Φανούλα Αργυρού*
Το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο στα πλαίσια των εποχιακών του εκθέσεων και δραστηριοτήτων, ανάρτησε πρόσφατα ένα εξαίρετο άρθρο, με σκοπό, όπως τονίζει, να μοιράζεται ιστορίες που συνδέουν τους ανθρώπους της δεκαετίας του 2020 με εκείνους της δεκαετίας του 1920…
Τίτλος: «Η αποκατάσταση των στρατιωτών, αναπήρων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου – Το Κέντρο στο χωριό Enham».
Τον Νοέμβριο του 1919 ο Field-MarshalHaig, (επικεφαλής των Βρετανικών Δυνάμεων κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου) είχε γράψει:
« Με μεγάλο ενδιαφέρον διάβασα για το άνοιγμα του Κέντρου στο Χωριό Enham, και εντυπωσιάστηκα πολύ με την ταχύτητα εγκατάστασης της πρώτης εκατοντάδας ανθρώπων. Είναι μόνο με ιδρύματα αυτού του είδους που μπορούμε να πληρώσουμε μέρος του χρέους μας σε αυτούς που πολέμησαν για μας, και σας εύχομαι κάθε επιτυχία για το μέλλον».
«I have read the account of the opening of the Enham Village Centre with much interest, and I was much struck by the promptitude with which you have got your first hundred men installed. It is only by institutions of this sort that we can repay some of the debt that we owe to those who fought for us, and I wish you every success for the future.»
Field–MarshalHaig, November1919
Το Κέντρο άνοιξε αρχές του 1919 ως φιλανθρωπικό ίδρυμα, για να βοηθήσει ανάπηρους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, να εργαστούν και να ζήσουν τη ζωή τους πλήρως, ως ανεξάρτητοι άνθρωποι, όσο καλύτερα μπορούσαν. Συνεχίζει επιτυχώς μέχρι σήμερα ως EnhamTrust. Το άρθρο αναφέρεται στις αρχές της ίδρυσής του και τη δουλειά που έκανε.
Ξεκινώντας εξηγεί ότι ως αποτέλεσμα του πολέμου, πέραν του ενός εκατομμυρίου ανδρών έμειναν ανάπηροι είτε από ασθένειες είτε από τραύματα. Πολλές φιλανθρωπικές οργανώσεις είχαν ιδρυθεί τότε σε όλη τη χώρα για να βοηθήσουν τους ανθρώπους εκείνους, να ξανά εξασκήσουν το επάγγελμά τους, ή να μάθουν κάποια νέα τέχνη. Και το «Κέντρο» στο χωριό Enhamήταν ένα από αυτά. Οι στόχοι του ήσαν:
Η εξασφάλιση κρατικής βοήθειας για τη γρήγορη αποκατάσταση της υγείας των αναπήρων. Η λήψη μέτρων για τη δημιουργία συνθηκών για κοινωνική ζωή. Η προσφορά στέγης στις οικογένειες των αναπήρων σε προσιτές τιμές ή επιστροφή στα δικά τους σπίτια με τη βοήθεια κρατικής σύνταξης και επίσης η εξεύρεση νέων θέσεων εργασίας στη γεωργία ή άλλα επαγγέλματα.
Ο χώρος στο EnhamPlace, επιλέχτηκε γιατί είχε 1,027 στρέμματα καλής καλλιεργήσιμης γης με τέσσερεις φάρμες, τρία μεγάλα σπίτια, δύο μικρότερα σπίτια και πέραν των 30 εξοχικών κατοικιών και άλλες ευκολίες. Η δε ανταπόκριση του κόσμου σε βοήθημα, είτε υπό μορφή χρηματικού ποσού είτε διαφόρων ειδών για την ίδρυση του Κέντρου ήσαν εντυπωσιακές.
Ο πρώτος ένοικος του Κέντρου έγινε δεκτός το Μάιο του 1919 και μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 1919, 150 άνδρες είχαν εγκατασταθεί πέριξ τουEnhamPlace. Δύο χρόνια μετά ο αριθμός έφθασε τους 510 με ένοικους με όλων των ειδών αναπηρίες…
Οι περισσότερες ασχολίες περιστρέφονταν, λόγω της αγροτικής περιοχής, στην γεωργία και δασονομία. Όμως, είχαν δοθεί οδηγίες όπως προσφέρεται επανεκπαίδευση και για πολλές άλλες ασχολίες, όπως ηλεκτρολογία, μπλέξιμο καλαθιών, διορθώσεις παπουτσιών, χειροποίητα έπιπλα κ.α. Οι υπεύθυνοι του ιδρύματος πίστευαν ότι «μόνο συνδυάζοντας την θεραπεία με την εκπαίδευση» θα είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα.
Γι΄αυτό είχε ιδρυθεί και ένα τμήμα στο χώρο αυτό, χάρη στο Βρετανικό Ερυθρό Σταυρό, το οποίο προσέφερε διευκολύνσεις για την εξάσκηση και εκπαίδευση στα γυμναστήρια, με θερμόλουτρα κτλ.
Καθώς ο χρόνος προχωρούσε εντός της δεκαετίας του 1920 προστέθηκαν περισσότερα κτίρια φιλοξενίας και αυτό επειδή τα νοσοκομεία και άλλα ιδρύματα συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες του πολέμου… Και το γεγονός ότι πολλοί ανάπηροι άνδρες (με διάφορες αναπηρίες) που έπρεπε να εισαχθούν στο Κέντρο αυτό άφηναν τις οικογένειες τους πίσω, έπρεπε να διευθετούνταν και φιλοξενίες για τις οικογένειες των ούτως ώστε να ενθαρρύνονταν οι άνδρες αυτοί να μένουν εκεί όσο καιρό χρειαζόντουσαν για την αποθεραπεία τους,
Η αποκατάσταση των ανάπηρων πρώην στρατιωτών, βετεράνων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια περιοχή όπου έγινε τόσο μεγάλη και σημαντική δουλειά όπως στο EnhamTrust, ίσως να μην έγινε ευρύτερα γνωστή, γράφει το σχετικό άρθρο ολοκληρώνοντας πως «Ας ελπίζουμε ότι αυτή η ανάρτηση ρίξει κάποιο φώς σε αυτό το κεφάλαιο (της ιστορίας)».
Άποψη εισόδου (βόρεια πλευρά)
Σε εργασία σε φάρμα
Άποψη του Ιδρύματος (νότια πλευρά) με το νέο ιατρικό κέντρο
«Ο Aνάπηρος»
Η συζήτησή μου για την ανάρτηση αυτή του Εθνικού Αρχείου με τον αγαπητό Δρ. Κλέαρχο Α. Κυριακίδη του θύμισε ένα σχετικό και σπουδαίο ελληνικό λαϊκό τραγούδι το οποίο λίγο είναι γνωστό δυστυχώς. Και τον ευχαριστώ για την ενημέρωση.
Όπως με ενημέρωσε ο Δρ. Κυριακίδης, το τραγούδι τιτλοφορείται «Ο Ανάπηρος» (ColumbiaDG-6798). Κυκλοφόρησε το 1949, στον απόηχο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και αφορά ένα βετεράνο πολέμου ο οποίος έχασε το ένα του πόδι στο πεδίο των μαχών. Η μουσική και οι στίχοι είναι του Γιώργου Μητσάκη και η φωνή του Πρόδρομου Τσαουσάκη. Αμφότεροι μεγάλωσαν στην Κωνσταντινούπολη προτού την εγκαταλείψουν λόγω των εξαναγκαστικών συνθηκών που επικρατούσαν εκεί μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο… Ο Τσαουσάκης στη συνέχεια πολέμησε και υπέφερε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που δίνει ενισχυμένη απήχηση στο τραγούδι. Παραθέτω τους στίχους του τραγουδιού, που όντως πρέπει να τυπωθούν στην καρδιά κάθε Έλληνα ούτως ώστε η θυσία των νεκρών και τραυματιών των πολέμων να μην ξεχαστεί ποτέ.
Ηχητικό εδώ :
https://www.youtube.com/watch?v=f50FgIT5qJs
Αφήστε τα ποτήρια σας
που τα `χετε γεμίσει
και δώστε στον ανάπηρο
μια θέση να καθίσει
Σ’ αυτόν αξίζει πάντοτε
να λέμε με ψυχή
«ανάπηρος περνάει
σταθείτε προσοχή»
Κι αυτός σαν Ελληνόπουλο
και άξιο παλληκάρι
σε κάποια μάχη άφησε
το ένα του ποδάρι
Για αυτόν οπού τον βλέπεται
να λέτε με ψυχή
«ανάπηρος περνάει
σταθείτε προσοχή»
Ας πούμε το τραγούδι μας
περήφανα κι αντρίκια
γιατί για μας κρεμάστηκε
στα δυο του δεκανίκια
Σ’ αυτόν αξίζει πάντοτε
να λέμε με ψυχή
«ανάπηρος περνάει
σταθείτε προσοχή»
Δυστυχώς τα λόγια του τραγουδιού μεταδίδουν με πόνο ψυχής και καημό, την έλλειψη αξιοπρεπούς αναγνώρισης από την κοινωνία μας της προσφοράς των αναπήρων πολέμων. Και όχι μόνο του ΠΠΠ. Αλλά και όσων θυσίασαν την ζωή τους σε νεαρή ηλικία που ραγίζει καρδιές. Στην περίπτωση της Κύπρου θυμίζει και το 1974. Όπως και τον Τύμβο, το κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης…
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 9/1/2022
