Θάνος Κάλλης
Σε κίνδυνο ακραίας φτώχειας βρίσκονται πολλά νοικοκυριά στην Ελλάδα. Σε κάθε ελληνικό σπίτι, πίσω από τις πόρτες και τα κλειστά παράθυρα, εξελίσσεται ένας αγώνας επιβίωσης. Δυστυχώς, η στέρηση βασικών αγαθών και υπηρεσιών έχει γίνει πλέον κανόνας σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.
Σύμφωνα, με τον επικρατέστερο ορισμό φτώχεια σημαίνει ανεπαρκές εισόδημα. Ως απότοκου αυτού, είναι η αδυναμία υιοθέτησης ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής. Είναι η δυσκολία ικανοποίησης έκτακτων οικονομικών συνθηκών, η στέρηση σε βασικά καταναλωτικά αγαθά και έλλειψη της δυνατότητας να υπάρχει στο τραπέζι κρέας κάποιες μέρες της εβδομάδας, η αδυναμία αποπληρωμής δανείων, οι δυσκολίες στην πληρωμή πάγιων λογαριασμών, η δυσκολία να γεμίσει το βυτίο πετρελαίου τον χειμώνα και γενικά η αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση της κατοικίας, η έλλειψη στέγασης, η άνιση πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η περιορισμένη ως μηδενική πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη κ.α..
Η φτώχεια «χτυπά» αδυσώπητα την Ελλάδα και δεν θα αργήσει να χτυπήσει την πόρτα καθενός από εμάς. Έχουμε τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη και οι νέοι φεύγουν στο εξωτερικό για μια καλύτερη τύχη. Ως αποτέλεσμα σοβαρής υπογεννητικότητας και γήρανσης του πληθυσμού -συνεπεία των οικονομικών συνθηκών- η Ελλάδα συρρικνώνεται επικίνδυνα και μετατρέπεται σε χώρα υπερηλίκων.
Οι συνταξιούχοι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με τις συνεχείς περικοπές των συντάξεων και βλέπουν τον ιδρώτα που έχυσαν για πολλά χρόνια με την σκληρή δουλειά τους, πληρώνοντας άσκοπα τα ασφαλιστικά τους ταμεία, να πήγε χαμένος. Νέα ζευγάρια που αδυνατούν να βρουν εργασία με ικανοποιητικές αποδοχές, ακόμα και αν διαθέτουν ένα σπίτι, δεν έχουν τα βασικά για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Τα παιδιά, ο πραγματικός θησαυρός της χώρας και τα μεγαλύτερα θύματα της οικονομικής κρίσης, όταν μεγαλώνουν σε φτωχές οικογένειες, το πιθανότερο είναι να παραμείνουν μέσα στη φτώχεια και την εξαθλίωση για όλη την ζωή τους.
Από τότε που ξεκίνησε η οικονομική και δημοσιονομική κρίση το 2008-9 στην Ελλάδα, οι πολιτικές λιτότητας και υπερφορολόγησης ασκούν τεράστια πίεση στο κοινωνικό κράτος και οι δαπάνες για την κοινωνική πρόνοια έχουν μειωθεί δραματικά. Η κρίση άφησε πίσω της θύματα, σαν ένας πόλεμος που δεν είχε όμως όπλα.
Επίσης, η πανδημία του κορονοϊού έχει δημιουργήσει μια πρωτόγνωρη κατάσταση στη χώρα μας και βιώνουμε δυσάρεστες -οικονομικά και ψυχολογικά- καταστάσεις, με αποτέλεσμα χιλιάδες Έλληνες να χάσουν την δουλειά τους και να συρρικνωθούν τα εισοδήματα τους, οδηγώντας τους στην πείνα και την εξαθλίωση.
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας που ο Ο.Η.Ε. όρισε στις 17 Οκτωβρίου, η Εurostat δημοσιοποίησε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για την χώρα μας. Ειδικότερα, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη υψηλότερη θέση της Ε.Ε. (27,5%),σε ότι αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει τον κίνδυνο της φτώχειας, μετά τη Ρουμανία (35,8%) και τη Βουλγαρία (33,6%).Την ίδια ώρα ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 21,9%.
Τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Τσεχία (11,5%),στη Σλοβακία (13,8%) και στη Σλοβενία (14,3%).Να σημειωθεί πως πρόκειται για χώρες που για μισό αιώνα είχαν σοσιαλιστικά καθεστώτα, ήταν ενταγμένες στο πρώην Ανατολικό Μπλοκ και βίωσαν την οικονομική εξαθλίωση στο «πετσί» τους, αλλά μέσα σε λίγα χρόνια κατάφεραν να ξεπεράσουν το βιοτικό επίπεδο της Ελλάδας που ανήκει εδώ και δεκαετίες στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και να παρέχουν αποτελεσματική προστασία στα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών τους.
Για να επανέλθουμε στην Ελλάδα, κοντά στο όριο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται το 31,5% του ανήλικου πληθυσμού (κάτω των 18 ετών),έναντι ποσοστού 24,2% στην ΕΕ. Ακόμη, οι άνω των 65 ετών στην χώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της φτώχειας σε ποσοστό 19,3%.
Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με στοιχεία της Εurostat,το 29,7% των νοικοκυριών με παιδιά στην χώρα μας αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού και το 25,7% των νοικοκυριών χωρίς παιδιά! Τον ίδιο κίνδυνο αντιμετωπίζουν στην Πατρίδα μας το 28,8% των γυναικών και το 26,1% των ανδρών, έναντι 22,9% και 20,9% αντιστοίχως στην ΕΕ. Τέλος, οι άνεργοι στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού σε ποσοστό 67,5%,ενώ οι εργαζόμενοι σε ποσοστό 16,1%.
Η φτώχεια και ο αποκλεισμός είναι δυο φαινόμενα τα οποία δεν είναι ξεχωριστά, αλλά απεναντίας συνδέονται άμεσα. Η ευρωπαϊκή και παγκόσμια εμπειρία από προγράμματα κατά του κοινωνικού αποκλεισμού έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κόστος του κοινωνικού αποκλεισμού, άμεσο, έμμεσο και συνολικό, ως κόστος απαξίωσης ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου, είναι πολλαπλάσιο από το δημόσιο χρήμα που θα δαπανηθεί -και συνακόλουθα το κόστος για το κρατικό προϋπολογισμό- για μια στρατηγική κοινωνικής συνοχής και μιας αναπτυξιακής πολιτικής χωρίς αποκλεισμό. Μόνο με την καταπολέμηση της φτώχειας, μπορεί να υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη στην Πατρίδα μας.
Η φτώχεια είναι μια παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν πρέπει να αφήσουμε την οικονομική κρίση και την πανδημία ως δικαιολογίες για να χτυπηθεί το κοινωνικό κράτος δικαίου και να υπάρξουν περικοπές του κρατικού προϋπολογισμού σχετικά με την δημόσια υγεία και την εκπαίδευση, για την οπισθοδρόμηση των κοινωνικών κατακτήσεων, για περιορισμούς στη δράση των φορέων της κοινωνίας των πολιτών. Είναι μια καλή αφορμή να απαιτήσουμε περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία των κέντρων λήψης αποφάσεων και να πιέσουμε τους κυβερνώντες να υιοθετήσουν οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές με γνώμονα τον σεβασμό στον απλό Έλληνα πολίτη. Είναι επιτακτική ανάγκη, για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ της Πολιτείας και του ελληνικού λαού.
*Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-Ιστορικός
