Σπύρος Χαλβατζής. Μια ζωή αφιερωμένη στους λαϊκούς αγώνες / συνέντευξη στη Δήμητρα Σμυρνή

Με αφορμή την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη, ο Πρόεδρος του ΣΦΕΑ -Σύνδεσμος Φυλακισθέντων Εξορισθέντων Αντιστασιακών- μιλά στη Φαρέτρα

Συνέντευξη στη  Δήμητρα Σμυρνή

Ο Σπύρος Χαλβατζής, από τους πρωτοπόρους του Λαϊκού Κινήματος, αφιέρωσε τη ζωή του στους λαϊκούς αγώνες, με το όραμα ενός καλύτερου κόσμου.

Πρόεδρος του ΣΦΕΑ τώρα, με μεγάλη εμπειρία και αγώνες μέσα και έξω από το Ελληνικό Κοινοβούλιο εδώ και πολλά χρόνια, στις γραμμές του ΚΚΕ πάντα, διακρίνεται για την ευθυκρισία του, τη διεισδυτική του πολιτική ματιά αλλά και την πηγαία λαϊκότητά του, που τον κάνει πολύ αγαπητό στον κόσμο.

Μιλά στη Φαρέτρα για τα παιδικά του χρόνια, την ένταξή του  στο χώρο της Αριστεράς, τις συνθήκες που αντιμετώπισε με την ένταξη αυτή, τις φυλακίσεις, τις εξορίες, τη δράση του μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, αλλά και για τον ρόλο του ΣΦΕΑ στη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.

Μέσα από το λόγο του δεν περνά μόνο μια προσωπική ιστορία αλλά η ιστορία του Λαϊκού Κινήματος τα τελευταία εξήντα χρόνια.

Έχετε εκλεγεί πρόεδρος του ΣΦΕΑ. Μια θέση που σας τιμά και την τιμάτε, καθώς όλη σας τη ζωή την έχετε αφιερώσει στους λαϊκούς αγώνες του λαού μας, με κόστος φυλακές και εξορίες, όχι μόνο ενάντια στη Δικτατορία αλλά και πιο πριν, για έναν κόσμο δικαιότερο και καλύτερο. Αυτό με υποχρεώνει να ξεκινήσω την ερώτησή μου από τα παιδικά σας χρόνια.

Πώς ξεκινά η αγωνιστική σας πορεία; Υπήρχαν οικογενειακές καταβολές;

Από μικρό παιδί, στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια σε μια οικογένεια κομμουνιστών, θυμάμαι διώξεις, κυνηγητά και τον πατέρα εξορία. Μια μάνα αγωνίστρια στη ζωή και στο λαϊκό κίνημα. Γεννήθηκα στην Κοζάνη σε εργατική κομμουνιστική οικογένεια. Ο πατέρας μου ήταν μέλος του Κόμματος από το 1927, με φυλακές, εξορίες, συμμετοχή στην ΕΑΜική Αντίσταση κι ήταν επόμενο τα τέσσερα αδέλφια μου κι΄ εγώ ν’ ακολουθήσουμε το δρόμο του, το δρόμο του αγώνα.

Σχολείο και δουλειά ταυτόχρονα, όχι μόνο από το Δημοτικό πουλώντας κουλούρια, αλλά και αργότερα στα γυμνασιακά σας χρόνια, σε γουναράδικα της Καστοριάς και της Αθήνας. Πόσο αυτή η τριβή με τον καθημερινό μόχθο διαμορφώνει την προσωπικότητα του αυριανού αγωνιστή;

Στη δεκαετία του ’50, πολλά παιδιά εργατικών, λαϊκών οικογενειών, μόλις που έβγαζαν το Δημοτικό. Η Κοζάνη είχε έξι δημοτικά σχολεία και μόλις ένα Γυμνάσιο και την Εμπορική Σχολή. Στα Δημοτικά φοιτούσαν περίπου 500 παιδιά σε κάθε σχολείο. Στο Γυμνάσιο όμως συνέχιζε μικρό ποσοστό.

Μετά το Δημοτικό πήγα στο Νυχτερινό Γυμνάσιο. Εκεί ήμασταν πολλά παιδιά, αλλά και μεγαλύτεροι, που δουλεύοντας είχαμε μόνο την επιλογή του Νυχτερινού. Το να δουλεύεις, σαν μαθητής του Δημοτικού, αλλά ιδιαίτερα και μετά, στα χρόνια του Γυμνασίου, ήταν κάτι το φυσιολογικό για πολλά παιδιά εκείνη την εποχή. Πολύ περισσότερο όταν η οικογένεια το είχε ανάγκη. Πουλούσα κουλούρια, δούλεψα σε μανάβικα και ψαράδικα, όπως τόσα παιδιά της εποχής. Βέβαια, η δουλειά από τα πρώτα χρόνια της ζωής δε σημαίνει ότι οδηγεί όλους στην πολιτική ένταξη, είναι όμως ένας σοβαρός παράγοντας για την ταξική συνειδητοποίηση.

 Από τα 15 σας, το 1962, στη νεολαία της ΕΔΑ και μετά, το ’64, στη Νεολαία Λαμπράκη. Πώς βιώνετε εκείνην την εκρηκτική εποχή που το Λαϊκό Κίνημα φουντώνει; Πώς τη βλέπετε με τα εφηβικά σας μάτια;

Το 1962 διέκοψα την Τετάρτη Τάξη του Νυχτερινού και πήγα στην Καστοριά, όπου δούλεψα γουνεργάτης. Το Νυχτερινό το τέλειωσα αργότερα στην Αθήνα. Επειδή ήμουν σε εργαστήρι γουνοποιίας που το είχαν ξαδέλφια μου, έμαθα καλά και γρήγορα την τέχνη. Εντάχθηκα στη Νεολαία της ΕΔΑ κι η ζωή μου ήταν δουλειά, διάβασμα και οργάνωση. Η αυτοσχέδια βιβλιοθήκη στο δωμάτιό μου ήταν γεμάτη, καθώς το βιβλίο ήταν βασική ανάγκη για τους περισσότερους αριστερούς.

Η εποχή ήταν πολύ δύσκολη, καθώς το ’62 είχαν περάσει μόλις 13 χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου. Στην περιοχή επικρατούσε στρατοκρατική λογική. Υπήρχαν χιλιάδες στρατιώτες και πολλές στρατιωτικές μονάδες. Η τρομοκρατία, τα αντεργατικά αντιλαϊκά μέτρα και η αστική πολιτική, που τότε εκφράζονταν με το Κόμμα της ΕΡΕ, είχε απόλυτη κυριαρχία. Κλίμα αντιδημοκρατικό, αντικομμουνιστικό, το οποίο όμως προκαλούσε και αντίδραση. Άλλωστε οι εκλογές του ’61, που έφεραν για άλλη μια φορά την ΕΡΕ στην εξουσία, είχαν οδηγήσει σε μεγάλη όξυνση των προβλημάτων των εργαζομένων, του λαού.

Όσο για το πώς ένα 15χρονο παιδί βιώνει όλα αυτά, πώς αντιδρά και εντάσσεται, δεν είναι κάτι εύκολο. Δεν εντάσσονταν εύκολα οι νέοι σε οργανώσεις, πολύ περισσότερο της Αριστεράς. Στην επαρχία αυτός που τοποθετούνταν στην ΕΔΑ δεν ήταν γενικά και αόριστα αριστερός. Ένιωθε κομμουνιστής με την έννοια ότι πάλευε για βαθύτερες αλλαγές.

Τα τελευταία χρόνια έχει ευτελιστεί η έννοια της Αριστεράς, του αριστερού. Στα χρόνια της δεκαετίας του ’50 και του ’60 αριστερός ήταν αυτός που μάχονταν ενάντια στα μονοπώλια, ενάντια στον Αμερικάνικο Ιμπεριαλισμό, ενάντια στις αμερικάνικες βάσεις. Δεν περιμέναμε αυτός ο αγώνας να οδηγήσει εύκολα στο Σοσιαλισμό, στον πραγματικό Σοσιαλισμό – όχι αυτόν που ακούγαμε σαν όρο αργότερα από το ΠΑΣΟΚ και πρόσφατα από τον ΣΥΡΙΖΑ- τον πραγματικό Σοσιαλισμό. Θέλαμε ν’ αλλάξουμε τον κόσμο. Αγωνιζόμασταν για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, με όλους τους κινδύνους που ξέραμε ότι κάτι τέτοιο έκρυβε.

 Δικτατορία του ’67. Εικοσάχρονος συλλαμβάνεστε την 21^η Απριλίου μαζί με χιλιάδες άλλους αγωνιστές από τη Χούντα και βιώνετε φυλακίσεις και εξορίες για τρεισήμισι χρόνια σε Γυάρο, Λέρο και Ωρωπό. Ποιες εικόνες, ποια συναισθήματα αλλά και ποια πρόσωπα σφραγίζουν εκείνες τις αναμνήσεις σας;

Η Δικτατορία δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είχαν προηγηθεί πάρα πολλά. Οι εκλογές της βίας και νοθείας του ’61, τα Ιουλιανά. Προηγήθηκε η δολοφονία του Στέφανου  Βελδεμίρη το ’61, ενός νεολαίου αγωνιστή της ΕΔΑ στη Θεσσαλονίκη παραμονές των εκλογών, η δολοφονία Λαμπράκη το 1963, που είχε διαμορφώσει  άλλη κατάσταση, η παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου, ενός κεντρώου αστού πολιτικού και αντικομμουνιστή. Έγιναν πολλά. Οι κομμουνιστές, γενικότερα οι αριστεροί, όσοι δεν ήταν στις εξορίες ή στις φυλακές, μαζί και οι νεολαίοι, είχαμε γνωρίσει τη βία και την τρομοκρατία των μετεμφυλιακών κυβερνήσεων στη δουλειά, στο σχολείο. Δεν ήμασταν άπειροι.

Η Δικτατορία προετοιμάζονταν από καιρό. Όχι μόνο από τους συνταγματάρχες. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τότε, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Γεώργιος Παπανδρέου, αντάλλασσαν απόψεις και συμφωνούσαν σε κάποιο περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών, σε ορισμένη “παραβίαση” του Συντάγματος.

Οι Δικτάτορες έδωσαν τη δική τους λύση. Στις 21 Απρίλη, με τη στήριξη των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, έγινε το Πραξικόπημα, πιάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι. Στη Γυάρο φτάσαμε πάνω από 7.200, αν θυμάμαι καλά. Ανάμεσά μας πολλοί νέοι. Κάποιοι κάτω από τα είκοσι. Δεκαοχτάχρονοι, δεκαεννιάχρονοι αγωνιστές. Και άνθρωποι μεγάλης ηλικίας. Παλιοί αγωνιστές, πνευματικοί άνθρωποι. Ο Γιάννης Ρίτσος, ο Τζαβαλάς Καρούσος κά. Ο Ρίτσος, θυμάμαι, έδινε εντυπωσιακές διαλέξεις στην εξορία για την Τέχνη και την Αισθητική.

Οι άσχημες συνθήκες διαβίωσης, όπως το κρύο μέσα στις σκηνές, η προσπάθεια εκφοβισμού, η αγωνία γι΄ αυτούς που είχαμε αφήσει πίσω κλπ. είναι πράγματα γνωστά. Όμως, υπήρχε το αντίβαρο της πολιτικής συνείδησης και η εμπειρία παλιότερων αγωνιστών για την οργάνωση της ζωής από τις παλιότερες εξορίες. Κανένας δεν ήταν μόνος. Η ζωή ήταν συλλογική. Παράλληλα είχαμε πολιτιστική, αθλητική δραστηριότητα. Σύντομα ξεκίνησαν μαθήματα  σχεδίου, λογιστικής, ξένων γλωσσών και μετά τους πρώτους μήνες και, αφού εξασφαλίστηκε μια σειρά βιβλίων, οργανώθηκαν από την Ομάδα Διαβίωσης της καθοδήγησης του χώρου, αρχικά στη Γυάρο και μετά στη Λέρο,  μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας, Φιλοσοφίας, Ιστορίας του Εργατικού Κινήματος, Στρατηγικής και Τακτικής.

Οι διαλέξεις του Γιώργου του Φαρσακίδη για την Τέχνη, την Αισθητική, άφησαν εποχή. Θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν όπως οι «Πέρσες» του Αισχύλου, ήταν μοναδικές, καθώς είχαμε εκεί αρκετούς ανθρώπους του Θεάτρου. Ο «Φιλάργυρος» του Μολιέρου, η «Μαρία του Οκτώβρη», η «Βαβυλωνία», ο «Καλός στρατιώτης Σβέικ» και τόσα άλλα…

Όσο για τα συναισθήματα… Πολλά και σύνθετα. Σε τέτοιες συνθήκες πάλης τις περισσότερες ώρες δεν έχεις την πολυτέλεια να σκέφτεσαι τίποτα άλλο πέρα από τον αγώνα που κάνεις μαζί με τους συντρόφους σου. Σκέφτεσαι το αύριο, που το θέλεις καλύτερο, αλλά σκέφτεσαι και το χθες, τους συντρόφους που αγωνίστηκαν γι’ αυτό, περνώντας δύσκολα ή χάνοντας ακόμη και τη ζωή τους στον αγώνα. Στην περίοδο της Δικτατορίας δολοφονήθηκαν αγωνιστές. Ο Παναγιώτης Ελής τις πρώτες μέρες, ο Γιώργος Τσαρουχάς, ο Γιάννης Χαλκίδης και τόσοι άλλοι. Το όραμα όμως σε κρατάει στις επάλξεις του αγώνα.

Ποιο είναι το κέρδος από μια τόσο δύσκολη περίοδο; Σκληρά χρόνια, αλλά γεμάτα, που ιδιαίτερα σήμερα φαίνονται  πολύ όμορφα. Ένιωθες πως έδινες κι εσύ τον οβολό σου σ’ αυτόν τον αγώνα του λαού, από τη μια για να φύγει η Δικτατορία κι από την άλλη για να δημιουργηθούν συνθήκες και προϋποθέσεις για βαθύτερες αλλαγές.

Δίνετε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίσατε τα χρόνια της εξορίας μέσα από την ομαδική δράση και το ομαδικό σθένος. Όμως οι συνθήκες διαβίωσης στην εξορία δεν ήταν ιδιαίτερα σκληρές; Δεν υπήρξε εξευτελισμός της ανθρώπινης προσωπικότητας ή βασανιστήρια, όπως ακούγαμε;

Σκληρές οι συνθήκες, αλλά, όταν έχεις αποφασίσει να αγωνιστείς, γνωρίζεις ότι ο αγώνας για το καλό του λαού απαιτεί θυσίες. Αυτές τις αντέχεις, γιατί οι ιδέες σού δίνουν δύναμη να αντισταθείς, όσο σκληρές κι αν είναι οι συνθήκες. Και ήταν.

Ακολουθεί η στρατιωτική θητεία και μετά την απόλυση συνεχίζετε τον αγώνα αμετανόητος. Πώς ήταν τα πράγματα στο στρατό για τους νέους που είχαν απολυθεί από την εξορία;

Στα τέλη του ‘70, κάτω από την πίεση της πάλης του Λαϊκού Κινήματος και της αντιδικτατορικής δράσης, η Δικτατορία προσπαθούσε να δείξει μια θετική εικόνα, ότι  περιορίζει τα σκληρά μέτρα, με αποτέλεσμα να απολυθούν πάρα πολλοί εξόριστοι. Τα στρατοδικεία, βέβαια, εξακολουθούσαν να δουλεύουν και οι αγωνιστές να φυλακίζονται.

 Τον Οκτώβρη του ΄70 απολυθήκαμε δέκα νεολαίοι και τέσσερις από κείνη την ομάδα στρατευτήκαμε στην Τρίπολη. Δύσκολη περίοδος, με πιέσεις, εκβιασμούς, την οποία όμως αντιμετωπίσαμε σωστά. Παλέψαμε και δεν υποταχθήκαμε ούτε στα κελεύσματά τους, ούτε σε βασανισμούς. Όλη εκείνη η ομάδα αποστρατεύθηκε με το κεφάλι ψηλά.

Παρά τον κίνδυνο της επανασύλληψης, δουλεύετε πάλι στις παράνομες οργανώσεις της ΚΝΕ, του ΚΚΕ μέχρι το ’73. Νοέμβρης, Πολυτεχνείο, σύλληψη και πάλι εξορία στη Γυάρο. Οι εμπειρίες συσσωρεύονται και σας φέρνουν με τη Μεταπολίτευση στο τιμόνι της ΚΝΕ, εκλεγμένο γραμματέα της. Πώς ήταν τότε το Λαϊκό Κίνημα στο χώρο της νεολαίας; Ποιες συγκρίσεις μπορούν να γίνουν με το σήμερα;

Μετά το Πολυτεχνείο και τις συλλήψεις που ακολούθησαν, η Δικτατορία ήθελε να δώσει την εικόνα πως κατάφερε να καταστρέψει όλες τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ και ότι δεν υφίσταται πια κανένας κίνδυνος γι’ αυτήν. Τα γεγονότα κι η ζωή τούς διέψευσαν. Ενώ συνέλαβαν πολλές εκατοντάδες αντιστασιακούς αγωνιστές, έκριναν ότι ελάχιστους έπρεπε να εξορίσουν. Οι πρώτοι που πήγαμε ξανά στη Γυάρο, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1974, ήμασταν 29. Δηλαδή αν συγκρίνουμε τους αριθμούς, 7.200 το ’67 και 29 το ’73, η διαφορά είναι τεράστια. Στην πορεία  γίναμε 45 και τόσοι περίπου απολυθήκαμε στις 26 Ιουλίου του 1974, με την κατάρρευση της Δικτατορίας.

Συνεχίσαμε τον αγώνα στις νέες συνθήκες μέσα από τις γραμμές της ΚΝΕ. Το ’79 στο 2ο Συνέδριο εκλέχτηκα Γραμματέας του ΚΣ της ΚΝΕ. Δούλεψα πολλά χρόνια στη  νεολαία. Τι διαφορές υπήρχαν τότε με τη νεολαία του σήμερα; Θα θυμηθώ τον τίτλο της εκπομπής «Άλλες εποχές, άλλες μελωδίες», που νομίζω πως ταιριάζει στην περίπτωση.

Σε κάθε εποχή η νεολαία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Στην εποχή της Δικτατορίας αυτό που προπαγάνδιζε η χούντα, ήταν ότι οι νέοι δεν είχαν διάθεση να παλέψουν ενάντια της. Έλεγε  πως η νεολαία δεν ασχολείται με τίποτα, παρά μόνο με το ποδόσφαιρο. Όλοι θυμόμαστε το Γουέμπλεϊ! Εμείς όμως είχαμε διαφορετική άποψη για τη νεολαία, την οποία προσπαθούσαμε να φέρουμε κοντά μας.

Όταν άρχισε να αναπτύσσεται το Κίνημα στα πανεπιστήμια, στα νυχτερινά γυμνάσια, στα εργοστάσια, στους τόπους δουλειάς, φτάνοντας τελικά στο Πολυτεχνείο, η νεολαία βγήκε στο προσκήνιο, αγωνίστηκε και μάτωσε στον αγώνα. Αυτή η νεολαία που την περιφρονούσαν…

Μια πάγια αλήθεια λέει ότι κάθε φορά που η νεολαία ακολουθεί το Εργατικό Κίνημα, την ταξική του αντίληψη, μπορεί να κάνει θαύματα. Αυτό αποδείχτηκε και κατά τη διάρκεια της ΕΑΜικής Αντίστασης μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, αποδείχτηκε το ’50 και το ’60, αλλά και μετά.

Και σήμερα, αν κάνεις μια προσπάθεια να ξύσεις τη φαινομενική αδιαφορία των νέων, θα δεις ότι υπάρχει ανησυχία, προβληματισμός, σοβαρότητα, αγωνιστική διάθεση.

Αλλά σήμερα έχουμε μια άλλη κατάσταση. Το εργατικό κίνημα έχει καθηλωθεί. Είναι λίγες οι δυνάμεις που παλεύουν σ’ έναν σωστό, ταξικό προσανατολισμό, κι αν πάρουμε υπόψιν μας ότι πέρασαν και 30 χρόνια από τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες, όλα αυτά βαραίνουν. Επίσης, η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας τη νεολαία την καταπιέζει ιδιαίτερα. Αν όμως ξύσεις, το ξαναλέω, την φαινομενική αδιαφορία των νέων, θα δεις ανθρώπους που με μια σπίθα θα φουντώσουν, θα μπουν στον αγώνα. Οι συνθήκες θα ενεργοποιήσουν τη νεολαία.

Κατεβήκατε με το ΚΚΕ Υποψήφιος Υπερνομάρχης Αττικής και αργότερα Υποψήφιος Δήμαρχος Αθήνας, με χιλιάδες ψήφους και εκλογή σε αντίστοιχες θέσεις συμβούλου για χρόνια. Ποια εμπειρία αποκομίσατε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ποια τα όρια και ποιες οι δυνατότητες της; Ποιες σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία της έχουν επέλθει σήμερα;

Σήμερα πια δεν υπάρχει Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το 1994, με την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση τότε, προτάθηκα από το Κόμμα ως υποψήφιος Υπερνομάρχης Αθήνας- Πειραιά και το 2002 και 2006 υποψήφιος Δήμαρχος Αθήνας.

Εδώ και αρκετά χρόνια δεν χρησιμοποιούμε, όπως προείπα, τον όρο Τοπική Αυτοδιοίκηση, γιατί είναι όρος ψευδεπίγραφος. Είναι Τοπική Διοίκηση. Αυτό που ξέραμε έχει μετατραπεί σε προέκταση της κρατικής διοίκησης. Ήδη από χρόνια με διάφορους νόμους, τροπολογίες, άλλαξε ο χαρακτήρας της. Την μετέτρεψαν  σε ανταποδοτικό μηχανισμό του κράτους. Ιδιωτικοποιούν τα πάντα. Πολλοί δήμαρχοι, εκπρόσωποι των αστικών δυνάμεων, παίζουν το ρόλο του μάνατζερ των πολυεθνικών. Δυστυχώς!

Βέβαια, κομμουνιστές δήμαρχοι υπήρχαν και παλιότερα, που μάχονταν για τα συμφέροντα του λαού. Αυτήν τη στιγμή έχουμε τον Δήμαρχο Πάτρας, τον Κώστα Πελετίδη, ένα Δημοτικό Συμβούλιο που δίνει τις μάχες του με αποτελεσματικότητα, συνδυάζοντας τον εμπνευσμένο επικεφαλής με την διεκδικητική πολιτική.

Βουλευτής του ΚΚΕ για οχτώ χρόνια από το 2007 μέχρι το 2015. Έχετε μεγάλη αναγνωρισιμότητα ως βουλευτής εκείνα τα χρόνια και εξακολουθείτε να την έχετε και τώρα που δεν είστε πια, καθώς και αποδοχή. Πώς βιώσατε την οχτάχρονη θητεία σας στη Βουλή και μάλιστα μέσα στην περίοδο της κρίσης;

Στα πλαίσια του καταμερισμού της δουλειάς των στελεχών του ΚΚΕ ανήκει και η βουλευτική ιδιότητα, όπως και οποιαδήποτε άλλη δημόσια θέση. Κάθε στέλεχος του Κόμματος προτείνεται για κάποιο δημόσιο αξίωμα, στο οποίο σκοπό έχει να υπηρετήσει την πολιτική για την οποία παλεύει το κόμμα. Ήμασταν πάντα λίγοι οι βουλευτές του ΚΚΕ, αλλά προσπαθούμε πάντα να είμαστε μέσα στις λαϊκές εργατικές κινητοποιήσεις, μέσα στα προβλήματα που καίνε τον κόσμο. Αγώνας μέσα στη Βουλή, αγώνας κυρίως έξω από τη Βουλή, δίπλα στους εργαζόμενους και τα προβλήματά τους.

Και μιας και μιλάμε για την περίοδο της κρίσης, μια εύλογη απορία που γεννιέται σε όλους είναι η παρακάτω. Πώς η δύναμη του ΚΚΕ δεν αυξάνεται στο εκλογικό αποτέλεσμα, ενώ οι συνθήκες το απαιτούν; Πώς δικαιολογείται αυτή η στασιμότητα;

Αυτή η ερώτηση γίνεται πολλές φορές, άλλοτε καλοπροαίρετα και άλλες φορές κακοπροαίρετα. Υπάρχει η εντύπωση ότι, όσο χειροτερεύει η θέση των εργαζομένων, τόσο πιο εύκολα μπορεί να διαμορφώνονται όροι, συνθήκες για λαϊκές εξεγέρσεις. Η αντίληψη αυτή είναι λαθεμένη και δεν πραγματώθηκε ποτέ στην Ιστορία.

Το ζήτημα είναι ότι σε αυτές τις καταστάσεις οι αστικές πολιτικές δυνάμεις έχουν μηχανισμούς και υπηρεσίες, για να διαμορφώνουν τις συνειδήσεις. Διαθέτουν δυνατότητες και κυρίως τα οικονομικά μέσα -έχοντας και τη στήριξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, κρατικών και ιδιωτικών-  να αποπροσανατολίζουν, να τρομοκρατούν, με την ευρεία έννοια και να επιβάλουν τις θέσεις τους.

Ας θυμηθούμε ότι στην περίοδο της κρίσης αυτό που έλεγαν ήταν: «Αν δεν ψηφιστούν τα μνημόνια κι αν δεν ακολουθηθεί αυτή η σκληρή ταξική αντιλαϊκή πολιτική, δεν θα υπάρχουν φάρμακα, δεν θα υπάρχει βενζίνη και τρόφιμα.» Και λέγοντας δεν θα υπάρχουν φάρμακα τρομοκρατούσαν τουλάχιστον το 30% του πληθυσμού, που είναι ηλικιωμένοι, ζώντας με την υποστήριξη των φαρμάκων. Με την έλλειψη βενζίνης χτυπούσαν στο υποσυνείδητο του Νεοέλληνα, που παίρνει το αυτοκίνητο ακόμη και για να πάει ν’ αγοράσει τσιγάρα. Τρομοκρατούσαν και τον υπόλοιπο απλό κόσμο με την έλλειψη τροφίμων κλπ. κλπ.

Όλη αυτή η λογική, σε συνδυασμό με τα ρουσφέτια, τους διορισμούς, τις υποσχέσεις, την επιδοματική πολιτική και το ξαναλέω με την τακτική των ΜΜΕ, που πάντα –ας μου επιτραπεί-  τα «μπουκώναν», δημιουργούν αυτές τις αρνητικές συνθήκες για ψήφο στο ΚΚΕ. Δεν δίνουν τη δυνατότητα να προβληθεί η πολιτική του ΚΚΕ. Μπορεί να υπάρχουν 15-20 πολιτικές εκπομπές στην τηλεόραση τη βδομάδα και σ’ αυτές να έχουν κληθεί μόνο δύο τρεις εκπρόσωποι του ΚΚΕ. Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις έχουν χίλια κανάλια να περάσουν την πολιτική τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε αδυναμίες που προσπαθούμε να διορθώνουμε. Αυτό όμως δεν είναι η αιτία.

Αυτήν τη στιγμή είστε Πρόεδρος του ΣΦΕΑ, του Συνδέσμου Φυλακισθέντων Εξορισθέντων Αντιστασιακών, μια θέση που σας τιμά ιδιαίτερα, αλλά και την τιμάτε με τους αγώνες σας, όπως ειπώθηκε και στην αρχή. Πόσο ο Σύνδεσμος πιστεύετε πως βοηθά με την παρουσία του στην ενεργοποίηση της μνήμης; Ποιος είναι σήμερα ο ρόλος του;

Ο ΣΦΕΑ δημιουργήθηκε από τους αντιστασιακούς που πάλεψαν ενάντια στη Δικτατορία. Εκφράζονται από αυτόν. Δυστυχώς χρόνο με το χρόνο λιγοστεύουμε. Ο Σύνδεσμος έχει και επιτελεί σοβαρό ρόλο. Αναλαμβάνει διάφορες πρωτοβουλίες, οργανώνει εκδηλώσεις, δραστηριότητες, όχι μόνο επετειακά. Το ΔΣ σχεδιάζει ποικίλες εκδηλώσεις για το 2020, φροντίζοντας να διατηρείται ζωντανή η ιστορική μνήμη. Όχι όμως μόνο για την ιστορική μνήμη.

Το κύριο μέλημα μας είναι να περνάνε στη συνείδηση, ειδικά των νέων ανθρώπων, τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την ιστορία του ΣΦΕΑ. Στο χώρο των Γραφείων μας, που είναι και κατά κάποιο τρόπο Μουσείο, στο πρώην ΕΑΤ/ΕΣΑ. Εκεί υπάρχουν κελιά κρατήσεων και βασανιστηρίων, περνάνε μαθητές, εκπαιδευτικοί, πολιτιστικοί φορείς, άλλοι επισκέπτες. Βλέπουν τους χώρους, παρακολουθούν τις εκθέσεις, ντοκιμαντέρ, ξεναγούνται και φυσικά συζητάμε για τα γεγονότα και τις επιπτώσεις τους.

Βγαίνουν συμπεράσματα. Γιατί και πώς παλεύαμε χθες, πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το σήμερα. Και επειδή πολλές φορές δημιουργούνται λαθεμένες εικόνες, όπως ότι στη διάρκεια της Δικτατορίας όλοι παλεύαμε για τον ίδιο σκοπό, αυτό δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Κάθε αντιστασιακή οργάνωση είχε στόχους. Μπορεί όλοι να παλεύαμε ενάντια στη Δικτατορία, αλλά δεν παλεύαμε όλοι μόνο για να ανατραπεί η Δικτατορία. Άλλοι πάλευαν για να επανέλθουν τα πράγματα στην προηγούμενη κατάσταση. Εμείς όμως παλεύαμε για βαθύτερες αλλαγές.

Γιατί, πριν από την 21^η Απριλίου 1967, υπήρχε το Σύνταγμα του ’52. Ήταν αντεργατικό, αντιλαϊκό, αντικομμουνιστικό. Υπήρχαν τα έκτακτα μέτρα, το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου. Οι κομμουνιστές και όχι μόνο τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, αλλά ένας ευρύτερος κόσμος, παλεύαμε να φύγει η Δικτατορία αλλά και να βαθύνουν οι αλλαγές, ανατρέποντας την προηγούμενη κατάσταση.

Συνεπώς και στις εκτιμήσεις, τι παλεύαμε τότε και τι παλεύουμε τώρα, υπάρχουν σοβαρές διαφορές. Για παράδειγμα στο Πολυτεχνείο δεν έπεσαν πρόχειρα τα συνθήματα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία, Εθνική Ανεξαρτησία, Έξω το ΝΑΤΟ, Έξω οι βάσεις, Έξω οι Αμερικάνοι». Έγινε σκληρή πολιτική, ιδεολογική διαπάλη ανάμεσα στους φοιτητές που ήταν μέσα στην κατάληψη και κυριάρχησαν αυτά τα συνθήματα.

Τα συνθήματα αυτά είναι σήμερα επίκαιρα όσο ποτέ! Πιο συγκεκριμένα. Όσον αφορά το «ψωμί». Η εκτεταμένη φτώχεια, η λιτότητα, η ακρίβεια, ανεργία, οι απολύσεις, δεν αφορούν το ψωμί; Το ότι έχει καταργηθεί το 5ήμερο, το 8ωρο, το 40ωρο, οι συλλογικές συμβάσεις, η κοινωνική ασφάλιση και άλλαξαν οι εργασιακές σχέσεις, κόπηκαν μισθοί, κόπηκαν συντάξεις, έχουν σήμερα μια τέτοια επικαιρότητα…

Το «Παιδεία». Ιδιωτικοποιούνται τα πάντα στην εκπαίδευση. «Ελευθερία». Εδώ ετοιμάζονται να φέρουν νόμο να περιορίσει  τις διαδηλώσεις και τις πορείες. Εμφανής η αυταρχική τρομοκρατική δραστηριότητα των δυνάμεων καταστολής.

Ας πάμε στην Εθνική Ανεξαρτησία. Στο σύνθημα «Έξω οι βάσεις, έξω οι Αμερικάνοι». Τότε υπήρχαν βάσεις. Και τώρα υπόγραψε η κυβέρνηση της ΝΔ μια επαίσχυντη συμφωνία, η οποία ήταν έτοιμη από την προηγούμενη κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, με καινούριες βάσεις. Βάση ελικοπτέρων στην Αλεξανδρούπολη, νέα βάση με drones στη Λάρισα, καινούρια ελικοπτέρων στο Στεφανοβίκειο του Βόλου. Ας πάρουμε υπόψιν μας ότι έχουμε και επέκταση των εγκαταστάσεων στη βάση της Σούδας και πυρηνικά στον Άραξο. Οι βάσεις, εκτός από το ότι περιορίζουν την εθνική κυριαρχία μιας χώρας, συνιστούν μαγνήτη ολέθρου σε οποιαδήποτε κλιμάκωση στρατιωτικών επιχειρήσεων, γιατί στη γειτονιά μας μαίνεται ο πόλεμος. Βλέπετε την εξέλιξη στο Ιράν, στη  Λιβύη κ.α.

Η αστική τάξη της Τουρκίας είναι επιθετικότατη. Και δεν είναι ρητορικά σχήματα αυτά που λένε οι εκπρόσωποι της, αλλά παίρνουν και συγκεκριμένα πρακτικά μέτρα ενάντια στην κυριαρχία μας στο Αιγαίο. Ειδικά το ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχει η Ελλάδα, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να κρατάει ίσες αποστάσεις σε όλες τις παραβιάσεις και παραβάσεις της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα. Κύπρος, Ίμια. Τα παραδείγματα μιλούν. Και οι αστικές πολιτικές δυνάμεις εδώ λένε πως το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ, θα μας σώσουν. Το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ θα μας σώσουν με την έννοια του θα μας “τελειώσουν”. Είμαστε ενάντια στο ΝΑΤΟ και σε κάθε ιμπεριαλιστικό οργανισμό.

Επομένως, όλα τα συνθήματα του Πολυτεχνείου είναι όσο ποτέ επίκαιρα. Προσπαθούμε να τα κρατήσουμε ζωντανά.

Αφιερώσατε τη ζωή σας στους λαϊκούς αγώνες. Σήμερα, με την εμπειρία τόσων χρόνων, ποιες σημαντικές αλλαγές συνειδητοποιείτε στις εποχές αλλά και στη διαμόρφωση των ανθρώπων;

Ο χρόνος κυλά, αλλά τα βασικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας παραμένουν τα ίδια και συχνά γίνονται χειρότερα για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Συνεχίζουμε τη δράση στα πλαίσια της πάλης του Λαϊκού Κινήματος. Ποιο είναι το καινούριο; Ίσως είναι το ότι παρά τις δυσκολίες, παρά το πισωγύρισμα της κατάστασης, για περίπου 30 χρόνια από τις ανατροπές και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, βλέπουμε ότι δημιουργούνται φύτρα σε διάφορες περιοχές της χώρας και στην Αττική, σε τόπους δουλειάς και κλάδους, όπου υπάρχουν συσπειρώσεις και δραστηριότητες, ταξικοί αγώνες, που φέρνουν αποτελέσματα, παρά την γενικότερη επίθεση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και την καλλιέργεια της αντίληψης ότι τίποτα δε γίνεται με τον αγώνα και όλα είναι μάταια.

Εμείς βλέπουμε ότι μπουμπουκιάζει και αρχίζει να ανθίζει μια νέα αγωνιστική περίοδος.

Παλέψατε για έναν καλύτερο κόσμο αποκτώντας τον τιμητικότερο χαρακτηρισμό, αυτόν του λαϊκού αγωνιστή. Πώς θα ζωγραφίζατε αυτόν τον καλύτερο κόσμο με δύο τρεις πινελιές;

Παλέψαμε και συνεχίζουμε να παλεύουμε για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Για να έχουν όλα τα παιδιά το γάλα τους και το σχολειό τους, για να μπορούν οι εργάτες να δουλεύουν, να αμείβονται ικανοποιητικά και όχι να είναι υπό δουλείαν. Να μπορεί ο συνταξιούχος να ζει με αξιοπρέπεια, με περηφάνια. Να μπορεί η νεολαία να σπουδάζει, να ζει, να αθλείται, μακριά από εξαρτήσεις. Να μπορεί ο κάθε άνθρωπος να εκφράζεται πέρα από τις ώρες της δουλειάς του, να μπορεί να ζει μ΄ έναν  πολιτισμό που θα ανθίζει στις πραγματικές του αξίες κι όχι αλλοτριωμένο, ξενόφερτο,  εμπορευματοποιημένο.

Για έναν τέτοιο κόσμο δεν αξίζει να αφιερώσεις ολόκληρη τη ζωή σου;