Τα μέτρα προφύλαξης που προτείνει ο Συνήγορος του Καταναλωτή
Σε πραγματική μάστιγα έχουν εξελιχθεί τους τελευταίους μήνες τα περιστατικά ηλεκτρονικής απάτης εις βάρος καταναλωτών από e-shops «φαντάσματα», τα οποία προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την αυξημένη ανάγκη για αγορές μέσω διαδικτύου εξαιτίας της πανδημίας. Η τακτική που ακολουθούν οι απατεώνες του ηλεκτρονικού εμπορίου προκειμένου να δελεάσουν τα υποψήφια θύματά τους είναι πανομοιότυπη στην πλειονότητα των περιπτώσεων.
Προσφέρουν κάποια ακριβά προϊόντα τεχνολογίας ως «κράχτες» σε ιδιαιτέρως προνομιακές τιμές, προσελκύοντας έτσι το ενδιαφέρον πολλών εν δυνάμει πελατών.
Όσοι από αυτούς «τσιμπάνε» και προχωρούν σε κάποια αγορά διαπιστώνουν ότι, αν και έχουν πληρώσει κανονικά την παραγγελία τους, σχεδόν ποτέ δεν την παραλαμβάνουν, καθώς με διάφορες προφάσεις τα ηλεκτρονικά καταστήματα μεταθέτουν διαρκώς τον χρόνο παράδοσης, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η παράδοση δεν πραγματοποιείται ποτέ.
Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Καταναλωτή, κατά την περίοδο της καραντίνας οι καταγγελίες για προβληματικές συναλλαγές με ηλεκτρονικά καταστήματα εκτοξεύθηκαν και διαμορφώθηκαν κατά το πρώτο εξάμηνο της φετινής χρονιάς σε 1.200. Επίσης ενδεικτικό της έξαρσης των κρουσμάτων ηλεκτρονικής απάτης είναι ότι τους τελευταίους έξι μήνες η Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή έχει επιβάλει σε πάνω από δέκα e-shops πρόστιμα της τάξεως των 1,75 εκατ. ευρώ.
Ύποπτες ενδείξεις
Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου, για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων εφαρμόζεται το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του καταναλωτή. Ύστερα από την ψήφιση του Ν. 4712/2020, ο έλεγχος που διενεργεί καθίσταται αυστηρότερος, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να απενεργοποιούνται ιστοσελίδες που υιοθετούν παραπλανητικές πρακτικές.
Για παράδειγμα e-shops που διαθέτουν ως μοναδικό τρόπο πληρωμής την υλοποίηση τραπεζικής κατάθεσης μπαίνουν στη «μαύρη λίστα». Κι αυτό επειδή, με τον τρόπο αυτόν, στερείται από τους χρήστες η δυνατότητα αμφισβήτησης της συναλλαγής που υπάρχει όταν χρησιμοποιείται πιστωτική ή χρεωστική τραπεζική κάρτα.
Ακόμη η εκτόξευση των πωλήσεων ενός ηλεκτρονικού καταστήματος σε ιδιαιτέρως σύντομο χρονικό διάστημα αποτελεί ένδειξη ενδεχόμενης καταχρηστικής πρακτικής, με τις πλατφόρμες σύγκρισης τιμών προϊόντων να λαμβάνουν υπόψη τόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός e-shop όσο και τα στοιχεία ταυτότητας μιας εταιρείας.
Σε κάθε περίπτωση οι αξιολογήσεις που συγκεντρώνει ένα ηλεκτρονικό κατάστημα για το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών του αποτελούν βασικό κριτήριο αξιοπιστίας, με τους ειδικούς να τονίζουν ότι πολλά είναι δυνατόν να προληφθούν, εάν οι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι.
Πρόστιμα πάνω από 1,5 εκατ.
Το ιλιγγιώδες ποσό των 250.000 ευρώ επέβαλε ως πρόστιμο η Γενική Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή στην εταιρεία GF Electronics, καθώς η ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία (ΙΚΕ) δεν παρέδιδε ποτέ τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας που πωλούσε, ενώ παρακρατούσε το αντίτιμο των χρημάτων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το κόστος πωλήσεων της εταιρείας είναι κατά 320.000 ευρώ υψηλότερο συγκριτικά με τις πωλήσεις των 2,2 εκατ. ευρώ του 2019, δηλαδή η εταιρεία φαίνεται να πωλούσε προϊόντα κάτω του κόστους.
Η εταιρεία εμφανίζεται να έχει ημερομηνία ίδρυσης στις 2 Φεβρουαρίου του 2019 με κεφάλαιο 5.000 ευρώ, όμως συνολικά την περασμένη χρονιά εμφάνισε τζίρο από πωλήσεις ηλεκτρονικών ειδών ύψους 2,2 εκατ. ευρώ, δηλαδή είχε καταφέρει να εμφανίζει εισπράξεις της τάξεως των 200.000 ευρώ κάθε μήνα.
Η αύξηση της απάτης στο ηλεκτρονικό εμπόριο σχετίζεται όχι μόνο με την ευκολία σύστασης ΙΚΕ, όπου ως εκπρόσωπος μπορεί να εμφανίζεται ως μοναδικός εταίρος ένα φυσικό πρόσωπο αγνώστων λοιπών στοιχείων, αλλά και με την εκτόξευση των ηλεκτρονικών πωλήσεων λόγω και της πανδημίας.
Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, έως το τέλος του περασμένου Αυγούστου το ποσοστό των χρηστών Διαδικτύου που πραγματοποιεί ηλεκτρονικές συναλλαγές αυξήθηκε στο 50%, έναντι 21% στα τέλη του 2019. Στην αγορά τροφίμων, η υπηρεσία παράδοσης έτοιμου φαγητού, μέσω Διαδικτύου, έχει ενισχυθεί στο 38% των χρηστών, με το κοινό της συγκεκριμένης κατηγορίας ηλεκτρονικού εμπορίου να μοιάζει να έχει παγιωθεί.
Οδηγός για ασφαλείς αγορές
Ο Συνήγορος του Καταναλωτή έχει εκδώσει σειρά οδηγιών που, αν ακολουθούνται, καθιστά τις αγορές μέσω του Διαδικτύου ασφαλέστερες. Καθώς τα κρούσματα απάτης σε ηλεκτρονικές συναλλαγές έχουν αυξηθεί σημαντικά το τελευταίο διάστημα, ο Συνήγορος του Καταναλωτή συστήνει στους πολίτες:
● Να προτιμούν την πραγματοποίηση αγορών από αξιόπιστα και γνωστά ηλεκτρονικά καταστήματα. Σημαντική ένδειξη αξιοπιστίας είναι η μακρόχρονη λειτουργία των καταστημάτων στην αγορά και η ύπαρξη φυσικής έδρας.
● Να ελέγχουν πάντοτε τις βασικές πληροφορίες που παρέχονται για το ηλεκτρονικό κατάστημα από τον ιστότοπό του. Να αναζητούν, ειδικότερα, την επωνυμία της εταιρείας και τα πλήρη στοιχεία επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης ταχυδρομικής διεύθυνσης. Η ύπαρξη μόνο ηλεκτρονικής διεύθυνσης (e-mail) και κινητού τηλεφώνου δεν αρκεί και αποτελεί, μάλιστα, ένδειξη απάτης.
● Να ελέγχουν, οπωσδήποτε, πριν από την πληρωμή ότι ο ιστότοπος παρέχει ασφαλή σύνδεση για τη μετάδοση ευαίσθητων δεδομένων, όπως στοιχείων πιστωτικών καρτών. Να βεβαιώνονται ότι το σύμβολο ασφαλούς μετάδοσης δεδομένων εμφανίζεται στο πεδίο «διεύθυνση του προγράμματος περιήγησης» – browser με τη μορφή https. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζουν ότι το e-shop διαθέτει SSL (Secure Sockets Layer), δηλαδή πρωτόκολλο ασφαλούς μετάδοσης ευαίσθητων δεδομένων στο Διαδίκτυο, ειδικά για αγορές με πιστωτικές-χρεωστικές κάρτες και paypal.
● Να εντοπίζουν στο Διαδίκτυο τυχόν σχόλια, εμπειρίες ή συστάσεις άλλων καταναλωτών που έχουν ήδη συναλλαγεί με το κατάστημα. Αυτό γίνεται εύκολα, πληκτρολογώντας το όνομα της εταιρείας ή του ηλεκτρονικού καταστήματος σε μία μηχανή αναζήτησης. Να προσεγγίζουν τις συστάσεις με κριτικό μάτι, διότι μπορεί να είναι παραπλανητικές ή κατασκευασμένες.
● Τα αναγνωρισμένα ηλεκτρονικά καταστήματα έχουν στον ιστότοπό τους σήματα εμπιστοσύνης των ενώσεων ηλεκτρονικού εμπορίου και των οργανισμών που διαθέτουν πιστοποιητικά ασφαλείας και απορρήτου προσωπικών δεδομένων. Αυτό δείχνει ότι η εταιρεία είναι αξιόπιστη και ότι τηρεί τους βασικούς κανόνες στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, οπότε ο καταναλωτής μπορεί να αγοράσει από αυτήν με ασφάλεια.
● Να αποφεύγουν την πραγματοποίηση αγορών από ηλεκτρονικά καταστήματα που απαιτούν, αποκλειστικά, την προείσπραξη του τιμήματος των αγαθών μέσω πιστωτικής/χρεωστικής κάρτας, paypal ή τραπεζικού εμβάσματος και δεν διαθέτουν την αντικαταβολή ή την ηλεκτρονική πληρωμή τη στιγμή της παράδοσης του προϊόντος ως εναλλακτικό τρόπο πληρωμής.
● Να μην πείθονται από τις υπερβολικά δελεαστικές τιμές των προϊόντων σε σχέση με τον ανταγωνισμό ή, εν πάση περιπτώσει, αυτό να μην είναι το μοναδικό κριτήριο για την πραγματοποίηση των αγορών τους.
● Επί σοβαρών ενδείξεων προβληματικής συναλλαγής, να προβαίνουν άμεσα σε αμφισβήτηση προς τα τραπεζικά τους ιδρύματα, εφόσον η εξόφληση των αγαθών έχει γίνει μέσω κάρτας (χρεωστικής ή πιστωτικής) και, αντίστοιχα, προς τους οργανισμούς διενέργειας ηλεκτρονικών πληρωμών (π.χ. paypal).
Θα πρέπει, τέλος, οι καταναλωτές να λαμβάνουν επιβεβαίωση της παραγγελίας, την οποία να φυλάσσουν μαζί με κάθε άλλο έγγραφο που σχετίζεται με αυτή. Αν χρειάζεται να επικοινωνήσουν με τον έμπορο, να προτιμούν το ηλεκτρονικό μήνυμα. Με αυτό τον τρόπο, σε περίπτωση προβλήματος, θα έχουν στη διάθεσή τους έμπρακτες αποδείξεις της επαφής – επικοινωνίας τους, καθώς και όλες τις λεπτομέρειες της συναλλαγής που έχουν συμφωνηθεί.
