Βιβλίο – Στέργιος Αποστόλου “Η Κομματική Οργάνωση Νάουσας του ΚΚΕ και το Πανελλήνιο Αριστερό Κίνημα” / Παρουσίαση Γιώργος Χουρμουζιάδης (Μάιος 2004)

ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΝΑΟΥΣΑ

Παρουσίαση την 26^η Μαΐου 2004 του βιβλίου του Στέργιου Σπυρ. Αποστόλου

«Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΑΟΥΣΑΣ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΙΝΗΜΑ» (1918-1937)

Παρουσιαστής: Γιώργος  Χ. Χουρμουζιάδης

Καθηγητής πανεπιστημίου, βουλευτής του Κ.Κ.Ε.

1. Μια βασική αντίληψη, που πρέπει να κυριαρχεί, όταν μιλούμε για ένα βιβλίο, όποιο και αν είναι αυτό, είναι πως τα βιβλία δεν «παρουσιάζονται», αλλά διαβάζονται. Αν, μάλιστα, φέρουμε στο μυαλό μας αυτό που έλεγε ένας φιλόσοφος του

καιρού μας ότι η διαδικασία της ζωής ενός βιβλίου δεν ολοκληρώνεται με την συγγραφή και την έκδοσή του, αλλά με την ανάγνωσή του, θα μπορούαμε να συμφωνήσουμε, για να επιστρέψουμε στο δικό μας βιβλίο, στο βιβλίο του Στ. Αποστόλου, που παρουσιάζουμε απόψε, πως αυτή τη στιγμή γεννιέται ένα βιβλίο. Γιατί με την εκδήλωση αυτή, επιτρέψτε μου την έκφραση, περνάει από το γραφείο του συγγραφέα και τις μηχανές του τυπογραφείου στην επίσημη ανάγνωσή του!

Φυσικά ένα βιβλίο, οποιοδήποτε βιβλίο, αυτοπροσδιορίζεται. Εγγράφεται, δηλαδή, στη μια ή στην άλλη κατηγορία και αποκτά τη σημασία του στο πλαίσιο της «ανάγνωσης», με βάση το περιεχόμενό του και τη θέση που παίρνει στα βιβλιογραφικά δεδομένα. Και στη διαδικασία μιας «παρουσίασης» αυτή πρέπει να είναι και η πρώτη παρατήρηση. Μια παρατήρηση, που αποτελεί ταυτόχρονα και τη «σύσταση», που θα μπορούσα να κάνω προς τους μελλοντικούς αναγνώστες του βιβλίου του Σ. Αποστόλου με τίτλο «Η κομματική οργάνωση Νάουσας του ΚΚΕ και το

πανελλήνιο αριστερό κίνημα, να πω, ως εισαγωγή, με άλλα λόγια, πως το βιβλίο αυτό ανήκει στην κατηγορία της Ιστορίας και για να είμαι πιο ακριβής στην κατηγορία της Ιστοριογραφίας. Για να το καταλάβουμε όμως αυτό και ανάλογα να κατευθύνουμε την προσωπική μας ανάγνωση, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε με ποιον τρόπο η έρευνα της ιστοριογραφίας, θα μπορούσα να πω η επιστημολογία της ιστοριογραφίας, διακρίνει τα βιβλία αυτά και κρίνει τους συγγραφείς και τη σημασία της ιστοριογραφικής τους προσφοράς. Δεν θα επεκταθώ, βέβαια, στο θέμα αυτό, γιατί η σχετική βιβλιογραφία είναι μεγάλη. Απλώς θα αναφερθώ στην πρόταση που κάνει ο Γκεόργκ Ίγκερς στο βιβλιο του  «Νέες κατευθύνσεις στην Ευρωπαϊκή Ιστοριογραφία». Ο σημαντικός αυτός ερευνητής του θέματος αναγνωρίζει τρεις σχολές Ιστοριογραφίας, χωρίς, όπως σημειώνει ο ίδιος, αυτές να εξαντλούν «… το σύνολο των ιστοριογραφικών πρακτικών». Η πρώτη «σχολή» Ιστοριογραφίας, κατά τον Ίγκερς, είναι η «… οικονομική-δημογραφική», η δεύτερη «… η κοινωνική ιστορία της πολιτικής» και η τρίτη η «… κοινωνικοπολιτισμική των μαρξιστών».

Χωρίς να γνωρίζω με λεπτομέρειες, αν ο Στ. Αποστόλου είναι ένας συνεπής μαρξιστής, όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάστηκε το ιστορικό υλικό που είχε στη διάθεσή του, θα πρότεινα, κι αυτή είναι η δεύτερη εισαγωγική παρατήρησή μου, να εντάξουμε το βιβλίο του στη δεύτερη «σχολή» της κοινωνικής ιστορίας της πολιτικής, γιατί αυτό ακριβώς επιχειρεί ο Σ.Α. να ερευνήσει την πολιτική ιστορία της Νάουσας, όπως αυτή αναπτύσσεται σε μια χρονική στιγμή, που η κοινωνία αυτής της πόλης είχε ένα συγκεκριμένο ρυθμό ανάπτυξης και μια συγκεκριμένη δομή.

Ακόμα και οι βασικές πηγές των πληροφοριών που αξιοποιεί ο Σ.Α. στο βιβλίο του σχετίζονται με συγκεκριμένα πρόσωπα, που είχαν τη μια ή την άλλη κοινωνική θέση, και που πάντοτε η θέση αυτή είχε ταξικό χαρακτήρα και μέσα από το χαρακτήρα αυτό αποκτούσε το πολιτικό της νόημα. Κι αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό του βιβλίου μου δίνει το δικαίωμα να πω πως ο Στ. Αποστόλου επιχειρεί και το κατορθώνει, να μας δώσει μια κοινωνική-ανθρωπολογική προσέγγιση της πολιτικής ιστορίας της Νάουσας σε μια χρονική περίοδο, που εκείνο το οποίο προσδιορίζει αντικειμενικά το λαϊκό κίνημα στην πόλη, και γιατί όχι σε ολόκληρη την Ελλάδα, είναι τα βαθιά κοινωνικά της  προβλήματα και ο τρόπος με τον οποίο τα λαϊκά στρώματα τα αντιλαμβάνονται και αναζητούν τη λύση τους.

Και αυτή θα έλεγα πως είναι η βασική ιστοριογραφική αρετή του βιβλίου. Η θεμελίωσή του σε μαρτυρίες, που δεν έχουν υποστεί την ερμηνευτική επεξεργασία άλλων προσεγγίσεων, αλλά είναι άμεσες, αρχειακές, θα μπορούσα να πω κι αυτό μου θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο ο Ηρόδοτος χρησιμοποιώντας συχνά, κάθε φορά, δηλαδή, που μας δίνει μια πληροφορία για ένα μεμονωμένο γεγονός ή για μια ολόκληρη πολιτισμική παράδοση, το ρήμα «φασίν» «λένε». Σαν να ήθελε, με τον τρόπο αυτό, να μας υπενθυμίσει πως ό,τι γράφεται σε ένα βιβλίο, όσο αντικειμενικός κι αν είναι ο τρόπος, με τον οποίο γράφτηκε, είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί από έναν άλλο. Να αντικατασταθεί από το συμπέρασμα μιας άλλης έρευνας ή από την άποψη ενός άλλου συγγραφέα.

Είναι μια αντίληψη αυτή, που θα τη διατυπώσει πολύ απλά ο μεγάλος ιστορικός Φερνάν Μπροντέλ στην εισαγωγή του βιβλίου του «Η Μεσόγειος». Έγραψε, δηλαδή ο Μπ. «ξέρω πως τα συμπεράσματά μου θα κριθούν και θα αμφισβητηθούν. Ίσως να αντικατασταθούν από άλλα. Χαίρομαι γι’ αυτό, γιατί έτσι προχωρεί η επιστήμη». Και το λέω αυτό γιατί το βιβλίο του Σ.Α. είναι πρώτ’ απ’ όλα ένας ανεκτίμητος θησαυρός πρωτογενούς πληροφορίας, που

μπορεί να σταθεί η αφορμή και η βοήθεια, για να ξεκινήσουν πολλές άλλες μελέτες, που θα ήθελαν να εμβαθύνουν την αναζήτηση και να πολλαπλασιάσουν τις ερμηνείες. Δεν θα ήταν, επομένως, υπερβολή, αν έλεγα πως το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα δεν είναι μόνο ένα τετελεσμένο συγγραφικό γεγονός, αλλά και μια πρόκληση για τα περαιτέρω.

2. Το βιβλίο για το οποίο σήμερα μιλούμε θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε πέντε ενότητες: στον πρόλογο, στις 23 παραγράφους, με τις οποίες αναπτύσσεται το κυρίως θέμα, στο ευρετήριο των ονομάτων, που δεν λειτουργείο απλώς σαν ένας κατάλογος λέξεων, αλλά σαν ένα σύνολο πληροφοριών, γιατί πίσω από κάθε όνομα κρύβεται μια μικρή ή μεγάλη ιστορία. Την τέταρτη ενότητα την συνιστούν η βιβλιογραφία και οι πηγές και τέλος η πέμπτη ενότητα, οι φωτογραφίες. Κι αυτή είναι η διαίρεση όσον αφορά την οργάνωση του βιβλίου, που θα μπορούσε να είναι και διαφορετική. Την ουσία του όμως, την ιστοριογραφική του σημασία, δηλαδή, τη συνιστούν τρία βασικά στοιχεία (α) η αρχειακή έρευνα και οι δυσκολίες της, (β) η αντικειμενικότη-τα και (γ) το πολυεπίπεδο της ανάπτυξης.

Η αρχειακή έρευνα: Ο Σ. Αποστόλου για να συγκεντρώσει το αρχειακό υλικό, που αποτέλεσε το περιεχόμενο της μελέτης του, αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες. Η μια από αυτές, ίσως και η πιο σημαντική, προκύπτει από την καταστροφή των στοιχείων που αποτελούσαν την πρώτη ύλη για την ολοκλήρωση της έρευνας και της τελικής συγγραφής. Ο ίδιος ο συγγραφέας σημειώνει στον πρόλογό του «Η ολοκληρωτική καταστροφή των αρχείων του Δήμου Νάουσας, των δημοσίων υπηρεσιών και των άλλων κρατικών φορέων, λόγω πυρπόλησης των κτιριακών εγκαταστάσεών τους κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο,καθώς και η απώλεια σημαντικών γραπτών πηγών, ευρισκόμενων στην κατοχή πολλών Ναουσαίων, κατάφεραν καίριο πλήγμα στο έργο της ιστορικής έρευνας».

Μια άλλη δυσκολία, ποου δεν αναφέρεται από τον συγγραφέα, αλλά που, κατά την προσωπική μου άποψη, πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο στην έρευνα του αριστερού κινήματος κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, είναι η προσπάθεια του κινήματος αυτού, ιδιαίτερα στους οργανωμένους κύκλους που το καθοδηγούσαν, να ισορροπήσει ανάμεσα στην ελληνική πραγματικότητα και τα άμεσα προβλήματά της και στις οδηγίες της Γ΄ Διεθνούς

Μια προσπάθεια που δημιούργησε πολλές φορές εσωτερικές διαφωνίες, με αποτέλεσμα, φυσικά, οι πληροφορίες που αναφέρονται στην περίοδο εκείνη να είναι αντιφατικές ή πολλές από αυτές να έχουν χαθεί. Μια τρίτη δυσκολία, με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπος ο συγγραφέας, αλλά νομίζω ότι κατορθώνει να τη διαχειριστεί σωστά, είναι η πρόθεσή του να παρουσιάσει με τη μελέτη του, την «κομματική οργάνωση της Νάουσας του ΚΚΕ» σε σχέση με το «πανελλήνιο αριστερό κίνημα». Συσχετισμός πολύ δύσκολος, γιατί οι τοπικές συνθήκες που διαμόφωναν τους ρυθμούς ανάπτυξης των περιφερειακών αριστερών κινημάτων, και στην περίπτωση του βιβλίου του Σ.Α. της Νάουσας, ήταν τελείως διαφορετικοί από εκείνους που διαμόρφωναν τους ρυθμούς ανάπτυξης του κινήματος σε πανελλήνια κλίμακα.

 Τέλος μια άλλη μεγάλη δυσκολία, την οποία σωστά διαχειρίζεται ο συγγραφέας και ερευνητικά και συγγραφικά, είναι η προσπάθειά του να συσχετείσει την ποσότητα και την ποιότητα των δραστηριοτήτων, και τους ρυθμούς ανάπτυξής τους, βέβαια, του αριστερού κινήματος με τα πολιτικά

γεγονότα και τις πολεμικές επιχειρήσεις της περιόδου. Εκλογές, πολιτειακές ανωμαλίες, δικτατορίες, σκόπιμες

αντιλαϊκές ρυθμίσεις με νόμους που χτυπούσαν καίρια οποιαδήποτε αριστερή πρωτοβουλία, αποτελούν σημαντικά στοιχεία αναφοράς για τον συγγραφέα και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.

Και δεν είναι καθόλου εύκολο, γιατί αναφέρονται σε μια περίοδο, που οι σχετικές με αυτήν αρχειακές και δημοσιοποιημένες πληροφορίες δεν είναι πάντοτε στη διάθεση της έρευνας και φυσικά οι ιστοριογραφικές ερμηνείες που κυκλοφορούν είναι πολλές φορές αντιφατικές. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η αναφορά της μικρασιατικής εκστρατείας από τους μαρξιστές ιστορικούς, από την μια μεριά, και από τους αστούς, από την άλλη. Οστόσο, και σ’ αυτήν την περίπτωση ο Σ.Α. κατορθώνει να επιτύχει τις ισορροπίες εκείνες που βοηθούν την ανάπτυξη της έρευνάς του, να αποφύγει τις ανισομέρειες.

Η αντικειμενικότητα: Τονίζεται με πολλούς τρόπους πως η αντικειμενικότητα πρέπει να αποτελεί τη βασική αρετή μιας ιστορικής έρευνας. Τι ακριβώς όμως είναι αυτή η «αρετή» και πώς εκφράζεται μέσα σε ένα ιστορικό κείμενο αποτελεί αποτελεί ένα βασικό ερώτημα της ιστοριογραφικής θεωρίας. Είναι αντικειμενικότητα η απλή παράθεση των πληροφοριών χωρίς σχόλια και επεξεργασίες; Είναι αντικειμενικότητα οι ερμηνείες που διατυπώνονται, χωρίς την ενσωμάτωση μέσα σ’ αυτές της προσωπικής άποψης του ιστοριογράφου; Ή, τέλος, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως αντικειμενικότητα την αταξική περιγραφή των γεγονότων, ώστε να δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να παίρνει αυτός τη δική του θέση απέναντι σ’ αυτά;

Μια τελική απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν έχει δοθεί. Και δεν έχει δοθεί γιατί, κι αυτό είναι μια δική μου θέση, η «αντικειμενικότητα» είναι ένα κατασκευασμένο χαρακτηριστικό που το αναγνωρίζει ο καθένας ανάλογα με την κοινωνική, την ιδεολογική και την πολιτική του θέση. Ο Θουκιδίδης, π.χ., θεωρείται υπόδειγμα «αντικειμενικότητας». Είναι δυνατό όμως ένας αριστοκράτης όπως ήταν ο μεγάλος αυτός ιστορικός, να μη είδε τα «πράγματα» με τη λογική της κοινωνικής του προέλευσης;

Είναι λάθος, λοιπόν, να αναζητούμε την «αντικειμενικότητα» μέσα σε ένα ιστορικό κείμενο, με δεδομένο ότι αυτή η αναζήτηση, έτσι κι αλλιώς, θα κατευθύνεται από μία άκρως υποκειμενική επιχειρηματολο-γία. Ωστόσο, επειδή απόψε μιλούμε για το βιβλίο του Σ.Α., πρέπει να συμφωνήσουμε ότι μέσα στις σελίδες του είναι δυνατόν να εντοπίσουμε μια μορφή «αντικειμενικότητας». Ένα προσωπικό ύφος, με άλλα λόγια, που χαρακτηρίζει τις συγγραφικές επιλογές και τα σχόλια του συγγραφέα.

Μια χαρακτηριστική έλλειψη ενθουσιασμών και απογοητεύσεων, διογκώσεων και στρεβλών περιγραφών. Είναι δυνατόν να εντοπίσουμε, δηλαδή, μέσα στις σελίδες του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα, μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ένα σύνολο ανθρώπων και πράξεων, γεγονότων και δράσεων, αποφάσεων και κειμένων, που είναι έτσι και όχι αλλιώς. Και αυτό είναι μια «αντικειμενικότητα». Μια μορφή ειλικρίνειας, με άλλα λόγια. Και δω μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι. Το βιβλίο του Σ.Α. είναι παραπάνω από ειλικρινές.

Το πολυεπίπεδο της ανάπτυξης: Το τρίτο χαρακτηριστικό στοιχείο του βιβλίου είναι η πολυεπίπεδη ανάπτυξη του θέματος. Και αυτό σημαίνει πως ο συγγραφέας του δεν περιορίζεται στην παράθεση στοιχείων που τεκμηριώνουν ή όχι το βασικό θέμα της μελέτης: την οργάνωση του ΚΚΕ στη Νάουσα. Μπαίνει στην περιπέτεια των συσχετισμών. Αναγκάζει το επί μέρους να συγκριθεί με το γενικό και σύνθετο. Αναγκάζει το σύνολο να φωτίσει το μερικό. Η ίδρυση του ΣΕΚΕ και μετεξέλιξή του σε ΣΕΚΚΕ.

Η πολιτική δράση των κομμουνιστών σε όλη την Ελλάδα, οι αντιδράσεις της άρχουσας τάξης, οι χωροφύλακες, τα πολυβόλα του στρατού, οι δικτάτορες, οι στρατηγοί, οι επαναστάτες, ο λαός, οι εργάτες, οι αγρότες, οι πρόσφυγες, οι ντιρεκτίβες της Γ΄ Διεθνούς και οι συζητήσεις, που αυτές προκαλούσαν, είναι τα στοιχεία ενός επίπονου ιστοριογραφικού εγχειρήματος. Και το καθένα από αυτά δεν λειτουργεί αυτόνομα μέσα στο βιβλίο του Σ.Α., όπως ακριβώς δεν λειτούργησε αυτόνομα και στη ζωή. Το ένα προσδιόριζε την μορφή και τη διάρκεια του άλλου.

Το ένα αναιρούσε ή αποδεχόταν το άλλο. Και αυτό είναι μια βασική αρετή ενός βιβλίου, και όχι μόνο του ιστορικού. Να μας δίνει με καθαρό, ειλικρινή και μεθοδικό τρόπο αυτό που συνέβη ή που θα μπορούσε να συμβεί. Να είναι με άλλα λόγια μια μορφή «ζωής». Γι’ αυτό εξάλλου και τα βιβλία είναι ένα πολύτιμο ζωικό αγαθό. Αποτελούν την οντολογία ενός κόσμου, που όσοι δεν διαβάζουν τον αγνοούν, άρα το στερούνται.

3. Το βιβλίο όμως του Στέργιου Αποστόλου «Η κομματική οργάνωση Νάουσας του ΚΚΕ και το Πανελλήνιο Αριστερό Κίνημα» δεν εξαντλείται με μια παρουσίαση, όπως αυτή που επιχείρησα απόψε. Και δεν εξαντλείται γιατί δίνει κάθε τόσο αφορμή για ν’ αρχίσει μια μεγάλη συζήτηση. Ο χώρος και ο χρόνος όμως δεν επιτρέπουν αυτό. Γι’ αυτό το λόγο θα τελειώσω εδώ με μια γενική συμπερασματική προτροπή. Ο ερευνητής και συγγραφέας Στέργιος Αποστόλου επιχειρεί ένα πολύ δύσκολο έργο: να συγγράψει ένα πολιτικό βιβλίο.

Ένα βιβλίο, δηλαδή, που το θέμα του είναι η «αντικειμενική» καταγραφή  της δράσης ενός συγκεκριμένου πολιτικού σχηματισμού, ενός κόμματος, δηλαδή, με βάση τα «ντοκουμέντα». Και είναι γνωστό πως τα πολιτικά «ντοκουμέντα» υφίστανται πάντοτε την περιπέτεια της επιβίωσης, Πολλές φορές καταστρέφονται, άλλες πάλι αλλοιώνονται και άλλες δεν περιέχουν το γεγονός ή την απόφαση με τη  πραγματική του έκταση ή το πραγματικό της περιεχόμενο. Έτσι ο ερευνητής συγγραφέας δεν είναι μόνο υποχρεωμένος να συλλέξει το υλικό του, αλλά και να υποστεί τον κόπο της αποκατάστασης.

Να αντιληφθεί τα κενά και να υποθέσει τη σημασία της έλλειψής τους. Να συμπληρώσει τα κενά με άλλες πληροφορίες, να δικαιολογήσει την παρουσία τους και να μην επιτρέψει, εξ αιτίας τους, την αλλοίωση της έρευνάς του. Το βιβλίο του Σ.Α. διαβάζεται με δεδομένες αυτές τις δυσκολίες και γι’ αυτό το λόγο η τελική κρίση μας δεν είναι μόνο θετική. Αλλά ιδιαίτερα προτρεπτική. Είναι πολύ σημαντικό βιβλίο. Και μην ξεχνάτε πως τα σημαντικά βιβλία δεν παρουσιάζονται, αλλά διαβάζονται.

Ομιλία του συγγραφέα

Μετά την παρουσίαση του βιβλίου από τον Γιώργο Χουρμουζιάδη, καθηγητή πανεπιστημίου και βουλευτή του Κ.Κ.Ε.,  τον λόγο έλαβε ο συγγραφέας του βιβλίου Στέργιος Σπυρ. Αποστόλου. Απευθυνόμενος προς τους παρευρισκόμε-νους είπε:

Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

Θέλω να απευθύνω τις ευχαριστίες μου προς την κομματική οργάνωση Νάουσας του ΚΚΕ  και το τοπικό παράρτημα της ΠΕΑΕΑ για την πρωτοβουλία τους να αναλάβουν την διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης. Κυρίως, όμως, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον έγκριτο καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και βουλευτή του ΚΚΕ κ. Γιώργο Χουρμουζιάδη, ο οποίος είχε την καλωσύνη να αναλάβει την παρουσίαση ενώπιόν σας του τελευταίου βιβλίου μου με τίτλο: «Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΑΟΥΣΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΙΝΗΜΑ» (1918-1937).

Μπαίνοντας στο κυρίως θέμα θέλω να υπογραμμίσω ότι το έτος 1918 υπήρξε ορόσημο στην νεώτερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Και λέγω ορόσημο, γιατί στις αρχές του μηνός Νοεμβρίου αυτού του έτους ιδρύεται το πρώτο σοσιαλιστικό κόμμα στην Ελλάδα με τίτλο: «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΟΣ», γνωστό και σαν ΣΕΚΕ. Στους κόλπους του περιέλαβε το σύνολο, σχεδόν, των σοσιαλιστικών οργανώσεων που είχαν εμφανιστεί μέχρι τότε στον ελλαδικό χώρο.

Φορέας νέων ιδεών που στόχευαν στην δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας, από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά την ίδρυσή του, παρουσίασε μεγάλη κινητικότητα, ζωντάνια και πρό πάντων, μαχητικότητα, με αποτέλεσμα να έλθει σε ευθεία μετωπική σύγκρουση με τα μεγάλα αστικά κόμματα του Μεσοπολέμου, όπως ήταν το Λαϊκό κόμμα και το κόμμα των Φιλελευθέρων.

Σαν κόμμα σοσιαλιστικό επιδίωξε και πέτυχε ως  ένα μεγάλο βαθμό, να βρει στήριξη στην εργατική τάξη και στην μάζα των φτωχών αγροτών, χωρίς να εξαιρέσουμε και κάποιο υπολογίσημο ποσοστό από την τάξη των μικροεπαγγελματιών. Εξαιρετικά έντονη ήταν και η διείσδυσή του στις ένοπλες δυνάμεις, κυρίως, κατά την περίοδο του Μικρασιατικού πολέμου.

Το Β΄ Συνέδριο του ΣΕΚΕ, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Απριλίου του 1920, πρόσθεσε στον τίτλο του κόμματος και την λέξη «Κομμουνιστικό». Έτσι, ο τίτλος του έγινε τώρα «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΟΣ» ή ΣΕΚΚΕ. Ακολούθως, το Γ΄ Έκτακτο Συνέδριο  του ΣΕΚΚΕ, που πραγματοποιήθηκε τέλη Νοεμβρίου με αρχές Δεκεμβρίου 1924, αποφάσισε την μετονομασία του κόμματος σε «ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ» (ΚΚΕ). Έκτοτε, το κόμμα αυτό συνεχίζει να έχει τον ίδιο τίτλο.

Σαν ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας βιβλίων που έχουν κεντρικό άξονα αναφοράς την Νάουσα και την ευρύτερη περιοχή της, θεώρησα σκόπιμο να ασχοληθώ και με την νεώτερη πολιτική ιστορία της πόλης μας και ειδικότερα με την περίοδο μεταξύ των δύο μεγάλων παγκοσμίων πολέμων. Συνάντησα, όμως, μεγάλες δυσκολίες στη συγκέντρωση γραπτών στοιχείων για την υλοποίηση αυτής της προσπάθειας. Η κατ’ επανάληψη παράδοση της πόλης στην καταστροφική μανία της φωτιάς κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο πόλεμο κατάφερε καίριο πλήγμα στο έργο της ιστορικής έρευνας.

Εκ των πραγμάτων υποχρεώθηκα να ασχοληθώ επί του παρόντος με το τμήμα εκείνο της νεώτερης πολιτικής ιστορίας της Νάουσας που αναφέρεται στις δραστηριότητες της Αριστεράς στην πόλη αυτή. Η επιλογή μου αυτή δεν ήταν τυχαία. Είχα στη διάθεσή μου κάποιο αρχειακό υλικό, κυρίως φωτογραφικά ντοκουμέντα, από το πλούσιο αρχείο του πατέρα μου, που υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά στελέχη της κομματικής οργάνωσης Νάουσας του ΣΕΚΕ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του αρχείου χάθηκε κατά τον Εμφύλιο πόλεμο. Πολύτιμες υπήρξαν οι μαρτυρίες των συντρόφων του πατέρα μου της περιόδου εκείνης, τις οποίες άρχισα να καταγράφω από το έτος 1950 και εντεύθεν, όταν οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονταν ακόμη εν ζωή.

Εξ ίσου πολύτιμες υπήρξαν και οι μαρτυρίες του οικογενειακού μου περιβάλλοντος. Στο βιβλίο μου, παράλληλα με την αναφορά μου στην εμφάνιση και δράση της Αριστεράς στη Νάουσα, κάνω λεπτομερή αναφορά και στο πανελλήνιο αριστερό κίνημα κατά τον Μεσοπόλεμο. Έκρινα ότι ήταν σκόπιμο και αναγκαίο να προβώ στην παράλληλη αυτή αναφορά, γιατί, όπως γράφω και στον πρόλογο του βιβλίου μου, η δράση της κομματικής οργάνωσης του ΚΚΕ μιας πόλης δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από το σύνολο των δραστηριοτήτων αυτού του κόμματος  σε πανελλήνια κλίμακα.

Τούτο θεωρείται εύλογο, γιατί οι κατευθυντήριες γραμμές για τους κομματικούς αγώνες σε πανελλαδικό επίπεδο διαμορφώνονται από τις αποφάσεις τις οποίες λαμβάνουν τα θεσμικά συλλογικά όργανα του ΚΚΕ, όπως συνέδρια, ολομέλειες κ.λπ. Πράγματι, καταλαμβάνεται από δέος ο οποιοσδήποτε, από τους αγώνες που διεξήγαγε κατά τον Μεσοπόλεμο η εργατική τάξη με συμμάχους της τη φτωχή αγροτιά και τους μικρο-επαγγελματίες, επικεφαλής των οποίων είχε τεθεί το ΚΚΕ.

Σχεδόν, σε όλες τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις τους, οι διαδηλωτές πλήρωναν βαρύτατο φόρο αίματος από τις εν ψυχρώ βολές εναντίον τους των ανδρών της χωροφυλακής και του στρατού. Το αίμα έρρεε άφθονο στα πεζοδρόμια,  στους δρόμους και στις πλατείες των πόλεων. Εκατοντάδες οι νεκροί και οι τραυματίες. Βαρύτατο φόρο αίματος πλήρωσαν και οι εργάτες της Νάουσας κατά τα τραγικά γεγονότα της 22ας Ιανουαρίου 1933 μπροστά στο δημαρχείο της πόλης.

Η δράση της Αριστεράς κατά τον Μεσοπόλεμο προβλημάτισε και ανησύχησε σε μεγάλο βαθμό τα αστικά κόμματα εκείνης της περιόδου. Όσο και να φαίνεται περίεργο, ο πιο σκληρός, αδυσώπητος και λυσσαλέος διώκτης της ελληνικής Αριστεράς την εποχή εκείνη δεν ήταν τόσο η Δεξιά, το τονίζω αυτό, όσο το Κέντρο, ένα κατ’ επίφαση δημοκρατικό κόμμα, το κόμμα των Φιλελευθέρων και ιδιαίτερα ο αρχηγός του Ελευθέριος Βενιζέλος.

Δικής του έμπνευσης ήταν ο ανελεύθερος και δικτατορικός νόμος 4229 της 25^ης Ιουλίου 1929, γνωστός πιο πολύ σαν «ΙΔΙΩΝΥΜΟ». Ο νόμος αυτός στόχευε, κυρίως, στον στραγγαλισμό και στην εξαφάνιση της ελληνικής Αριστεράς από την πολιτική ζωή της χώρας, με τις διώξεις, φυλακίσεις και εξορίες των οπαδών αυτού του χώρου που ακολούθησαν μετά την ψήφισή του. Αυτός είναι ο νόμος που κατάργησε ουσιαστικά το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα, παραβίασε ωμά τα ανθρώπινα δικαιώματα και εγκαθίδρυσε ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς κάτω από κοινοβουλευτικό μανδύα, που αποτέλεσε εφαλτήριο για την κήρυξη της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου. Από το ίδιο, άλλωστε, κόμμα ή τα κατάλοιπά του θα αναδειχθούν αργότερα άλλοι πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι κατά την προεμφυλιακή και εμφυλιακή περίοδο, θα επαναλάβουν τις διώξεις κατά της Αριστεράς με μεγαλύτερη αγριότητα.

Χιλιάδες Έλληνες και Ελληνίδες θα καταλήξουν στις φυλακές, και στα ξερονήσια, ενώ η μισή και πλέον Ελλάδα θα τελεί υπό αυστηρή επιτήρηση. Ο νέος εθνικός διχασμός θα διαχωρίσει τους Έλληνες σε καθαρόαιμους και σε μιάσματα για πολλές δεκαετίες. Ακόμα και σήμερα οι συνέπειες αυτού του διχασμού ίσως να μην έχουν εκλείψει τελείως. Ο ιστορικός του μέλλοντος, χωρίς καμιά επιφύλαξη, θα γράψει ότι η σκόπιμη διατήρηση του εμφιλιοπολεμικού πνεύματος από ορισμένους πολιτικούς κύκλους ήταν το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της εθνικής μας ενότητας, απαραίτητης για την αντιμετώπιση κρίσιμων για την χώρα προβλημάτων, εσωτερικών και εξωτερικών.

Θέλω να τονίσω ότι αισθάνομαι βαθιά ικανοποίηση από το γεγονός ότι κατόρθωσα να διασώσω ένα κομμάτι από την νεώτερη πολιτική ιστορία της Νάουσας, βγάζοντάς το από την λήθη που ρίχνει ο χρόνος στην διαδρομή του και να το παραδώσω στους συμπολίτες μου Ναουσαίους.

Την ίδια ικανοποίηση αισθάνομαι και από το γεγονός ότι με την παράλληλη αναφορά μου και στη δράση του πανελλήνιου αριστερού κινήματος και την λεπτομερή ανάλυση όλων ανεξαιρέτως των αποφάσεων τις οποίες έλαβαν κατά τον Μεσοπόλεμο τα θεσμικά συλλογικά όργανα του ΚΚΕ, προσθέτω ένα ακόμα λιθαράκι στο έργο της ιστορικής έρευνας προς την κατεύθυνση αυτή. Στο σημείο αυτό κλείνω και σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε.