Το δωμάτιο μικρό μα άνετο και καλοφτιαγμένο. Αμέσως μετά το μεσημεριανό φαγητό. Στο ντιβάνι δίπλα στην ξυλόσομπα που έδινε μια γλυκιά μεσημεριάτικη ζέστη, η μανα μου ξαπλωμένη στο ένα πλάι με το χέρι κάτω από το κεφάλι, ξεκουραζόταν. Με το βλέμμα της χαμένο, άκουγε στο ραδιόφωνο τραγούδια της Πατρίδας, όπως έλεγε. Εγώ, καθισμένη στο πάτωμα μπροστά της, περίμενα υπομονετικά να αρχίσει να μιλά. Περίμενα να αρχίσει το αγαπημένο μου παραμύθι. Μόνο που δεν ήταν καθόλου παραμύθι, το κατάλαβα αργότερα αυτό. Ήταν θύμησες μιας άλλης ζωής.
Στο “παραμύθι” αυτό, όλα ήταν όμορφα και γαλήνια. Η περιγραφή του σπιτιού και των χώρων γενικά ήταν ολοζώντανη. Ώρες- ώρες νόμιζα πως μου ερχόταν οι μυρωδιές από τα λουλούδια που στόλιζαν τα παράθυρα και τον κήπο. Τα χρώματα από τα σεντέφια και τα βελούδα ήταν ολοζώντανα, καθώς με κλειστά μάτια άκουγα την μάνα μου να τα περιγράφει. Όμως ξαφνικά σταμάτησε.
Άνοιξα τα μάτια μου και την κοίταξα. Το σκοτεινιασμένο βλέμμα της είχε μια θλίψη και κάτι αλλόκοτο, αγριεμένο, τρομαγμένο. Πρώτη φορά έβλεπα την μάνα μου σ αυτή την κατάσταση στο μεσημεριάτικο «γιουχτσακιο γιατασι». «Ύστερα μαμά ύστερα» είπα με προσμονή. Άκουσα να μουρμουρίζει. «Τρέξτε, τρέξτε, κρυφτείτε! Φωτιά, φωτιά! Να φύγουμε να ξεφύγουμε!»
Είχα μείνει άναυδη και κοιτούσα την μάνα μου. Ήταν ένας άλλος άνθρωπος που έβλεπα για πρώτη φορά.
Κρύφτηκα στην αγκαλιά της να με παρηγορήσει και να μου χαϊδέψει το κεφάλι. Όλα ξαναέγιναν όπως πριν. Ήταν η μάνα μου που γνώριζα, γλυκιά χαμογελαστή και όμορφη. Η δική μου μάνα…
Εκείνη την ημέρα δεν πολυκατάλαβα τι είχε συμβεί. Ήμουν και μικρή. Δεν γνώριζα για τις αλησμόνητες πατρίδες! Ούτε και πόλεμος καλά-καλά ήξερα τι θα πει! Τότε δεν υπήρχαν οι τηλεοράσεις που παρουσιάζουν τους πολέμους σαν να είναι σήριαλ και τα παιδιά γνωρίζουν την φρίκη του από πολύ μικρά.
Όταν αργότερα έμαθα για την Μικρασιατική Καταστροφή συνειδητοποίησα τι είχε συμβεί εκείνη την ημέρα. Μπόρεσα να εξηγήσω και να κατανοήσω το τρομαγμένο βλέμμα της, τις ακατάληπτες λέξεις και την θλίψη της… Όλα αυτά τα είχα φυλαγμένα βαθιά μέσα μου σαν ένα πολύτιμο μυστικό. Η παιδική ψυχή μου παρ’ όλο που δεν καταλάβαινε πολλά πράγματα μάντευε ότι είχα ζήσει κάτι ανεκτίμητο μέσα από το στιγμιαίο παραλήρημα της μάνας μου. Ώσπου σήμερα, σε μια επέτειο μνήμης για την Μικρασιατική καταστροφή που παραβρέθηκα, ξαναγύρισαν όλα τόσο ζωντανά, ώστε αποφάσισα να τα μοιραστώ μαζί σας…
Αφιερωμένο στην μακαρίτισσα Μικρασιάτισσα Μάνα μου με όλη μου την αγάπη.
Εύα Βαλαβανίδου – Λέτσιου.
