“Η πανδημία του λαϊκισμού – Πώς ο κορωνοϊός ανέδειξε το παγκόσμιο έλλειμμα ηγεσίας” γράφει ο Γιώργος Αλοίμονος
«Μεγαλύτερη η καταστροφή, μεγαλύτερη η ειρήνη». Δεν πρόκειται για λόγια κάποιου σοφού από τα βάθη της Ανατολής. Είναι ατάκα από την τελευταία κινηματογραφική εκδοχή της χολιγουντιανής ταινίας «Επικίνδυνες αποστολές: Η πτώση» και είναι τα λόγια ενός τάχα αρχηγού τρομοκρατικής οργάνωσης, που – όλως τυχαίως – ονομάζεται «Οι Απόστολοι» και αποτελείται από «ιδεολόγους, αναρχικούς πρώην πράκτορες μυστικών υπηρεσιών».
Κάπως έτσι, και η πανδημία του κορωνοϊού ανέδειξε αρκετές αλήθειες που οι ηγεσίες ανά τον κόσμο και οι οικονομικοί παράγοντες του διεθνούς συστήματος δεν θα ήθελαν ποτέ να παραδεχτούν. Πριν και πάνω απ’ όλα τον παραλογισμό πρόθυμων ηγετών να αποψιλώσουν, στο όνομα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τα δημόσια συστήματα Υγείας δημιουργώντας μια «βόμβα» στα θεμέλια της κοινωνίας.
Συγχρόνως είναι πλέον προφανές πως ο κορωνοϊός αναδεικνύει το έλλειμμα παγκόσμιας ηγεσίας, που δεν είναι απλώς μια αδιάφορη διαπίστωση. Αποτελεί τη συνέπεια μιας κοινωνικοπολιτικής πανδημίας, που ονομάζεται λαϊκισμός και, αν και έχει θύματα, κανείς μέχρι τώρα δεν έχει αντιληφθεί τις μακροπρόθεσμες συνέπειές του για την παγκόσμια κοινωνική ειρήνη.
Τα παράγωγα της κρίσης
Όλα ξεκίνησαν με την οικονομική κρίση, η οποία δημιούργησε γόνιμο έδαφος για ασαφούς ταυτότητας πολιτικά κινήματα, τα οποία από τις πλατείες έδωσαν χώρο και άλλοθι σε ακραίες, φοβικές και αρκετές φορές νεοναζιστικές προσεγγίσεις.
Στον αντίποδα είχαμε το υβρίδιο του αριστερού λαϊκισμού, όπως ο Μελανσόν στη Γαλλία και ο Κόρμπιν στη Βρετανία, που επέτρεψαν μια νέα ολική πόλωση με θύματα τα παραδοσιακά κόμματα, τα οποία εν τοις πράγμασι αποτέλεσαν μέρος της κρίσης που έφερε την κοινωνία στα όριά της.
Αποτέλεσμα; Η νέα γενιά «σωτήρων», που δεν έχουν πολιτική εμπειρία, βρίσκονταν στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος και αρκετές φορές δεν τολμούσαν, λόγω πρότερου «ανέντιμου πολιτικού βίου», να φύγουν από το βολικό τους περιθώριο. Τώρα βγήκαν στον αφρό, εξελέγησαν, κυβέρνησαν και βρέθηκαν μπροστά σε αυτή την τεράστια παγκόσμια κρίση – την οποία κάποιοι συγκρίνουν με ασύμμετρη παγκόσμια σύρραξη – με τον εχθρό να βρίσκεται εντός των τειχών, χωρίς φωνή, όψη και βέβαια λύση.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι αυτή η κοινωνική πανδημία είτε θα περάσει στο τελικό της στάδιο με την ήττα Τραμπ και Τζόνσον είτε, σε περίπτωση ανανέωσης της θητείας του Τραμπ, θα περάσει στην κορύφωση της «διασποράς» της.
Η αντι-παγκοσμιοποίηση
Το «Foreign Policy» επισημαίνει σκωπτικά σε πρόσφατο άρθρο του ότι η πανδημία του κορωνοϊού «ίσως αποτελεί και το τέλος της παγκοσμιοποίησης όπως την ξέρουμε, καθώς αποτελεί δώρο για τους βέρους εθνικιστές και οπαδούς του οικονομικού προστατευτισμού, που διακαώς επιθυμούν την επιστροφή στα περίκλειστα σύνορα και τον περιορισμό της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων, ιδεών και εμπορευμάτων».
Το μέλλον διαμορφώνεται τώρα και σε εθνικό, αλλά και υπερεθνικό επίπεδο. Για παράδειγμα στην Ε.Ε., όπου δεν υπάρχουν μεγάλοι ηγέτες, εκτός ίσως από τη Μέρκελ – η οποία έχει πλέον πολλά λάθη στο παθητικό της και ημερομηνία λήξεως – και τον Μακρόν – ο οποίος, αν και πρότζεκτ του Ολάντ, επιχειρεί να σηκώσει ανάστημα – όλα γίνονται λάθος και στην τύχη.
Υπάρχουν οι «σκοτεινοί παίκτες», όπως οι Σόιμπλε και Κουρτς, υπάρχουν οι λαμπεροί εκπρόσωποι του κεφαλαίου, όπως ο Ντράγκι, αλλά στην πλειονότητά τους οι σημερινοί ηγέτες της Ενωμένης Ευρώπης στέκονται έρμαια της αδυναμίας των εντολέων τους.
Σήμερα ζούμε σε μια Ευρώπη που φοβάται τον «εκφοβισμό» του Ερντογάν, που σκύβει το κεφάλι στον Πούτιν και δεν τολμά να τερματίσει τη διαφθορά σε μέλη της όπως η Ρουμανία ή η Βουλγαρία.
Στο εθνικό επίπεδο εγωπαθείς πριμαντόνες κερδίζουν θέσεις εξουσίας και πολιτικής για να φανεί πολύ σύντομα η γύμνια της (πολιτικής) άγνοιάς τους. Περιπτώσεις όπως του Σαλβίνι, της Λεπέν και του Φάρατζ είναι παραδείγματα «πολιτικών» ειδικού σκοπού που ενεργούν εις βάρος της κοινωνίας απαξιώνοντας κεκτημένα δεκαετιών: την ενιαία Ευρώπη, την ελεύθερη μετακίνηση και τις αξίες του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής.
Η αλήθεια ως βολικό ψέμα
Πέρα από το έλλειμμα ηγεσίας, το μείγμα γίνεται εκρηκτικότερο αν προσθέσουμε και την παράμετρο του βολικού ψέματος, της μισής αλήθειας που εκπέμπεται ως προϊόν από τα κοινωνικά δίκτυα. Facebook, Twitter και μηχανές αναζήτησης γίνονται εργαλεία προπαγάνδας που κερδίζουν εκλογές, αντικαθιστούν την αξιόπιστη και στιβαρή ενημέρωση σε κάθε επίπεδο, από τα εμβόλια μέχρι την πολιτική και από την επιστήμη μέχρι τις ελευθερίες και το μεταναστευτικό.
Άρα; Η πανδημία του κορωνοϊού είναι η αφορμή ή ίσως ο καταλύτης για να γίνει κατανοητό με τον χειρότερο τρόπο ότι το Δημόσιο δεν μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί ακόμα και αν αγοράζονται οι… δημοκρατικές διαδικασίες.
Επίσης είναι σαφές ότι άλλο η ελευθερία διακίνησης και άλλο η κατάργηση της γεωγραφίας και των συνόρων. Άλλωστε και η εισβολή της Τουρκίας στο συριακό έδαφος ειρηνευτική καλείται, αλλά πριν και πάνω απ’ όλα είναι μια προσπάθεια να φτιάξει πόλεις για «οπαδούς» της δίπλα στα σύνορά της. Όμως, για κάποιους, ο Ερντογάν απλώς κάνει… real estate χρησιμοποιώντας όχι μόνο μπουλντόζες, αλλά και βαρέα οχήματα με οπλισμό.
