Η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει τίποτα. Για να αντέξεις αυτή την παράξενη εποχή, πρέπει να υψώσεις απέναντί της την υπερηφάνειά σου. Νιώθω ότι ο κόσμος αλλάζει, μόνο εγώ δεν αλλάζω. Ίσως να ανήκω στην εποχή των τελευταίων οραμάτων. Ο χρόνος θα δείξει.
Αυτή θα είναι μια μεγάλη συναυλία, μια πολύ μεγάλη συναυλία. Την ερχόμενη Πέμπτη 5 Οκτωβρίου, στο Ηρώδειο, ο μέγας Ηλίας Ανδριόπουλος επιχειρεί μια αναδρομή στην καριέρα του. «Ταξίδι στον ήχο και τον χρόνο» τη λέει, τραγουδούν οι Μανώλης Μητσιάς, Νατάσσα Μποφίλιου και Παυλίνα Βουλγαράκη και διαβάζει ποιήματα η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Και γνωρίζετε πολύ καλά όλοι τι σημαίνει Ηλίας Ανδριόπουλος.
Σημαίνει «Γράμματα στον Μακρυγιάννη» (στίχοι Μ. Ελευθερίου, Μιχ. Μπουρμπούλη), σημαίνει «Λαϊκά προάστια» (στίχοι Μ. Μπουρμπούλη), σημαίνει «Προσανατολισμοί» του Οδυσσέα Ελύτη, σημαίνει «Ωδαί» του Ανδρέα Κάλβου, σημαίνει «Αργοναύτες» (σε ποίηση Γ. Σεφέρη, Ν. Γκάτσου, Μ. Ελευθερίου), σημαίνει χίλια δυο πράγματα! Το πρώτο μέρος θα αφιερωθεί σε πιο λυρικά ακούσματα, ενώ στο δεύτερο ο ίδιος ο Ηλίας Ανδριόπουλος θα διευθύνει ύστερα από τριάντα και πλέον χρόνια τα «Γράμματα στον Μακρυγιάννη» και τα «Λαϊκά προάστια», που είναι αφιερωμένα στη Σωτηρία Μπέλλου.
● Πώς είναι να συνεργάζεσαι με μορφές όπως ο Νίκος Ξυλούρης και η Σωτηρία Μπέλλου;
Αν προηγείται ο θαυμασμός σου γι’ αυτούς, τότε είναι ευτυχία για έναν νέο συνθέτη να βρεθεί μαζί τους. Και η Μπέλλου και ο Ξυλούρης υπήρξαν ξεχωριστές μορφές του νεοελληνικού μας τραγουδιού και νιώθω ευνοημένος από την τύχη που έκανα τραγούδια μαζί τους και υπήρξα φίλος τους.
● Ήταν πολύ ζωντανή η εποχή που ξεκινούσατε…
Αν δεχτούμε ότι ο κάθε καλλιτέχνης ανήκει στην εποχή του, τότε είναι η εποχή που τροφοδοτεί την έμπνευση και κατευθύνει τα θέματα του στίχου και της μουσικής. Αρκεί να αφουγκραστείς τον παλμό της. Γνωρίζουμε επίσης ότι ανάλογα με την εποχή, τα εκφραστικά μέσα αλλάζουν. Άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο.
Εμείς πέσαμε σε καλή εποχή. Αν αυτό που γράφεις έχει διάρκεια στον χρόνο, κανείς δεν το γνωρίζει. Έχεις πιθανότητες να συμβεί, όταν τα τραγούδια σου φέρνουν πάνω τους την καλλιτεχνική σφραγίδα, που σημαίνει ότι εκφράζουν αληθινά συναισθήματα και γνήσιες κοινωνικές καταστάσεις.
● Τα «Γράμματα στον Μακρυγιάννη» και τα «Λαϊκά προάστια» πάντως ακούγονται και στις μέρες μας πολύ σύγχρονα και ζωντανά…
Αν ανοίγονται στον χρόνο, όπως λέτε, αυτό δεν οφείλεται μόνο σε μένα. Μερίδιο έχουν όλοι οι σπουδαίοι συντελεστές: ο Μάνος Ελευθερίου, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, ο Αντώνης Καλογιάννης, η Αλκηστις Πρωτοψάλτη και προπαντός η Σωτηρία Μπέλλου. Με λίγα λόγια, ό,τι αποκαλούμε «κλασικό» είναι για πάντα σύγχρονο.
● Νιώσατε από τότε ότι θα μείνουν «κλασικά»;
Ήμουν πολύ νέος όταν έγραψα αυτά τα δύο έργα. Μας αρκούσαν, θυμάμαι τότε (αναφέρομαι και στους άλλους συντελεστές), η ομορφιά και η χαρά του καλλιτεχνικού αποτελέσματος, η αλήθεια της δημιουργικής στιγμής. Τα υπόλοιπα δεν τα λογαριάζαμε. Δηλαδή επιτυχία, χρήματα και τέτοια. Δεν μπορούσα να φανταστώ τι θα γίνει στο μέλλον. Η Μπέλλου όταν τελειώσαμε την ηχογράφηση μου είχε πει το εξής εκπληκτικό: «Αχ, βρε Ανδριόπουλε, αυτά τα τραγούδια θα μείνουν, και να θυμάσαι ότι αυτό σ’ το είπα πρώτη εγώ».
● Πότε καταλαβαίνει ένας συνθέτης ότι έχει γράψει ένα μεγάλο τραγούδι;
Σε ό,τι με αφορά, δυσκολεύομαι να εντοπίσω την ώρα που δημιουργείται από το πουθενά ένα τραγούδι, εάν είναι μεγάλο ή όχι. Μου αρκούν τα συγκινησιακά φορτία που με τυλίγουν εκείνη τη στιγμή και το μόνο που προσδοκώ είναι να αρέσει, όπως αρέσει και σε μένα. Μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές οι δημιουργοί ξεχωρίζουν άλλα τραγούδια ως μεγάλα από εκείνα που προτιμά ο κόσμος. Υπάρχουν και κάποιες φορές που συμπίπτουν οι απόψεις, πράγμα το οποίο είναι το καλύτερο.
● Ξεκινήσατε μελοποιώντας Σεφέρη. Θέλει θάρρος μια τέτοια αναμέτρηση, θα έλεγα και θράσος, με την καλή έννοια του όρου. Είναι έτσι όντως;
Μελοποιώντας Σεφέρη στα 1976, ανταποκρίθηκα ως νέος συνθέτης στο κλίμα της εποχής, που ζητούσε απαντήσεις μέσα από τα λόγια των ποιητών. Μην ξεχνάτε ότι είχαμε γνωρίσει λίγα χρόνια πριν παιδιά, έφηβοι, τη δικτατορία, όπου ποιητές και συνθέτες ήταν απαγορευμένοι και επιδιώκαμε με πείσμα να επαναφέρουμε τα πράγματα στη θέση τους. Αρα θεωρούνταν φυσικό τότε ένας νέος συνθέτης να αναμετριέται με τη μεγάλη ποίηση, αν και οι πρώτες αδόκιμες συνθέσεις μου ήταν πάνω σε στίχους συνομηλίκων μου.
● Μήπως ένας μεγάλος ποιητής όμως σου κάνει τη δουλειά πιο εύκολη;
Αν αναφέρεστε στις μουσικοποιήσεις των ποιητών, θα σας έλεγα ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μπορεί να σε συντρίψει αν δεν το κάνεις σωστά και δεν αναδείξεις το προσωπικό μουσικό σου άκουσμα, ώστε να διαφέρεις από τους ομοτέχνους σου που έχουν προηγηθεί.
● Με τους «κανονικούς» στίχους;
Είναι πολύ πιο εύκολο να δοκιμάζεσαι πάνω σε έναν απλό στίχο που είναι γραμμένος για τραγούδι.
● Η Ελλάδα αναγνωρίζει τους μεγάλους της συνθέτες;
Η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει τίποτα. Για να αντέξεις αυτή την παράξενη εποχή, πρέπει να υψώσεις απέναντί της την υπερηφάνειά σου. Νιώθω ότι ο κόσμος αλλάζει, μόνο εγώ δεν αλλάζω. Ίσως να ανήκω στην εποχή των τελευταίων οραμάτων. Ο χρόνος θα δείξει.
● Βγαίνουν πλέον άλμπουμ που θα μείνουν στον χρόνο;
Δυστυχώς σήμερα δεν βγαίνουν ούτε άλμπουμ ούτε κύκλοι τραγουδιών ούτε εξώφυλλα δίσκων με πίνακες μεγάλων ζωγράφων ούτε ωραία σημειώματα των συνθετών. Απολύτως τίποτα. Αλλά συλλογίζομαι «κι αν έβγαιναν, σε ποιους θα απευθύνονταν;».
● Κάτι αντίστοιχο πιστεύετε και για τις συναυλίες;
Οι σύγχρονες συναυλίες έχουν πάρει τη μορφή της διασκέδασης. Στον καιρό μας επικρατούσε το κλίμα της τελετουργίας. Ο κόσμος τις παρακολουθούσε με απόλυτη σιωπή και προσήλωση. Φανταστείτε να έδινε σήμερα συναυλία ο Χατζιδάκις και το κοινό να έπινε μπίρες και ποτά σαν να βρισκόταν σε νυχτερινό μαγαζί!
● Γιατί διαλέξατε Μητσιά, Μποφίλιου και Βουλγαράκη για το Ηρώδειο;
Επειδή θα κάνω μια, ας την πούμε, αναδρομή στους σταθμούς της συνθετικής μου πορείας. Κάλεσα να συμμετέχουν φίλοι που τους αγαπώ και με αγαπούν. Ο Μανώλης Μητσιάς είναι ένας λαμπρός ερμηνευτής, που ανήκει στη γενιά μου. Εχει τραγουδήσει ό,τι καλύτερο, έχει γεννηθεί στο ελληνικό τραγούδι. Είναι αυτό που λέμε «κλασικός».
Στον αντίποδα τώρα από εμάς τους παλιότερους βρίσκονται δύο εξαίρετες ερμηνεύτριες της νεότερης γενιάς, η Νατάσσα Μποφίλιου και η Παυλίνα Βουλγαράκη. Αγαπητές στο κοινό τους, κινούνται με μεγάλη άνεση και επιτυχία. Είναι όμορφο για εμένα να συνδέω τα τραγούδια μου με σημερινές νεανικές φωνές και έτσι να τα μεταφέρω, ελπίζω, στο νεότερο κοινό.
● Αυτές οι «σημερινές νεανικές φωνές» τι κερδίζουν;
Δοκιμάζονται σε τραγούδια μιας άλλης, κοντινής εποχής, που τα ερμήνευσαν σπουδαίοι καλλιτέχνες και έχουν δοκιμαστεί στον χρόνο.
● Μια συναυλία στο Ηρώδειο διαθέτει μεγαλύτερη βαρύτητα από μια άλλη συναυλία σε κάποιον πιο… ταπεινό χώρο;
Οχι, δεν έχει καμία ιδιαίτερη βαρύτητα. Ο λόγος που εμφανίζομαι εκεί είναι ότι έπειτα από αρκετά χρόνια, έπρεπε επιτέλους να επικοινωνήσω και εγώ με τους φίλους της μουσικής μου, αφού το επίσημο Φεστιβάλ αρνείται επανειλημμένα την παρουσία μου στο πρόγραμμά του. Προτιμώ, όπως λέτε, τους ταπεινούς χώρους, αρκεί να είναι λειτουργικοί και κατάλληλοι.
● Το Ηρώδειο πώς είναι;
Το Ηρώδειο έχει μεταβληθεί σήμερα σε αναψυκτήριο της δεκαετίας του ’80. Δεν διαθέτει κανένα κύρος. Εξαιρώ κάποιες λίγες παρουσίες, που δυστυχώς δεν αλλάζουν τον κανόνα.
● Παλιότερα;
Σε περασμένες εποχές, όταν τα πράγματα ήταν πιο σοβαρά, είχαν περάσει από τη σκηνή του Ηρωδείου μεγάλες αξίες της τέχνης. Τα τελευταία χρόνια το lifestyle που κυριαρχεί σε όλα τα καλλιτεχνικά μέτωπα, το έχει αλώσει. Σίγουρα χρειάζονται χώροι υψηλού κύρους για να καλύπτουν την άλλη πλευρά της πραγματικής τέχνης και όχι της σαχλαμάρας.
● Πότε έρχεται η καταξίωση για έναν συνθέτη;
Δεν ένιωσα ποτέ καταξιωμένος. Πάντα αμφέβαλλα. Πρέπει συνέχεια να θέτεις τον εαυτό σου στην κρίση του κοινού και να μάχεσαι.
● Νιώθετε γεμάτος;
Έχω γευτεί χαρά και ευτυχία στη ζωή μου. Αλλά και μεγάλη πίκρα και φαρμάκι.
