κυττάρων. Αναμένονται κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους τα επόμενα χρόνια.

Υπάρχουν επίσης μικρότεροι αλλά εξαιρετικά εξειδικευμένοι παίκτες στον ανταγωνισμό ενάντια στη γήρανση. Για παράδειγμα, η νεοσύστατη εταιρεία New Limit του Άρμστρονγκ, η οποία τον Μάιο ανακοίνωσε ότι συγκέντρωσε 130 εκατομμύρια δολάρια για μελέτες πάνω στον μερικό επαναπρογραμματισμό κυττάρων, αλλά με πιο περιορισμένους στόχους από την Altos. Οι εφαρμογές επικεντρώνονται στο ήπαρ, το ανοσοποιητικό σύστημα και το αγγειακό σύστημα. Η Cambrian Biopharma, από την άλλη πλευρά, επωάζει νεοσύστατες επιχειρήσεις που επικεντρώνονται σε μελέτες για φάρμακα κατά της γήρανσης, μόρια ικανά να εξαλείψουν τα παλιά κύτταρα που συσσωρεύονται στους ιστούς και προκαλούν φλεγμονές και χρόνιες ασθένειες. Η Unity Biotechnology πειραματιζόταν με τα ίδια φάρμακα, αλλά ορισμένες από τις δοκιμές της απέτυχαν και κατέληξε να μειώσει σημαντικά τις δραστηριότητές της. Μάλιστα, αποβλήθηκε ακόμη και από το Nasdaq: κάτι που ηχεί μια προειδοποίηση για ολόκληρο τον τομέα. Άλλες νεοσύστατες επιχειρήσεις επικεντρώνονται στο πλάσμα αίματος: ο μεγιστάνας της τεχνολογίας, Μπράιαν Τζόνσον μάλιστα έχει δημιουργήσει μία ολάκερη μυθολογία γύρω από το όνομά του, με δύο εκατομμύρια ακόλουθους στο Instagram,  κι ένα σχετικό ντοκιμαντέρ που του έχουν αφιερώσει κι έχει κάνει πάταγο στο Netflix, εφαρμόζοντας μία θεραπεία με μετάγγιση πλάσματος από τον έφηβο γιό του. Βέβαια, ο ίδιος έχει διδαχθεί το πάθημα του Τιθωνού κι εξόν από την αιωνιότητα στοχεύει και στην παντοτινή νεότητα, ακολουθώντας κι ένα αυστηρό διατροφικό πρόγραμμα κι άσκηση. Οι γιατροί που παρακολουθούν τη  πορεία του 46χρονου επιχειρηματία τον διαβεβαιώνουν πως  έχει καρδιά 37χρονου και πνεύμονες 18χρονου. Και όλοι διαπιστώνουν πως τα 2 εκατ. δολάρια που ξοδεύει τον χρόνο για την θεραπεία του πιάνουν τόπο γιατί έχει γίνει πραγματικά «αγνώριστος»! Μάλιστα, ο ίδιος δηλώνει πως έχει πάψει πιά να σκέφτεται (το άγχος είναι κι αυτό, εάν το σκεφτούμε, άλλος ένας παράγοντας γήρανσης) και όπως δηλώνει στο Rolling Stone έχει αφήσει τη λειτουργία τούτη στον αλγόριθμο!

Ένα πρόβλημα κανονισμών

Μια βασική πρόκληση για τις όλες αυτές τις βιοτεχνολογίες που αναζητούν νέες θεραπείες κατά του γήρατος  είναι η έγκριση των αρχών κι η πιστοποίησή τους. Καμία υγειονομική αρχή στον κόσμο δεν αναγνωρίζει, ακόμη, τη γήρανση ως ιατρική πάθηση και δεν υπάρχουν παγκοσμίως αποδεκτοί βιολογικοί δείκτες. Αυτό καθιστά αδύνατο  και τον σχεδιασμό κλινικών δοκιμών με κάποιο τελικό στοιχείο ή όριο για το πού και πότε ορίζεται η γήρανση. Μια εναλλακτική προσέγγιση, που ακολουθούν πολλές εταιρίες βιοτεχνολογίας, είναι η καταπολέμηση συγκεκριμένων παθήσεων (διαβήτης, σάκχαρο, σωματικό βάρος) που σχετίζονται με την ηλικία. Η μετφορμίνη, για παράδειγμα, χρησιμοποιείται για τον διαβήτη,  ή το GLP-1  δεν επενεργούν για αλλαγές στο σάκχαρο του αίματος και το σωματικό βάρος, αλλά φαίνεται να μειώνει τη συνολική θνησιμότητα σε ασθενείς που τη λαμβάνουν. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ακόμη και οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες αρχίζουν να μιλούν τη γλώσσα της αντιγήρανσης ή όπως η Eli Lilly και  Novo Nordisk, για πολυσυστημική θεραπεία.

Σε αυτό το σημείο, είναι σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με δύο παράλληλα, αλλά αλληλένδετα, νήματα. Από τη μία πλευρά, καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενειών που συνοδεύουν τα γηρατειά: διαβήτης, καρδιακά προβλήματα, χρόνια φλεγμονή και ούτω καθεξής. Από την άλλη, αντιστροφή της βιολογικής ηλικίας με άμεση παρέμβαση στους κυτταρικούς μηχανισμούς. Αυτός ο τελευταίος κλάδος είναι το Άγιο Δισκοπότηρο της μακροζωίας.

Το αντίπαλο δέος: Πάλι ο Πούτιν

Τον Σεπτέμβριο, αδιάκριτα  μικρόφωνα έπιασαν μία συνομιλία ανάμεσα στους προέδρους της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και της Κίνας Σι Τζιπίνγκ, την ώρα που περπατούσαν πριν  μια μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο. Σε εκείνη τη συνομιλία, ο Πούτιν περιέγραφε πως με τη διαρκή μεταμόσχευση-αντικατάσταση οργάνων οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και γίνονται νεότεροι. Και μάλιστα μπορεί και να επιτύχουν την αθανασία. Ο Ρώσος ηγέτης εκμυστηρευόταν τη βούλησή του να ζήσει πολύ και εύρωστα, κάνοντας τον, αμήχανο, Κινέζο ομόλογό του να του απαντήσει διπλωματικά, επαναλαμβάνοντας μία πρόβλεψη επιστημόνων πως σε αυτόν τον αιώνα, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζήσουν έως και 150 χρόνια.

Ο Πούτιν έχει δώσει δείγματα πως πιστεύει στα επιτεύγματα των επιστημόνων της χώρας του σε αυτόν τον τομέα. Όμως, πολλές πηγές υπαινίσσονται πως ο «νέος τσάρος» καταφεύγει και στα γνωστά, αντιεπιστημονικά μεν, αλλά βαθιά ριζωμένα στη συνείδηση του λαού του, γητεύματα της μαγείας και του μυστικισμού. Σύμφωνα με τη ρωσική ερευνητική ιστοσελίδα Proekt, ο ηγέτης του Κρεμλίνου υποβάλλεται συχνά σε ένα παμπάλαιο σαμανικό έθιμο της τούνδρας: το λουτρό με κέρατα ελαφιών, το οποίο περιλαμβάνει ένα μπάνιο σε  αφεψήματα με αίμα νεαρών ελαφιών. Οι Σιβηριανοί λένε ότι είναι καλό για το δέρμα και την καρδιά. Πράγμα που μπορεί να αληθεύει, γιατί ο 72χρονος Πούτιν ήδη έχει ζήσει τέσσερα χρόνια περισσότερο από τον μέσο άνδρα συμπατριώτη του, καθώς η μακροζωία δεν είναι ακριβώς το δυνατό σημείο της σημερινής Ρωσίας.

Βέβαια, η καλύτερη θεραπεία για τους Ρώσους θα ήταν να φροντίζουν καλύτερα τον εαυτό τους και να πίνουν λιγότερο. Αλλά υπάρχει πάντα μια ιδιαίτερα εύπορη ελίτ στη Ρωσία, η οποία θα ήθελε να ζήσει πολύ περισσότερο και χωρίς να χρειασθεί να κάνει εκπτώσεις από τις συνήθειές της. Ενδεχομένως, ο Πούτιν αυτή την ελίτ μπορεί να τους σκεπτόταν όταν αύξησε τη δημόσια χρηματοδότηση για την έρευνα κατά της γήρανσης. Από το 2021 έχουν δαπανηθεί 1,8 εκατ. ευρώ  για τέτοιου είδους προγράμματα, σύμφωνα με άρθρο της Novaya Gazeta Europe. Βέβαια, σε σύγκριση με τα κολοσσιαία ποσά που επενδύονται στις ΗΠΑ, αυτά είναι ψίχουλα. Όμως το σημαντικό είναι πως επικεφαλής σε μία από τις πιο φιλόδοξες έρευνες είναι η ίδια η κόρη του Πούτιν Μαρία Βαραντσόβνα. Ενδοκρινολόγος, αλλά χωρίς πολλές περγαμηνές, η κόρη του Πούτιν έχει λάβει πολύ υψηλότερες χρηματοδοτήσεις απ’ όσο άλλοι συνάδελφοί της αναφέρει η Novaya Gazeta. Είναι μάλλον φυσικό, πως στη δική του προσπάθεια ενάντια στον χρόνο, ο Πούτιν να προτιμά το δικό του «αίμα» -ούτως ή άλλως κι ο Μπράιαν Τζόνσον το πλάσμα του γιού του μεταγγίζει στις φλέβες του.

Τα χρήματα στον τομέα της μακροζωίας ρέουν άφθονα: το 2024, ο βιοτεχνολογικός τομέας μακροζωίας συγκέντρωσε 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια, με τα περισσότερα χρήματα (84%) να πηγαίνουν σε αμερικανικές εταιρείες. Μόνον ο Ίλον Μάσκ μέχρι στιγμής έχει παραμείνει, περιέργως πως  αδιάφορος για αυτόν. Παρ’ όλο που έχει δηλώσει βαρύγδουπα πως η ΤΝ θα βοηθήσει τον άνθρωπο να ζει αιώνια! Μάλλον, ο μεγιστάνας της Tesla και της Skylink πιστεύει πως η μετοίκηση σε άλλον πλανήτη ή η ζωή στο διάστημα, ακολουθώντας τη γενική θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν για την καμπύλωση του χρόνου, που κυλά αργότερα από τον γήινο, λύνει δια παντός το ζήτημα. Ο Ίλον Μασκ, ενόψει και της επιταχυνόμενης οικολογικής καταστροφής του πλανήτη κι ο ίδιος, αλλά κι οι όμοιοί του, θα φύγουν  μακριά κι από τους θλιβερούς πληβείους ή τους ρυπαρούς μετανάστες,  με πορεία το  διάστημα κι ίσως νέες Νήσους των (πλουσίων) Μακάρων, που θα έχουν κατασκευασθεί στο ενδιάμεσο. Εκεί όπου η μακροζωία είναι εγγυημένη, αρκεί να έχεις λεφτά.