“Οι ανθρώπινες σχέσεις επί ξυρού ακμής” / γράφει η Νικολέτα Θάνου

«Σημασία δεν έχει μόνο ποιον αγαπάς, αλλά με ποιον μπορείς να είσαι ο πραγματικός εαυτός σου». Μαλβίνα Κάραλη

Ίσως να μην έχει υπάρξει  εποχή στην οποία οι ανθρώπινες σχέσεις να αποτελούσαν τέτοιο υπαρξιακό διακύβευμα όσο στις μέρες μας. Οι φωνές και οι σιωπές οι οποίες τις διέπουν εξακολουθούν να αποτελούν τον βαθύτερο πυρήνα τους, αλλά και τη μεγαλύτερη απειλή τους. Είναι οι σχέσεις των παρερμηνειών και των αδιεξόδων, της εντυπωσιακής κατανόησης και της εκκωφαντικής απογοήτευσης. Οι σχέσεις της διεκπεραίωσης, της επιφάνειας, του απρόσμενου ενθουσιασμού και της εξίσου απρόσμενης πλήξης . Ένας φαύλος κύκλος παρεξηγήσεων, κοινότοπων αντεγκλήσεων και γελοίων δικαιολογιών που αποστρέφονται τη συνύπαρξη.

Όλοι γίναμε ένα μάτσο περαστικοί μέσα από σχέσεις. Έγιναν οι σχέσεις τα αξιοθέατα της ζωής μας. Μια νέα μορφή εκτονωτικού τουρισμού. Η πιο κουραστική, η πιο αγοραία. Έρχεσαι, κάνεις μια στάση,  φεύγεις. Απλά πράγματα. Γιατί άραγε;

Γιατί η υποκρισία , η προκλητική  αυτή μασκαράτα αυθαδιάζει ανερυθρίαστα στις μέρες μας. Ειδικά όταν πρόκειται για ανθρώπινες σχέσεις είναι απίστευτο πόσο μοιάζουμε μεταξύ μας οι άνθρωποι. Και μέσα από αυτή την ομοιότητα συνάγονται συμπεράσματα για την αυθεντικότητα και για τη φθίνουσα πορεία της, παρόλο που όλοι είναι σιωπηλοί σύμμαχοι της αξίας της.  Και άλλο τόσο σιωπηλοί καταδότες της. Γιατί απλά δεν είναι χρήσιμη, δε βολεύει, δεν «πουλάει». Η αυθεντικότητα απαιτεί, και όταν ο άλλος αδυνατεί να ανταποκριθεί, οι σχέσεις καταρρέουν κάνοντας πάταγο. Θορυβώδεις οι  κοινωνίες μας πράγματι. Είναι ο θόρυβος της μοναξιάς που ξεκουφαίνει.  Ένας θόρυβος που γεννάει τη σύμβαση και την προσαρμογή. Τη συλλογική «εξέλιξη» και την προσωπική αλλοτρίωση.

Πάθη , λάθη, βραχύβιες συναναστροφές, ακόμα πιο βραχύβιες σχέσεις που τις τραβάμε από τα μαλλιά για να μακροημερεύσουν. Όμως καταλήγουν θνησιγενείς σαν μία αποτυχημένη αλχημεία να τις οδηγεί στην ανυπαρξία. Μια ανυπαρξία αυτοσχέδια τρόπον τινά.  Ένας αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός που δυναμιτίζει την  ύπαρξη. Πυρήνας της  ο φόβος. Ναι, και εδώ. Ο φόβος της αγάπης, ο φόβος της δέσμευσης, ο φόβος των υποχρεώσεων, ο φόβος της ανταπόδοσης, ο φόβος της μονιμότητας, ο φόβος της φυγής, της παραμονής,  ο φόβος της απουσίας, ο φόβος της μοναξιάς, ο φόβος του άλλου, ο φόβος του εαυτού..οι πολλαπλές προσωπικότητες του φόβου, τα άνθη του κακού. Γιατί αυτό που θέλουμε είναι αυτό που επιβάλλεται έξωθεν και στη τελική είναι και της μόδας. Ο εαυτός σε μειοδοσία.

Οι ανθρώπινες σχέσεις ισορροπούν στην κόψη του ξυραφιού, το οποίο  ανοίγει ενίοτε πληγές που άλλοτε κλείνουν και άλλοτε κακοφορμίζουν, στοιχειώνουν, κυρίως όμως υπενθυμίζουν. Υπενθυμίζουν ότι το να διατηρείς αλώβητη την ύπαρξή σου από τα βέλη της σημερινής σχεσιακής τοξικότητας απαιτεί κάτι παραπάνω από μια επιπόλαιη ετερογνωσία. Απαιτεί μια βαθύτερη αίσθηση αυτοπροστασίας και αυτοσεβασμού.

Οι σύγχρονες σχέσεις θεμελιώνονται πάνω στη Φιλότητα και το Νείκος της θεωρίας του Εμπεδοκλή που εναλλάσσονται  με ρυθμούς εξαντλητικούς. Η γέννηση  διαδέχεται τη διάλυση και τη φθορά με τέτοιον τρόπο, ώστε η πολυπόθητη αρμονία που επιβάλλει στο  σύμπαν αυτή η διαδοχή κατά τον αρχαίο φιλόσοφο, να καταντά σήμερα μια ανισορροπία που κλονίζει την ίδια ύπαρξη απομακρύνοντάς την από τον ύψιστο σκοπό, αυτόν της επίτευξης της ευτυχίας. Η διάλυση του σύμπαντος κόσμου είναι ήδη ante portas. Όσο ειρωνική και αν ακούγεται η συγκεκριμένη τοποθέτηση,  αντανακλά μια εσωτερική δυσαρμονία που συντηρεί το επίπεδο των ανθρώπινων σχέσεων σε επίπεδα μιας τραγικής συμβατικότητας.

Η φιλία συνιστά μια οντολογική υπέρβαση,  όπως εξάλλου και ο έρωτας, μια μεταφυσική ανάγκη του ατόμου να ολοκληρώσει τον ατελή εαυτό του. Μας το δίδαξε ο Πλάτωνας. Η ιέρεια  Διοτίμα, η φωνή του Σωκράτη στο πλατωνικό Συμπόσιο, θέτει το ενδεχόμενο  ο έρωτας να είναι η πορεία που ακολουθεί η ψυχή προς την κατάκτηση της Αθανασίας. Εμείς απαξιώσαμε τον έρωτα – συχνά αυτοί οι δύο όροι (έρωτας -φιλία με την αρχαιοελληνική τους σημασία) επικαλύπτονται – εφευρίσκοντας  νέους τρόπους κατάκτησης της αθανασίας. Οι σκαπανείς της επιστήμης εργάζονται ακατάπαυστα προς την κατεύθυνση αυτή. Ας ανησυχήσουμε κάποια στιγμή ^. ποτέ άλλοτε η πλήρωση, η αυτοπραγμάτωση δεν έγινε τόσο απελπιστικά εγωιστική . Ποτέ άλλοτε η αθανασία δε φαντάζει τόσο ουτοπική.