Κύπρος. Η τέως Υπουργός Δικαιοσύνης και τα αρχεία του κράτους σε μια “κυβέρνηση διαφθοράς”
Φανούλα Αργυρού
Η παραιτηθείσα Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως κα Έμιλυ Γιολίτη στο σύντομο χρονικό διάστημα που υπηρέτησε στην Κυβέρνηση άφησε ένα αξιόλογο έργο, που δεν αμφισβητείται.
Στη ζωή της Κυπριακής Δημοκρατίας ελάχιστοι, μετρημένοι, είχαν την ευθιξία να παραιτηθούν, είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί ένας μαζί τους και τους λόγους των. Εξ όσων θυμάμαι, και απολογούμαι αν άφησα πίσω άλλους, αυτοί ήσαν ο Δρ Κύπρος Χρυσοστομίδης, ο μ. Νίκος Ρολάνδης, και ο Χρίστος Στυλιανίδης.
Η κα Έμιλυ Γιολίτη, όπως έγραψε η συνάδελφος Θεοδώρα Νικολάου στη «Σημερινή», 20.6.2021, «επέλεξε έναν αντισυμβατικό τρόπο αποχώρησης, που βρήκε ανέτοιμη την πολιτική σκηνή της Κύπρου. Κι αυτό, κυρίως, γιατί η… κανονικότητα της συμπεριφοράς των αποχωρούντων υπουργών επιβάλλει να φεύγουν με… υπόκλιση, ευχαριστώντας, “ευχόμενοι τα καλύτερα”, ακόμα κι αν δεν το εννοούν, παραδίδοντας τη σκυτάλη σε επίσημη τελετή, θέτοντας εαυτόν στη διάθεση του εκάστοτε Προέδρου για έναν άλλο διορισμό με λιγότερες σκοτούρες. Μιαν άλλη θέση, αφού κρίθηκαν ανάξιοι γι’ αυτήν, ο βασιλιάς είναι φιλεύσπλαχνος και κάπου θα τους βολέψει εξαντλώντας τα… όριά του». Αυτά, βέβαια, σε υποτελή και αντιδημοκρατικά καθεστώτα.
Η κα Γιολίτη, όντως, ξεπέρασε την υποτακτική «κανονικότητα». Δεν μάσησε τα λόγια της και έτσι έφυγε «πυροβολώντας». Δημιουργώντας παράλληλα ένα προηγούμενο! Ένας άνθρωπος που δεν στερείται γνώσεων, μόρφωσης, ή οικονομικής ευμάρειας, με τόλμη και παρρησία τα είπε του Προέδρου, δημοκρατικά και ελεύθερα.
Ελευθερία στην Πληροφόρηση
Η πρώην Υπουργός προώθησε και πέρασε πολλά νομοσχέδια που προφανώς αναπαύονταν στα συρτάρια της Βουλής της μακαρίας νήσου. Όπως το νομοσχέδιο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση (freedom of information Act) που «κοιμόταν» από το 2017. Η απουσία τέτοιας νομοθεσίας ήταν μια τρομερή έλλειψη σε μια Δημοκρατία, και η Κύπρος εθεωρείτο «seriously below European standards». Και πρέπει πλέον ο νόμος αυτός να εγγυάται το θεμελιώδες δικαίωμα του πολίτη στην πληροφόρηση για στοιχεία που κρατούν οι κρατικές υπηρεσίες και τα Αρχεία.
Ο κάθε πολίτης στην ΚΔ πρέπει να ευαισθητοποιηθεί και να χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο για έρευνα. Είναι δικαίωμά του. Και κάθε αξιωματούχος και τμήμα της Κυβέρνησης έχουν την υποχρέωση να ανταποκρίνονται εντός ορισμένων ημερών. Δεν γνωρίζουμε αν αυτό ήδη γίνεται, και κυρίως αποτελεσματικά.
Σίγουρα η κα Γιολίτη άφησε το στίγμα της ως μια υπουργός που στόχευε σε ενεργό δράση παρά σε κούφιες κουβέντες. Η προσπάθειά της να προβάλει τη διαφάνεια, προωθώντας την ελεύθερη πρόσβαση στα Αρχεία, προωθώντας μέτρα εναντίον της διαφθοράς, σε μια εποχή κατά την οποία η Κυβέρνηση χαρακτηρίζεται, και όχι αδικαιολόγητα, «κυβέρνηση διαφθοράς» («Σ», 20.6.2021), όλες αυτές οι ενέργειές της υπήρξαν εντυπωσιακές. Ειδικά σε σύγκριση με τις ανικανότητες, αδιαφορίες, ασχετοσύνες, και όχι μόνον, άλλων, πρώην και νυν αξιωματούχων του κράτους. Βέβαια και η ίδια δεν θα εξαιρείται από λάθη, γι’ αυτό και η ελευθερία στην έκφραση για τον πολίτη.
Τα Αρχεία του κράτους
Θα σταθώ τώρα στην ομιλία της στις 11 Ιουνίου 2021, ενόσω ακόμα ήταν Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως και στη συνέντευξη Τύπου για την Παγκόσμια Εβδομάδα Αρχείων μεταξύ 7-11 Ιουνίου από το 2007, όπως καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ. Είπε μεταξύ άλλων:
«…H φετινή θεματική των εορτασμών, όπως έχει τεθεί από το Διεθνές Συμβούλιο Αρχείων, το οποίο ανέλαβε τον συντονισμό τους, έχει ως τίτλο ‘‘Ενδυναμώνοντας τα Αρχεία’’ (#Empowering Archives). Οι κυριότεροι επιμέρους στόχοι, που έχουν τεθεί, είναι:
»Πρώτον: Η ανάδειξη του ρόλου των αρχείων στην προώθηση της διαφάνειας, μέσω της πρόσβασης των πολιτών σε πληροφορίες, με απώτερο στόχο τη λογοδοσία των κυβερνήσεων και τη διασφάλιση ότι οι πολίτες μπορούν να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους, και δεύτερον: Η ανάδειξη των αρχείων, μέσω του διαδικτύου, με στόχο την κατανόηση από το ευρύ κοινό του ρόλου και της συμβολής τους…
»O πρώτος στόχος βρίσκεται σε κοινή πορεία με τη στρατηγική της Κυβέρνησης για ενίσχυση της διαφάνειας, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα της χρηστής διοίκησης… αφετέρου της διάσωσης, διαφύλαξης και πρόσβασης του κοινού σε αυτά, είναι πολύ σημαντικός, αφού στα αρχεία τεκμηριώνονται όλες οι διοικητικές και οικονομικές πράξεις, και αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα οποιασδήποτε προσπάθειας διαφθοράς.
»Στα σύγχρονα πολιτεύματα, η αξία των αρχείων είναι ανεκτίμητη και η πρόσβαση σε αυτά είναι απαραίτητο στοιχείο της δημοκρατίας. Τα δημόσια αρχεία δεν είναι απλώς εργαλεία των κυβερνήσεων ή πηγές της ιστορικής έρευνας, αλλά συνάμα παρέχουν στον πολίτη τη δυνατότητα να έχει άμεση πρόσβαση και να ανατρέχει στα πεπραγμένα των εκάστοτε κυβερνήσεων και στα ιστορικά δεδομένα του τόπου του…»
Θέλω να υπογραμμίσω τις αναφορές της ότι «στα σύγχρονα πολιτεύματα, η αξία των αρχείων είναι ανεκτίμητη και η πρόσβαση σε αυτά απαραίτητο στοιχείο της δημοκρατίας…» Για να μπορεί ο πολίτης να έχει άμεση πρόσβαση στα ιστορικά δεδομένα του τόπου. Γιατί η πρόσβαση του πολίτη στοχεύει στην ενημέρωση του πολίτη, για όσα κάνουν οι κυβερνώντες και για να λογοδοτούν για τις πράξεις, παραλείψεις και λάθη των.
Οι αναρτήσεις στο twitter της κας Έμιλυ Γιολίτη.
https://twitter.com/MinJusticeCY/status/1403273265888509955
Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως
Εντός των επόμενων μηνών μεταστέγαση του Κρατικού Αρχείου σε κατάλληλο κτήριο ανακοίνωσε η ΥΔΔΤ
Ανεκτίμητη η αξία των αρχείων & η πρόσβαση σε αυτά, απαραίτητο στοιχείο της Δημοκρατίας Παγκόσμια Εβδομάδα Αρχείων
https://twitter.com/CyprusinUN/status/1400211275687268354
Ο Γ. Βασιλείου και η κατακράτηση κρατικού αρχειακού υλικού
Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο είχα γράψει στη «Σημερινή» στις 18.10.2016 «Το ‘‘Αρχείο’’ Γ. Βασιλείου και οι ευθύνες…», όταν έκπληκτη άκουσα τον κ. Γιώργο Βασιλείου (τέως Πρόεδρο της ΚΔ) να παραδέχεται ότι κατακράτησε κρατική περιουσία για πέραν των δύο δεκαετιών όταν αποφάσισε να την «δωρίσει» στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κάπου 160.000 χιλιάδες ψηφιακά τεκμήρια που αφορούν, μεταξύ άλλων, στο Κυπριακό, και δη «όλα τα κείμενα των διαπραγματεύσεων του κ. Βασιλείου με τον τότε κατοχικό ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς, υπό την αιγίδα του τότε ΓΓ του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ και στη συνέχεια του διαδόχου του Μπούτρος-Μπούτρος Γκάλι».
Παρ’ όλα ταύτα, ο Πρύτανης κ. Κ. Χριστοφίδης δήλωσε τότε ότι στα όποια απόρρητα στοιχεία δεν θα υπάρχει πρόσβαση μέχρι να περάσουν 30 χρόνια.
Απαράδεκτο! Ο θεσμός κατ’ αρχήν της διατήρησης απορρήτου δεν ξεκινά από την ημέρα που τα… φανερώνει κάποιος, αλλά την ημερομηνία που γράφτηκαν τα έγγραφα. Εξάλλου τα κριτήρια του απορρήτου καθορίζονται από αξιωματούχους του κάθε κράτους και όχι οποιονδήποτε.
Συγκεκριμένα, οι πρώτες αποδεσμεύσεις από το Βρετανικό Κρατικό Αρχείο για την Προεδρία Βασιλείου 1988 και μετά, με τρομερές αποκαλύψεις εις βάρος του για τις παραχωρήσεις του προς τους Τούρκους και την αποδοχή της βρετανο-τουρκικής δι-κοινοτικής δι-ζωνικής ομοσπονδίας δίχως εξουσιοδότηση, αλλά κατ’ εντολήν του Φόρεϊν Όφις, έγιναν τον Ιούλιο του 2016. Και τις καλύψαμε στις εκδόσεις της «Σημερινής», 21, 22 και 26 Ιουλίου 2016. Τον ίδιο καιρό που «συμπτωματικά» αποφάσισε και ο Γ. Βασιλείου να… «δωρίσει» τα κρατικά έγγραφα που είχε πάρει μαζί του στο σπίτι του!
Επιπλέον, όπως μετέδωσε το «Σίγμα», ο κ. Χριστοφίδης, μιλώντας τότε στο ΚΥΠΕ, έκανε λόγο για μια σημαντική αρχή και εξέφρασε την ελπίδα όλοι οι Πρόεδροι της Κυπριακής Δημοκρατίας να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα.
Αδίκημα η κατακράτηση αρχείων
Όμως, δεν είναι θέμα «ελπίδας όλοι οι Πρόεδροι να ακολουθήσουν το ίδιο παράδειγμα», αλλά η Κυβέρνηση να είχε πάρει θεσμικά μέτρα προ πολλού, ούτως ώστε να απαγορεύεται σε οποιονδήποτε δημόσιο υπάλληλο, από τον πρώτο αξιωματούχο του κράτους -τον εκάστοτε Πρόεδρο- μέχρι τον τελευταίο σε οποιαδήποτε άλλη θέση, να μαζεύει και να παίρνει μαζί του, σαν να είναι δική του προσωπική ιδιοκτησία, κρατικά αρχειακά έγγραφα τόσο σημαντικά, όπως οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.
Σήμερα, προτού παραιτηθεί η πρώην Υπουργός, με την ομιλία της στις 11.6.2021 άγγιζε το θέμα ζεστά. «Η γνώση είναι δύναμη» και ο λαός σήμερα χρειάζεται γνώση όσο ποτέ άλλοτε για να γλιτώσει. Τόσο από τη διαφθορά, πολιτική και οικονομική και αλλιώς, όσο και από την τουρκική σκλαβιά…
Η νέα Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης θα πρέπει να συνεχίσει με ζήλο και αποφασιστικότητα το έργο αυτό του Κρατικού Αρχείου στις βάσεις που μίλησε η κα Γιολίτη. Και δίχως δισταγμούς να προστεθούν τα πάντα στο Αρχείο. Αυτό σημαίνει δημοκρατία και κράτος δικαίου. Όχι όσα δεν ενοχλούν. Κυρίως όσα ενοχλούν!
Το Κρατικό Αρχείο της ΚΔ – ανατίναξη πτήσης CY 284, 12.10.1967
Αυτό το γράφω, γιατί στην ιστοσελίδα του Κρατικού Αρχείου της ΚΔ, κάτω από την οντότητα «ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ – ΦΑΚΕΛΟΙ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ /MINISTRY OF COMMUNICATIONS AND WORKS – MINUTE PAPERS» υπάρχουν τα ακόλουθα τρία pdfs με φακέλους. CW1 1-1687.pdf – CW1 1688-3271.pdf – CW1 3272-4320.pdf
Όμως, κανένας φάκελος δεν αναφέρεται στην τραγωδία της ανατίναξης του αεροπλάνου της BEA πτήσης Κυπριακών Αερογραμμών CY 284, στις 12 Οκτωβρίου 1967, κοντά στο Καστελόριζο, καθ’ οδόν από Αθήνα προς Λευκωσία, με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν 66 άνθρωποι. Και παρόλο που στο Βρετανικό Αρχείο στο Kew υπάρχουν εκατοντάδες σχετικά έγγραφα, περιλαμβανομένης και αλληλογραφίας του τότε Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου συγκοινωνιών και Έργων της ΚΔ με τους Βρετανούς, στην ίδια την ΚΔ δεν υπάρχει τίποτα που να καλύπτει την τραγωδία εκείνη. Και τα οποία μελετήσαμε προ καιρού και γράψαμε από το 2011. Με τελικό αποτέλεσμα το βιβλίο του αγαπητού Βρετανού ερευνητή/συγγραφέα Simon Hepworth “Flight 284, The real story behind a forgotten atrocity” (τελευταία έκδοση 2021).
http://www.mjpo.gov.cy/mjpo/statearchive.nsf/All/1F338B4C4BA1E163C2257C76002471DD?OpenDocument
Κλείνω υπενθυμίζοντας ότι στο άρθρο μου στις 18.10.2016 είχα γράψει ότι:
«Η Κυπριακή Δημοκρατία επίσης μέχρι σήμερα δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για Πρόσβαση σε Επίσημα Έγραφα (Council of Europe Convention on Access to Official Documents)».
Δυστυχώς, μέχρι τις 22.6.2021 που γράφεται το άρθρο αυτό, η ΚΔ ούτε υπέγραψε ούτε προχώρησε σε επικύρωση της Σύμβασης αυτής. Το ίδιο και η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο (οι τρεις διαβόητες εγγυήτριες της ΚΔ!). Τουλάχιστον το ΗΒ έχει ένα λειτουργικό Freedom of Information Act από το 2000.
https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/205/signatures?p_auth=I5e2r9jO
Ας ελπίζουμε ότι τελικά και η ΚΔ θα ζήσει (θα υπάρχει!) να αξιωθεί να έχει ένα αξιόλογο Κρατικό Αρχείο…
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια / δημοσιογράφος
*Κεντρική φωτογραφία: Η σημαία της ελευθερίας στην έκφραση. Υιοθετήθηκε 1.5.2007 και συμβολίζει την προσωπική ελευθερία για ελευθερία στην έκφραση. Σχεδιάστηκε από τον καλλιτέχνη John Marcotte.
