Η μουσική έχει απασχολήσει διαχρονικά την επιστήμη για τις θεραπευτικές της ιδιότητες, αλλά και γενικότερα για την επιρροή της στον άνθρωπο. Πολλοί αρχαίοι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, θεωρούσαν ότι η μελωδία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας, αλλά και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός ατόμου.
Ο Ιπποκράτης, μάλιστα, συνιστούσε τη μουσική, ως θεραπευτική μέθοδο. Στο σύγχρονο κόσμο, η επιστημονική κοινότητα της ψυχολογίας και της νευροεπιστήμης, έρχεται να επαληθεύσει, μέσω ερευνητικών ευρημάτων, την επίδραση που μπορεί να έχει η μουσική στον ανθρώπινο εγκέφαλο, την ψυχική υγεία και τη συμπεριφορά.
Θεραπευτική Επίδραση
Η μουσική, μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο για την ανακούφιση από τα συμπτώματα διάφορων ψυχικών διαταραχών, αλλά και στη βελτίωση της κλινικής εικόνας του θεραπευόμενου.
Τέτοιες ψυχικές διαταραχές, είναι το άγχος, το στρες, η κατάθλιψη κ.ά., καθώς και άλλες νευρολογικής φύσεως διαταραχές. Αυτό συμβαίνει γιατί μέσω της μουσικής εκκρίνεται σεροτονίνη, αυξάνοντας, έτσι, την ψυχολογική ευεξία.
Σε μία ερευνητική μελέτη, έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί κατά πόσο η κλασική μουσική μπορεί να έχει θετική επίδραση στη μείωση του χειρουργικού στρες. Από τα ερευνητικά ευρήματα φάνηκε, ότι η μουσική, πράγματι, συνέβαλε θετικά στην ψυχική υγεία των ασθενών, αφού σημείωσαν σημαντική μείωση στον καρδιακό παλμό, τον αναπνευστικό ρυθμό, αλλά και τη συστολική και αρτηριακή πίεση.
Επίσης, ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η μουσική δρα θεραπευτικά, είναι μέσω της ιδιότητάς της να συνιστά τρόπο απόδρασης ή έκφρασης των αρνητικών εγκλωβισμένων, ανείπωτων συναισθημάτων, (συνηθέστερα) προς τα έξω (λ.χ. μέσω του χορού ή του κλάματος).
Με αυτόν τον τρόπο ο θεραπευόμενος βιώνει συναισθηματική αποφόρτιση και ακολούθως ανακούφιση. Μελέτες έχουν δείξει, ότι όταν ακούμε μουσική επηρεάζεται σημαντικά η διάθεσή μας.
Συγκεκριμένα, έχει φανεί ότι η μελωδία μπορεί να επηρεάσει, θετικά ή αρνητικά τη συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου, προκαλώντας του αισθήματα χαράς, θλίψης, έντασης και άλλες συναισθηματικές αντιδράσεις.
Ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα, ωστόσο, είναι και πάλι το παράδειγμα της κλασικής μουσικής. Έχει φανεί ότι η κλασική μουσική / μελωδία έχει σημαντική θετική επίδραση στην ψυχική υγεία.
Αναλυτικότερα, βάσει ερευνών, ο ρυθμός και οι μελωδίες της κλασικής μουσικής βοηθάνε στην αίσθηση χαλάρωσης και ως εκ τούτου, στη μείωση του στρες. Ακόμη, η κλασική μουσική δύναται να συμβάλει στη βελτίωση της συγκέντρωσης και του ύπνου!
Επίδραση στη Μάθηση
Επιπρόσθετα, η μουσική έχει φανεί ερευνητικά, ότι συνεισφέρει και στον τομέα της μάθησης.
Έρευνες έχουν καταδείξει ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση διάφορων γνωστικών ικανοτήτων, όπως είναι η απομνημόνευση ή η δημιουργικότητα. Ακόμη, δύναται να βελτιώσει την επίδοση και την αποδοτικότητα γενικότερα σε επιμέρους εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως είναι η εκμάθηση μίας ξένης γλώσσας.
Για παράδειγμα, εάν προσθέσουμε μία δική μας μελωδία σε ένα κείμενο ή πληροφορία που δυσκολευόμαστε να απομνημονεύσουμε, η μελωδία θα βοηθήσει στην πιο γρήγορη και εύκολη απομνημόνευση της πληροφορίας, ενώ ενδέχεται να βοηθήσει και στη μεγαλύτερη διάρκεια αποστήθισης της πληροφορίας.
Η παραπάνω πρακτική, μάλιστα, θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.
Επίδραση στην Κοινωνική Συμπεριφορά
Η επίδραση της μουσικής στην κοινωνική συμπεριφορά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πιο ποικιλόμορφη και ιδιαίτερη σε σχέση με τα παραπάνω. Αιτία γι αυτό, είναι ότι η κοινωνική συμπεριφορά στην προκειμένη περίπτωση δεν επηρεάζεται μόνο από τη μελωδία, αλλά και από την στιχομυθία και τα μηνύματα που τη συνοδεύουν.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση, είναι αυτό της τραπ μουσικής. Η τραπ μουσική είναι ένα είδος μουσικής που συχνά εστιάζει σε θέματα όπως η βία, η αντικοινωνική συμπεριφορά, η ανταγωνιστικότητα και η αντίσταση στους κανόνες.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι, τόσο η τραπ μουσική, όσο και τα υπόλοιπα μουσικά είδη, μπορούν να επηρεάσουν την ψυχολογία και τη συμπεριφορά του ακροατή, ανάλογα με τον τρόπο που την αντιλαμβάνεται και αντιδρά σε αυτήν.
Συχνά η μουσική λειτουργεί, επίσης, ως συνδετικός κρίκος με άλλους ανθρώπους, δημιουργώντας πεποιθήσεις, κοινωνικές τάσεις αλλά και πρότυπα συμπεριφοράς!
Τέτοιου είδους παραδείγματα, είναι η παραγωγή συνθημάτων στο ποδόσφαιρο (λ.χ. αίσθημα του ανήκειν σε μία κοινωνική ομάδα – φίλαθλοι) ή το άκουσμα μουσικής σε κέντρα διασκέδασης (λ.χ. κατανάλωση αλκοόλ). Πρόσθετα, η μουσική μπορεί να εμπνεύσει και να παρακινήσει κάποιον να κάνει κάτι (λ.χ. ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, να περάσει ένα κοινωνικό μήνυμα κ.ά.). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι τα επαναστατικά τραγούδια και τα μελοποιημένα ποιήματα.
Καταλήγοντας θα λέγαμε, ότι η επιρροή της μουσικής στον άνθρωπο εκτείνεται πέρα από την απλή ακρόαση, αφορώντας την ψυχική υγεία, τη συμπεριφορά, αλλά και την κοινωνία. Από την ανακάλυψη των θεραπευτικών ιδιοτήτων της, μέχρι τη χρήση της ως μέσο έκφρασης και εκτόνωσης, η μουσική αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο που διαμορφώνει τον τρόπο που αισθανόμαστε και αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα που βιώνουμε.
Ειδικότερα, η μουσική προάγει τη δημιουργία ενός θετικού ψυχολογικού κλίματος, ενισχύοντας την ψυχική ευεξία ενός ατόμου. Πέραν του ατομικού επιπέδου όμως, η μουσική λειτουργεί και ως κοινός δεσμός που συνδέει και ενοποιεί κοινότητες, έχοντας τη δυνατότητα έτσι, να διαμορφώσει μία κοινωνική συνείδηση. Η ποικιλία των μουσικών ειδών και εκφράσεων συμβάλλει και στην πολυμορφία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και αποτελεί μείζονα παράγοντα για κοινωνική αλλαγή και ευαισθητοποίηση.
Σε περιόδους όπου οι λέξεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές, η μουσική είναι εκεί για να μεταφέρει συναισθήματα, να ενθαρρύνει την αλληλεγγύη και να επισημαίνει κοινωνικές προκλήσεις.
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Καραπέτσας Α., Λασκαράκη Ε. Ρ., & Ζυγούρης Ν., (25/05/2002). Η επίδραση της μουσικής εκπαίδευσης στη μνημονική λειτουργία παιδιών σχολικής ηλικίας, Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, Τόμος ΙΕ, τεύχος 60, Καλοκαίρι 2011, σελ.79.
Κόνιαρη, Δ. (2009). “Εξερευνώντας τη μουσική μάθηση από τη σκοπιά των νευροεπιστημών: Ο αναδυόμενος ρόλος της Νευροεκπαίδευσης στη μουσική εκπαίδευση.” Στο 7ο Διεθνές Συνέδριο της Ε.Ε.Μ.Ε., “Μουσική: Παιδεύει, Εκπαιδεύει, Θεραπεύει,” Αθήνα, 30 Οκτωβρίου-1 Νοεμβρίου 2009. Επιμελητής: Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Λοΐζου Μ., & Λοΐζου Ι., (2010). Μουσική και συναίσθημα. Μεταπτυχιακή Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. DOI 10.26262/heal.auth.ir.124502
Σαργιάνου Π. , Καλαφάτη M., Μπαρουξής Δ., Δοντά Ι., Τρουπής Θ., Βενιεράτος Δ., (2012), H Μουσικοθεραπεία ως Μέθοδος Εκτίμησης του Επιπέδου του Χειρουργικού Stress κατά τη Διάρκεια Νοσηλείας στη ΜΕΘ, Ερευνητική Εργασία – Νοσηλευτική, 51(3), 297-306.
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου
Κυριακή Υφαντή
