Το άρθρο υποψήφιου διδάκτορα δικαίου στο Χάρβαρντ για τη γενοκτονία στη Γάζα που λογοκρίθηκε

Στις 18/11 η Νομική Επιθεώρηση του Χάρβαρντ, ένα περιοδικό της σχολής που εκδίδεται από τους φοιτητές της, για πρώτη φορά στην ιστορία του απέρριψε ένα άρθρο όχι γιατί το έκρινε ανάξιο δημοσίευσης, αλλά γιατί οι εκδότες φοβήθηκαν την επίπτωση που θα έχει η δημοσίευση στην μελλοντική τους πορεία και στην έκθεσή τους σε κίνδυνο. Το άρθρο του παλαιστίνιου δικηγόρου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποψήφιου διδάκτορα του Χάρβαρντ Ραμπέα Εγμπαρίαχ για την γενοκτονία στη Γάζα, είχε ελεγχθεί, και είχε πάρει μια πρώτη έγκριση, όταν ανακοινώθηκε στον συγγραφέα του η περικοπή του. Το ιστορικό το παρουσιάζει ο Γκάρντιαν, το άρθρο κυκλοφόρησε σε mailing lists και δημοσιεύθηκε τελικά από το περιοδικό Nation, με περισσότερες πληροφορίες για την απόρριψή του.

Πρόκειται για ένα σημείο του μακαρθισμού που κυριαρχεί στις ΗΠΑ, και που παρόλα αυτά δεν μοιάζει να φέρνει αποτελέσματα αν κρίνει κανείς από το μέγεθος των διαδηλώσεων εναντίον της σφαγής της Γάζας στις ΗΠΑ (οι μεγαλύτερες από την εποχή του Ιράκ) και από τις μετατοπίσεις στις δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης.

Παρακάτω ακολουθεί μετάφραση του άρθρου που λογόκρινε το Harvard Law Review

Η εν εξελίξει Νάκμπα: προς ένα νομικό πλαίσιο για την Παλαιστίνη

Η γενοκτονία είναι έγκλημα. Είναι ένα νομικό πλαίσιο. Εκτυλίσσεται στη Γάζα. Και όμως, η αδράνεια της νομικής ακαδημαϊκής κοινότητας, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει προκαλέσει ανατριχίλα. Προφανώς, είναι πολύ πιο εύκολο να αναλύεις τις νομολογίες παρά να περιηγείσαι στην πραγματικότητα του θανάτου. Είναι πολύ πιο εύκολο να εξετάζουμε τη γενοκτονία στο παρελθόν παρά να την αντιμετωπίζουμε στο παρόν. Οι νομικοί τείνουν να ακονίζουν τις πένες τους όταν η μυρωδιά του θανάτου έχει διαλυθεί και η ηθική διαύγεια δεν είναι πλέον επείγουσα.

Κάποιοι μπορεί να ισχυριστούν ότι η επίκληση της γενοκτονίας, ειδικά για τη Γάζα, είναι φορτισμένη. Αλλά πρέπει κανείς να περιμένει να ολοκληρωθεί επιτυχώς μια γενοκτονία προκειμένου να την κατονομάσει; Αυτή η λογική συνεισφέρει στην πολιτική της άρνησης. Όταν πρόκειται για τη Γάζα, υπάρχει μια αίσθηση ηθικής υποκρισίας που διέπει τις δυτικές επιστημολογικές προσεγγίσεις, η οποία βουβαίνει τη δυνατότητα να ονοματιστεί η βία που ασκείται στους Παλαιστίνιους. Όμως η ονοματοδότηση της αδικίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διεκδίκηση της δικαιοσύνης. Αν η διεθνής κοινότητα παίρνει στα σοβαρά τα εγκλήματά της, τότε η συζήτηση για την εξελισσόμενη γενοκτονία στη Γάζα δεν είναι θέμα απλής σημειολογίας.

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Γενοκτονία ορίζει το έγκλημα της γενοκτονίας ως ορισμένες πράξεις “που διαπράττονται με σκοπό την ολική ή μερική καταστροφή μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας, ως τέτοιας”. Οι πράξεις αυτές περιλαμβάνουν τη “θανάτωση των μελών μιας προστατευόμενης ομάδας” ή την “πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχικών βλαβών” ή την “εσκεμμένη επιβολή στην ομάδα συνθηκών ζωής που αποσκοπούν στην ολική ή μερική φυσική καταστροφή της”.

Πολυάριθμες δηλώσεις κορυφαίων ισραηλινών πολιτικών επιβεβαιώνουν τις προθέσεις τους. Διαμορφώνεται συναίνεση μεταξύ κορυφαίων ερευνητών στον τομέα των μελετών της γενοκτονίας ότι “οι δηλώσεις αυτές θα μπορούσαν εύκολα να ερμηνευθούν ως ένδειξη πρόθεσης γενοκτονίας”, όπως γράφει ο Omer Bartov, αυθεντία στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Σημαντικότερο ακόμη, η γενοκτονία είναι η υλική πραγματικότητα των Παλαιστινίων στη Γάζα: ένας εγκλωβισμένος, εκτοπισμένος, πεινασμένος, στερημένος από νερό πληθυσμός 2,3 εκατομμυρίων, αντιμέτωπος με τους μαζικούς βομβαρδισμούς και το μακελειό σε μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου. Πάνω από 11.000 άνθρωποι έχουν ήδη σκοτωθεί. Δηλαδή ένας στους 200 κατοίκους της Γάζας. Δεκάδες χιλιάδες έχουν τραυματιστεί και πάνω από το 45% των σπιτιών στη Γάζα έχουν καταστραφεί. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε ότι η Γάζα μετατρέπεται σε “νεκροταφείο για παιδιά“, αλλά η παύση της σφαγής – μια κατάπαυση του πυρός – παραμένει άπιαστη. Το Ισραήλ συνεχίζει να παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο: ρίχνει λευκό φώσφορο από τον ουρανό, σκορπίζει το θάνατο προς όλες τις κατευθύνσεις, χύνει αίμα, βομβαρδίζει γειτονιές, χτυπάει σχολεία, νοσοκομεία και πανεπιστήμια, βομβαρδίζει εκκλησίες και τζαμιά, ξεκληρίζει οικογένειες και εκκαθαρίζει εθνικά μια ολόκληρη περιοχή με ανάλγητο και συστηματικό τρόπο. Πώς να το ονομάσει κανείς αυτό;

Το Κέντρο για τα Συνταγματικά Δικαιώματα εξέδωσε μια εμπεριστατωμένη, 44σέλιδη, πραγματολογική και νομική ανάλυση, υποστηρίζοντας ότι “υφίσταται μια εύλογη και πειστική υπόθεση ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία κατά του παλαιστινιακού πληθυσμού στη Γάζα”. Ο Ραζ Σεγκαλ, ιστορικός του Ολοκαυτώματος και μελετητής των γενοκτονιών, αποκαλεί την κατάσταση στη Γάζα “μια κλασική περίπτωση Γενοκτονίας που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας”. Ο πρώτος επικεφαλής εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Λουίς Μορένο Οκάμπο, σημειώνει ότι ” και μόνο ο αποκλεισμός της Γάζας -και αυτός μόνο – θα μπορούσε να θεωρηθεί γενοκτονία σύμφωνα με το άρθρο 2(γ) της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, υπό την έννοια ότι δημιουργούνται συνθήκες για την καταστροφή μιας ομάδας”. Μια ομάδα από περισσότερους από 800 ακαδημαϊκούς και νομικούς, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων επιστημόνων στους τομείς του διεθνούς δικαίου και των μελετών γενοκτονίας, προειδοποιούν για “σοβαρό κίνδυνο διάπραξης γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας”. Μια ομάδα επτά ειδικών εισηγητών του ΟΗΕ προειδοποίησε για τον “κίνδυνο γενοκτονίας κατά του παλαιστινιακού λαού” και επανέλαβε ότι “παραμένουν πεπεισμένοι ότι ο παλαιστινιακός λαός διατρέχει σοβαρό κίνδυνο γενοκτονίας”. Τριάντα έξι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ χαρακτηρίζουν πλέον την κατάσταση στη Γάζα “μια γενοκτονία εν τη γενέσει της”. Πόσες άλλες αυθεντίες πρέπει να αναφέρω; Πόσες υπερσυνδέσεις είναι αρκετές;

Και όμως, κορυφαίες νομικές σχολές και νομικοί επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να παρουσιάζουν τη σιωπή τους ως αμεροληψία και την άρνησή τους ως εκλεπτυσμένη προσέγγιση. Είναι πράγματι η γενοκτονία το έγκλημα των εγκλημάτων αν διαπράττεται από δυτικούς συμμάχους εναντίον μη δυτικών λαών;

Αυτό είναι το πιο σημαντικό ερώτημα που εξακολουθεί να θέτει η Παλαιστίνη στη διεθνή έννομη τάξη. Η Παλαιστίνη προσδίδει στη νομική ανάλυση μια αποκαλυπτική δύναμη: Ξεσκεπάζει και μας υπενθυμίζει τη συνεχιζόμενη αποικιοκρατική συνθήκη που διέπει τους δυτικούς νομικούς θεσμούς. Στην Παλαιστίνη, υπάρχουν δύο κατηγορίες: οι θρηνήσιμοι πολίτες και τα άγρια ανθρώπινα ζώα. Η Παλαιστίνη μας βοηθά να ανακαλύψουμε εκ νέου ότι αυτές οι κατηγορίες παραμένουν φυλετικοποιημένες με βάση τις αποικιοκρατικές γραμμές στον 21ο αιώνα: η πρώτη προορίζεται για τους Ισραηλινούς, η δεύτερη για τους Παλαιστίνιους. Όπως ισχυρίζεται ο Ισαάκ Χέρτσογκ, ο υποτιθέμενος φιλελεύθερος πρόεδρος του Ισραήλ: “Είναι ένα ολόκληρο έθνος εκεί πέρα που είναι υπεύθυνο. Αυτή η ρητορική ότι οι πολίτες δεν έχουν επίγνωση, δεν εμπλέκονται, είναι απολύτως αναληθής”.

Οι Παλαιστίνιοι απλά δεν μπορεί να είναι αθώοι. Είναι εγγενώς ένοχοι- εν δυνάμει “τρομοκράτες” που πρέπει να “εξουδετερωθούν” ή, στην καλύτερη περίπτωση, “ανθρώπινες ασπίδες” που εξαλείφονται ως “παράπλευρες απώλειες“. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός από σώματα Παλαιστινίων που να μπορεί να συνεγείρει τις δυτικές κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα ώστε να “καταδικάσουν απερίφραστα” το Ισραήλ, πόσο μάλλον να δράσουν σε ενεστώτα χρόνο. Όταν αντιπαραβάλλονται με τις ζωές των Εβραίων-Ισραηλινών – τα υπέρτατα θύματα των ευρωπαϊκών γενοκτονικών ιδεολογιών – οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν καμία πιθανότητα εξανθρωπισμού. Οι Παλαιστίνιοι καθίστανται οι σύγχρονοι “άγριοι” της διεθνούς έννομης τάξης, και η Παλαιστίνη γίνεται το σύνορο όπου η Δύση επανασχεδιάζει τον λόγο της περί ανθρωπισμού και απογυμνώνει την κυριαρχία της με τον πιο υλικό τρόπο. Η Παλαιστίνη είναι ο τόπος όπου η γενοκτονία μπορεί να πραγματοποιηθεί ως αγώνας του “πολιτισμένου κόσμου” εναντίον των “εχθρών του ίδιου του πολιτισμού”. Μάλιστα, ένας αγώνας μεταξύ των “παιδιών του φωτός” εναντίον των “παιδιών του σκότους”.

Ο γενοκτονικός πόλεμος που διεξάγεται εναντίον του λαού της Γάζας μετά τις αποτρόπαιες επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου εναντίον Ισραηλινών -επιθέσεις που συνιστούν εγκλήματα πολέμου– ήταν η πιο θανατηφόρα εκδήλωση της ισραηλινής αποικιοκρατικής πολιτικής εναντίον των Παλαιστινίων εδώ και δεκαετίες. Κάποιοι έχουν αναλύσει εδώ και καιρό τις ισραηλινές πολιτικές στην Παλαιστίνη από τη σκοπιά της γενοκτονίας. Αν και ο όρος γενοκτονία μπορεί να έχει τους δικούς του περιορισμούς για να περιγράψει το παρελθόν των Παλαιστινίων, του παλαιστινιακού παρόντος προηγήθηκε σαφώς μια “πολιτοκτονία” (politicide): Η εξόντωση του παλαιστινιακού πολιτικού σώματος στην Παλαιστίνη, δηλαδή η συστηματική εξάλειψη της ικανότητας των Παλαιστινίων να διατηρήσουν μια οργανωμένη πολιτική κοινότητα ως ομάδα.

Αυτή η διαδικασία της εξάλειψης διήρκεσε πάνω από εκατό χρόνια μέσω ενός συνδυασμού σφαγών, εθνοκάθαρσης, απαλλοτρίωσης και κατακερματισμού όσων Παλαιστινίων απόμεναν σε διακριτές νομικές βαθμίδες με αποκλίνοντα υλικά συμφέροντα. Παρά τη μερική επιτυχία αυτής της πολιτικής -και τη συνεχιζόμενη παρεμπόδιση της δημιουργίας ενός πολιτικού φορέα που να εκπροσωπεί όλους τους Παλαιστίνιους- η παλαιστινιακή πολιτική ταυτότητα άντεξε. Σε όλη την πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας, την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, την Ιερουσαλήμ, τα εδάφη του Ισραήλ του 1948, τους προσφυγικούς καταυλισμούς και τις κοινότητες της διασποράς, ο παλαιστινιακός εθνικισμός ζει.

Πώς ονομάζουμε αυτή την κατάσταση; Πώς ονομάζουμε αυτή τη συλλογική ύπαρξη κάτω από ένα σύστημα αναγκαστικού κατακερματισμού και σκληρής επικυριαρχίας; Η κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει υιοθετήσει σε μεγάλο βαθμό έναν συνδυασμό των όρων της κατοχής και του απαρτχάιντ για να κατανοήσει την κατάσταση στην Παλαιστίνη. Το απαρτχάιντ είναι ένα έγκλημα. Είναι ένα νομικό πλαίσιο. Διαπράττεται στην Παλαιστίνη. Και παρόλο που υπάρχει συναίνεση μεταξύ της κοινότητας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ότι το Ισραήλ διαπράττει απαρτχάιντ, η άρνηση των δυτικών κυβερνήσεων να συμβιβαστούν με αυτή την υλική πραγματικότητα των Παλαιστινίων είναι αποκαλυπτική.

Για άλλη μια φορά, η Παλαιστίνη φέρνει μια ιδιαίτερη αποκαλυπτική δυνατότητα στη συζήτηση. Αποκαλύπτει πώς οι κατά τα άλλα αξιόπιστοι θεσμοί, όπως η Διεθνής Αμνηστία ή το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δεν είναι πλέον αξιόπιστοι. Δείχνει πώς τα γεγονότα καθίστανται αμφισβητήσιμα με τον Τραμπικό τρόπο από φιλελεύθερους όπως ο Πρόεδρος Μπάιντεν. Η Παλαιστίνη μας επιτρέπει να δούμε τη γραμμή που διακλαδίζει τα δυαδικά συστήματα (π.χ. έμπιστοι/αναξιόπιστοι), όσο υπογραμμίζει την κατάρρευση των διχοτομιών (π.χ. δημοκράτες/ρεπουμπλικάνοι ή γεγονότα/αποφάσεις). Σε αυτόν τον οριακό χώρο υπάρχει η Παλαιστίνη και συνεχίζει να αψηφά την ίδια τη διάκριση. Είναι η εξαίρεση που αποκαλύπτει τον κανόνα και το υπόρρητο που είναι, στην πραγματικότητα, το ρηθέν: Η Παλαιστίνη είναι η πιο ζωντανή εκδήλωση της αποικιοκρατικής συνθήκης που διατηρείται στον 21ο αιώνα.

Πώς θα ονομάζατε αυτή τη συνεχιζόμενη αποικιακή κατάσταση; Ακριβώς όπως το Ολοκαύτωμα εισήγαγε τον όρο “Γενοκτονία” στην παγκόσμια και στη νομική συνείδηση, η εμπειρία της Νότιας Αφρικής εισήγαγε τον όρο “Απαρτχάιντ” στο παγκόσμιο και στο νομικό λεξικό. Είναι χάρη στο έργο και τη θυσία πάρα πολλών ανθρώπων που η γενοκτονία και το απαρτχάιντ έχουν παγκοσμιοποιηθεί, υπερβαίνοντας αυτές τις ίδιες τις ιστορικές συμφορές. Οι όροι αυτοί έγιναν νομικά πλαίσια, εγκλήματα που κατοχυρώθηκαν στο διεθνές δίκαιο, με την ελπίδα ότι η αναγνώρισή τους θα αποτρέψει την επανάληψή τους. Αλλά κατά τη διαδικασία της αφαίρεσης, της παγκοσμιοποίησης και της αναπροσαρμογής, κάτι χάθηκε. Είναι η συγγένεια μεταξύ της ιδιαίτερης εμπειρίας και της παγκοσμιοποιημένης αφαίρεσης του εγκλήματος που καθιστά την Παλαιστίνη ανθεκτική στους υπάρχοντες ορισμούς;

Οι μελετητές έχουν στραφεί όλο και περισσότερο στην εποικιστική αποικιοκρατία ως το πρίσμα μέσα από το οποίο αξιολογούμε την Παλαιστίνη. Η εποικιστική αποικιοκρατία είναι μια δομή εξάλειψης, όπου ο έποικος εκτοπίζει και αντικαθιστά τον ντόπιο. Και ενώ η εποικιστική αποικιοκρατία, η γενοκτονία και το απαρτχάιντ σαφώς δεν είναι μεταξύ τους αποκλειόμενοι χαρακτηρισμοί, η ικανότητά τους να συλλάβουν την υλική πραγματικότητα των Παλαιστινίων παραμένει φευγαλέα. Η Νότια Αφρική αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση εποικιστικής αποικιοκρατίας. Το ίδιο ισχύει και για το Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Αλγερία και άλλες χώρες. Το πλαίσιο της εποικιστικής αποικιοκρατίας είναι ταυτόχρονα και χρήσιμο και ανεπαρκές. Δεν παρέχει ουσιαστικούς τρόπους για να κατανοήσουμε τις αποχρώσεις μεταξύ αυτών των διαφορετικών ιστορικών διαδικασιών και δεν επιβάλλει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Ορισμένες περιπτώσεις εποικιστικής αποικιοκρατίας έχουν απίστευτα ομαλοποιηθεί με κόστος την ολοκληρωμένη γενοκτονία. Άλλες έχουν οδηγήσει σε ριζικά διαφορετικές τελικές λύσεις. Η Παλαιστίνη εκπληρώνει και ταυτόχρονα αψηφά την συνθήκη της αποικιοκρατίας των εποίκων.

Πρέπει να εξετάσουμε την Παλαιστίνη μέσα από τις ερμηνείες των Παλαιστινίων. Αν το Ολοκαύτωμα είναι η παραδειγματική περίπτωση για το έγκλημα της γενοκτονίας και η Νότια Αφρική για εκείνο του απαρτχάιντ, τότε το έγκλημα κατά του παλαιστινιακού λαού πρέπει να ονομάζεται Νάκμπα.

Ο όρος Νάκμπα, που σημαίνει “Καταστροφή”, χρησιμοποιείται συχνά για να αναφερθεί στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στην Παλαιστίνη, μια διαδικασία που συνεπέφερε την εθνοκάθαρση πάνω από 750.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους και την καταστροφή 531 παλαιστινιακών χωριών μεταξύ 1947 και 1949. Αλλά η Νάκμπα δεν σταμάτησε ποτέ– είναι μια δομή και όχι ένα γεγονός. Με λίγα λόγια, η Νάκμπα βρίσκεταιεν εξελίξει.

Στην πιο αφηρημένη της μορφή, η Νάκμπα είναι μια δομή που χρησιμεύει για να διαγράψει τη δυναμική της ομάδας: μια προσπάθεια να παρεμποδιστούν οι Παλαιστίνιοι από το να ασκήσουν την πολιτική τους βούληση ως ομάδα. Είναι η συνεχής σύμπραξη κρατών και συστημάτων για τον αποκλεισμό των Παλαιστινίων από την υλοποίηση του δικαιώματός τους στην αυτοδιάθεση. Στην πιο υλική της μορφή, η Νάκμπα είναι κάθε Παλαιστίνιος που σκοτώνεται ή τραυματίζεται, κάθε Παλαιστίνιος που φυλακίζεται ή υποτάσσεται με άλλο τρόπο και κάθε Παλαιστίνιος που στερείται την ιδιοκτησία του ή εξορίζεται.

Η Νάκμπα είναι τόσο η υλική πραγματικότητα όσο και το επιστημικό πλαίσιο για την κατανόηση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά του παλαιστινιακού λαού. Και αυτά τα εγκλήματα -που περικλείονται στο πλαίσιο της Νάκμπα- είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής ιδεολογίας του Σιωνισμού, μιας ιδεολογίας που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ευρώπη ως απόκριση στις αντιλήψεις του εθνικισμού, της αποικιοκρατίας και του αντισημιτισμού.

Όπως μας υπενθυμίζει ο Edward Said, ο Σιωνισμός πρέπει να αξιολογηθεί από τη σκοπιά των θυμάτων του, όχι των ωφελημένων του. Ο σιωνισμός μπορεί να κατανοηθεί ταυτόχρονα ως εθνικό κίνημα για ορισμένους Εβραίους και ως αποικιακό σχέδιο για τους Παλαιστίνιους. Η δημιουργία του Ισραήλ στην Παλαιστίνη πήρε τη μορφή της εδραίωσης της εβραϊκής εθνικής ζωής με κόστος τη συντριβή της παλαιστινιακής. Για τους εκτοπισμένους, τους παραμερισμένους, τους βομβαρδισμένους και τους στερημένους, ο Σιωνισμός δεν είναι ποτέ μια ιστορία εβραϊκής χειραφέτησης- είναι μια ιστορία παλαιστινιακής υποταγής.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Νάκμπα είναι ότι επεκτάθηκε μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα και εξελίχθηκε σε ένα προηγμένο σύστημα κυριαρχίας που κατακερμάτισε και αναδιοργάνωσε τους Παλαιστίνιους σε διαφορετικές νομικές κατηγορίες, με κάθε κατηγορία να υπόκειται σε έναν ιδιαίτερο τύπο βίας. Ο κατακερματισμός έγινε έτσι η νομική τεχνολογία που διέπει τη συνεχιζόμενη Νάκμπα. Η Νάκμπα έχει συμπεριλάβει τόσο το απαρτχάιντ όσο και τη γενοκτονική βία με τρόπο που την κάνει να πληροί αυτούς τους νομικούς ορισμούς σε διάφορες χρονικές στιγμές, ενώ εξακολουθεί να διαφεύγει από τα συγκεκριμένα ιστορικά τους πλαίσια.

Οι Παλαιστίνιοι έχουν κατονομάσει και θεωρητικοποιήσει τη Νάκμπα ακόμη και απέναντι στις διώξεις, την ακύρωση και την άρνηση. Το έργο αυτό πρέπει να συνεχιστεί στον νομικό τομέα. Η Γάζα μας υπενθύμισε ότι η Νάκμπα είναι το παρόν. Εκτοξεύονται επαναλαμβανόμενες απειλές από Ισραηλινούς πολιτικούς και άλλα δημόσια πρόσωπα πως το έγκλημα της Νάκμπα θα διαπραχθεί ξανά. Αν οι Ισραηλινοί πολιτικοί παραδέχονται τη Νάκμπα για να τη διαιωνίσουν, έχει έρθει η ώρα ο κόσμος να αναμετρηθεί και με την παλαιστινιακή εμπειρία. Η Νάκμπα πρέπει να παγκοσμιοποιηθεί για να τελειώσει.

Πρέπει να φανταστούμε ότι μια μέρα θα αναγνωριστεί ως έγκλημα η διάπραξη μιας Νάκμπα και θα αποδοκιμαστεί ο Σιωνισμός ως ιδεολογία που βασίζεται στη φυλετική εξόντωση. Ο δρόμος για να φτάσουμε εκεί παραμένει μακρύς και δύσκολος, αλλά δεν έχουμε το προνόμιο να παραιτηθούμε από τα όποια νομικά εργαλεία διαθέτουμε για να κατονομάσουμε τα εγκλήματα κατά του παλαιστινιακού λαού στο παρόν και να προσπαθήσουμε να τα σταματήσουμε. Η άρνηση της γενοκτονίας στη Γάζα έχει τις ρίζες της στην άρνηση της Νάκμπα. Πρέπει να μπει ένα τέλος σε αμφότερες, αμέσως.