Κινηματογραφική Λέσχη εργαζομένων ΕΡΤ3: Νουάρ “συνομιλίες” Ανατολής και Δύσης

Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ3 και το Κέντρο Μελετών και Ερευνών για το Σινεμά (ΚΕΜΕΣ), από τις 11 έως και τις 17 Απριλίου, παρουσιάζουν στον Κινηματογράφο ΒΑΚΟΥΡΑ, ένα πρωτότυπο αφιέρωμα με 12 ταινίες και θέμα «6 ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΙΑΠΩΝΙΚΑ ΝΟΥΑΡ ΣΥΝΟΜΙΛΟΥΝ ΜΕ ΦΙΛΜ ΑΠΟ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΙ ΗΠΑ».

Το αφιέρωμα αποτελεί προϊόν επίπονης και μακρόχρονης μελέτης. Η επιλογή των ταινιών έγινε ανάμεσα σε πάρα πολλά φιλμ – περί τα 400 αμερικανικά, 200 γαλλικά και γύρω στα 30 ιαπωνικά – με θεματολογίες παρόμοιες, μυθοπλασίες παραπλήσιες. Συγκρίναμε ιστορίες, αισθητικές προτάσεις, πολιτικές και κοινωνικές αναφορές. Από την έρευνα προέκυψε η συγκεκριμένη διαλογή με τα  ζευγάρια ταινιών που «καθρεφτίζονται», «συνομιλούν», «αντιπαρατίθενται».

Τρεις  κορυφαίοι Ιάπωνες  δημιουργοί (Ακίρα Κουροσάουα, Χιρόσι Τεσιγκαχάρα, Σεϊτζούν Σουτζούκι) ανθολογούνται με πολύκροτα και βραβευμένα φιλμ νουάρ τους. Οι ταινίες τους συνδιαλέγονται, κοιτάζονται «πρόσωπο με πρόσωπο» με 6 νουάρ από Γαλλία και ΗΠΑ που υπογράφουν σκηνοθέτες επιπέδου όπως οι Ζορζ Φρανζί, Λουί Μαλ, Ζουλιέν Ντιβιβιέ, Μπάιρον Χάσκιν και Τζον Στάρτζες. Οι ταινίες προβάλλονται σε ζευγάρια. Μια δυτική στις 19:00 και μια Ιαπωνική στις 21:00. Κάθε ζεύγος έχει το ίδιο θέμα και συγκρίνουμε πως το εξετάζουν οι μεν και πως οι δε.

Στο ζευγάρι Η Φλόγα που Τρεμοσβήνει και Γεννημένος Δολοφόνος, ο Γάλλος Λουί Μαλ μονομαχεί με τον Ιάπωνα Σεϊτζούν Σουζούκι. Και οι δύο αξιοποιούν ένα μοναχικό ήρωα γεμάτο υπαρξιακά αδιέξοδα σε δοσμένους κλειστοφοβικούς χώρους. Και οι δύο αναφέρονται στην ντελιριακή καταστροφή των ηρώων τους. Η αισθητική πρόταση είναι διαφορετική. Ο Γάλλος υιοθετεί συνεχώς τα κοντινά πλάνα και το σινεμά βεριτέ της Νουβέλ Βαγκ με μία αίσθηση ντοκουμέντου, ενώ ο Ιάπωνας είναι άκρως μινιμαλιστής, ποιητικός, σουρεαλιστής και ιδιαίτερα φορμαλιστής.

Στο δίδυμο Αντάλλαγμα από μία Γυναίκα και Η Γυναίκα της Άμμου, ο Αμερικάνος συμβολιστής Τζον Στάρτζες αντιπαρατίθεται με τον Ιάπωνα στυλίστα Χιρόσι Τεσιγκαχάρα. Οι ήρωες τους, ζευγάρια σε απομονωμένους χώρους που ζουν υπό την απειλή προθεσμιών. Ο μεν Αμερικανός υιοθετεί μία απευθείας διείσδυση στις αντιφάσεις του έρωτα, της αγάπης και του γάμου, στη σκληρή διαχείριση της σεξουαλικότητας και στα μεγάλα διλήμματα αυτής, ενώ ο Τεσιγκαχάρα ξεφεύγει από την πραγματικότητα του Αμερικάνου και διεισδύει στο συμβολισμό μιας πολιτικοκοινωνικής αλληγορίας με τελική πρόθεση να απαλύνει τις επιπτώσεις  του Ιαπωνικού τραύματος.

Ακολουθούν Τα Λύτρα της Αρπαγής  και Ο Δολοφόνος του Τόκιο, όπου ο  Αμερικανός  Άλεξ Σίγκαλ συγκρούεται με τον Ιάπωνα Ακίρα Κουροσάουα έχοντας και οι δύο κοινό θέμα την απαγωγή παιδιού από πλούσιο πατέρα. Ο Αμερικανός αξιοποιεί θεατρογενείς χώρους  για να δείξει τις παράπλευρες απώλειες, δίνει μεγάλη σημασία στο ρόλο της τηλεόρασης και της παρέας, ενώ ο Ιάπωνας αναλύει το θέμα του ξεκάθαρα ταξικά με ταυτόχρονη ψυχαναλυτική ματιά για τον τρόπο με τον οποίο ο θύτης ταπεινώνει πολλαπλά τον  πλούσιο πατέρα που βρίσκει όμως τη δυναμική ηθική να επιπλεύσει λόγω της θυσίας που κάνει. Άρα ο Κουροσάουα είναι και ουμανιστής και ταξικός.

Στο ζευγάρι Μέχρις Εσχάτων και Λυσσασμένος Σκύλος, ο Γάλλος μετρ Ζουλιέν Ντιβιβιέ αντιπαρατίθεται με τον Ιάπωνα δημιουργό Ακίρα Κουροσάουα. Και οι δύο έχουν ως ήρωα έναν νέο και ωραίο άνδρα που αφήνεται ή σπρώχνεται από τις καταστάσεις σε μία παρανοϊκή διαδρομή. Ο μεν Γάλλος εικονοποιεί την παραίσθηση με εντυπωσιακό και υποβλητικό τρόπο, ενώ ο Κουροσάουα αφήνεται στην άνεση ενός ξέφρενου οδοιπορικού.

Στα Πολύ αργά για Δάκρυα και Άγρια Νιότη, ο Αμερικανός Μπάιρον Χάσκιν “ξιφομαχεί” με τον Ιάπωνα Σεϊτζούν Σουζούκι. Και οι δύο έχουν ως ήρωα έναν μυστηριώδη άνθρωπο απ΄ το πουθενά, χωρίς ταυτότητα που επιχειρεί να καταστρέψει τα σχέδια κάποιων παραβατικών για να αποκαλύψει τον πραγματικό υπαίτιο μιας δολοφονίας. Ο Αμερικανός σπεσιαλίστας σκηνοθετεί εξπρεσιονιστικά αξιοποιώντας όγκους και σκιές, εναλλάσσοντας μεσαία πλάνα με πλάνα αμερικέν, χρησιμοποιώντας ένα εξαιρετικό μοντάζ και χτίζοντας ως ελπίδα πάνω στα αποκαΐδια της ιστορίας μια αγάπη που γεννιέται. Αντίθετα, ο Ιάπωνας είναι απελπισμένος, σκηνοθετεί με συνεχή κρεσενταρίσματα βίας που παραπέμπουν άμεσα στη δομή του γουέστερ-σπαγγέτι. Δεν αφήνει καμιά ελπίδα ούτε για την τύχη του ημιπαρανοϊκού πια ήρωά του ούτε για μία ετερόφυλη σχέση, γιατί με έναν άκρατο μισογυνισμό όλες οι γυναίκες καταγράφονται ως πόρνες, δολοφονικές και δουλικές.

Στο ζευγάρι Μάτια Δίχως Πρόσωπο και Το Πρόσωπο ενός Άλλου, ο μέγας Γάλλος δημιουργός του φανταστικού Ζορζ Φρανζί αντιπαρατίθεται με τον μέγιστο Ιάπωνα Χιρόσι Τεσιγκαχάρα με κοινό θέμα τις πλαστικές επεμβάσεις στο πρόσωπο και με τη διαφορά ότι στο Γαλλικό φιλμ ο ήρωας είναι γυναίκα ενώ στο Ιαπωνικό άνδρας. Και οι δύο σκηνοθετούν υποβλητικά με εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία και λήψεις. Η κορυφαία διαφορά τους όμως είναι ότι ο μεν Φρανζί κλείνει περισσότερο προς το σινεμά του ποιητικού τρόμου και του φανταστικού ενώ ο Τεσιγκαχάρα επιλέγει πρωτογενώς την επιστημονική φαντασία  και την αισθητική του Ζαν Λικ Γκοντάρ και δευτερογενώς κάνει μια θαυμαστή θεματολογική επέκταση. Συμπυκνώνει μαζί  Αντονιόνι και Μπέργκμαν, Όζου και Αλφαβίλ. Σχολιάζει την βαρύτατη αλλοίωση των ηθών της Ιαπωνικής κοινωνίας από τον αμερικανικό παράγοντα και ιδίως ένα φοβερό δίλημμα που αφορά ακόμα και εμάς τους  Έλληνες  σήμερα: Εάν δεν προχωρήσουμε μπροστά θα καταστραφούμε αναπτυξιακά. Αν προχωρήσουμε μπροστά θα καταστραφούμε ως εθιμική εθνότητα και συλλογικό ασυνείδητο. Μόνη λύση και πρόταση, όπως  ειρωνεύεται ο Τεσιγκαχάρα, το να φορέσουμε μάσκες, δηλαδή να υποδυθούμε τους αλλοτριωμένους διασώζοντας έστω κάτι ελάχιστο.

ΚΕΜΕΣ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Ε.Ρ.Τ. 3 – ΚΕ.Μ.Ε.Σ.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΒΑΚΟΥΡΑ (11-17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ)

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

6 ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΙΑΠΩΝΙΚΑ ΝΟΥΑΡ ΣΥΝΟΜΙΛΟΥΝ ΜΕ ΦΙΛΜ ΑΠΟ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΙ ΗΠΑ

ΠΕΜΠΤΗ  11/4

19:00 Η ΦΛΟΓΑ ΠΟΥ ΤΡΕΜΟΣΒΗΝΕΙ (Le feu  follet. Ασπρόμαυρο, Γαλλία 1963, διάρκεια 108’) Σκηνοθεσία: Λουί Μαλ. Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας, βραβείο Pasinetti στον Λουί Μαλ.

21:00 ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ (Koroshi no rakuin. Ασπρόμαυρο, Ιαπωνία 1967, διάρκεια 91’). Σκηνοθεσία: Σεϊτζούν Σουζούκι.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ  12/4

19:00 ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ (Jeopardy. Ασπρόμαυρο, Η.Π.Α. 1953, διάρκεια 69’). Σκηνοθεσία: Τζον Στάρτζες.

21:00 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΑΜΜΟΥ (Suna no onna.  Ασπρόμαυρο, Ιαπωνία 1964, διάρκεια 147’). Σκηνοθεσία: Χιρόσι Τεσιγκαχάρα. Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών. Υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης σκηνοθεσίας, αλλά και καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Βραβείο επιτροπής του Φεστιβάλ  Καννών.

ΣΑΒΒΑΤΟ  13/4

19:00  ΤΑ ΛΥΤΡΑ ΤΗΣ ΑΡΠΑΓΗΣ (Ransom!. Ασπρόμαυρο, Η.Π.Α. 1956, διάρκεια 109’). Σκηνοθεσία: Άλεξ Σίγκαλ.

21:00  Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΤΟΚΙΟ (Tengoku to jigoku. Ασπρόμαυρο, Ιαπωνία 1963, διάρκεια 147’). Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα. Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

ΚΥΡΙΑΚΗ  14/4

19:00  ΜΕΧΡΙΣ ΕΣΧΑΤΩΝ (Diaboliquement votre. Έγχρωμο, Γαλλία 1967, διάρκεια 93’ ). Σκηνοθεσία: Ζουλιέν Ντιβιβιέ.

21:00 ΛΥΣΣΑΣΜΕΝΟΣ ΣΚΥΛΟΣ (Nora inu. Ασπρόμαυρο, Ιαπωνία 1949, διάρκεια 122’). Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάουα.

ΔΕΥΤΕΡΑ  15/4

(ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ)

21:00 ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ (The Grifters. Έγχρωμο, Η.Π.Α. 1990, διάρκεια 110’). Σκηνοθεσία: Στίβεν Φρίαρς. Υποψήφια για 4 Οscar (σκηνοθεσίας, διασκευασμένου σεναρίου, α’ και β’ γυναικείου ρόλου).

ΤΡΙΤΗ  16/04

19:00 ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΓΙΑ ΔΑΚΡΥΑ (Too late for tears. Ασπρόμαυρο, Η.Π.Α. 1949, διάρκεια 99’). Σκηνοθεσία: Μπάιρον Χάσκιν.

21:00 ΑΓΡΙΑ ΝΙΟΤΗ (Yaju no seishun.  Ασπρόμαυρο / Έγχρωμο. Ιαπωνία, 1963, διάρκεια 92’). Σκηνοθεσία: Σεϊτζούν Σουζούκι.

ΤΕΤΑΡΤΗ   17/04

19:00 ΜΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΩΠΟ (Les  yeux sans visage. Ασπρόμαυρο, Γαλλία, 1960, διάρκεια 90’). Σκηνοθεσία: Ζορζ Φρανζί

21:00 ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΝΟΣ ΑΛΛΟΥ (Tanin no kao. Ασπρόμαυρο, Ιαπωνία 1966, διάρκεια 122’). Σκηνοθεσία: Χιρόσι Τεσιγκαχάρα.