Κοπεγχάγη. Το μυστικό μιας υπέροχης πόλης
Μάρθα Κίσκιλα
Η πρωτεύουσα της Δανίας κατατάσσεται στην κορυφή της λίστας των πιο ευτυχισμένων πόλεων του κόσμου, ενώ σύμφωνα με νέα στοιχεία εκεί ζουν και οι πιο υγιείς άνθρωποι. Κι ενώ σε όλο τον κόσμο τα ποσοστά παχυσαρκίας και κατάθλιψης ανεβαίνουν με γρήγορους ρυθμούς, στην Κοπεγχάγη φαίνεται να έχουν βρει τη μυστική συνταγή για να τα αντιμετωπίσουν.
Πως όμως το έχουν καταφέρει αυτό, αφού ούτε ήλιο έχουν, ούτε το γνωστό μεσογειακό ταπεραμέντο; Ίσως είναι η «κληρονομιά» των Βίκινγκ. Στο λιμάνι της Κοπεγχάγης υπάρχει μια υπαίθρια πισίνα με παγωμένα νερά και παρόλο που βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα οι Δανοί εξακολουθούν να τη χρησιμοποιούν καθημερινά, τόσο για διασκέδαση όσο και σωματική άσκηση. Αλλά πέραν αυτού, οι ατέλειωτες λωρίδες ποδηλάτων στη δανική πρωτεύουσα αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη απόδειξη για την επιτυχία μιας πόλης που φιλοδοξεί να κατακτήσει τις πρώτες θέσεις με τους υγιέστερους κατοίκους στον κόσμο.
Είτε πρόκειται για τις παραγκουπόλεις του Ναϊρόμπι είτε για τους ουρανοξύστες του Τόκιο, η υγεία των ανθρώπων συνδέεται άμεσα με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Ορισμένες πόλεις είναι κατακλυσμένες από φαστφουντάδικα, ζαχαροπλαστεία και καταστήματα που πωλούν κονσερβοποιημένα ή συσκευασμένα τρόφιμα, ζαχαρωτά, πατατάκια και αναψυκτικά. Κι όσο περίεργο κι αν ακούγεται, είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς εκεί φρέσκα φρούτα και λαχανικά.
Μπορεί κάποιες πόλεις να είναι γεμάτες πάρκα και κήπους, προσφέροντας μια ανάσα καθαρού αέρα στους πολίτες τους, αλλά σε άλλες η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, δημιουργώντας ποικίλα προβλήματα στη υγεία των ανθρώπων, όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Guardian.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από καρδιακές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα, παχυσαρχία, διαβήτη και καρκίνο. Συνεπώς τα κυβερνητικά στελέχη συνειδητοποίησαν ότι θα χρειαστούν θεμελιώδεις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές για να καταστείλουν την ανοδική τους πορεία. Για παράδειγμα, ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης μείωσε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και έχει φυτέψει δέντρα, και παρόλο που έχασε στο δικαστήριο σχετικά με την απαγόρευση πωλήσεων εξαιρετικά ζαχαρούχων αναψυκτικών το 2012, συνεχίζει την προσπάθεια.
Η Κοπεγχάγη αποτελεί ένα πρότυπο σχετικά με το πως θα μπορούσαν να δημιουργηθούν «υγιείς πόλεις» σε όλο τον κόσμο. Εντάχθηκε στην πρωτοβουλία WHO Healthy Cities το 1987, ένα χρόνο μετά τις αρχικές 11 πόλεις (Βαρκελώνη, Κάμντεν, Βρέμη, Ντίσελντορφ, Χόρσενς, Λίβερπουλ, Πέτς, Ρεν, Σόφια, Στοκχόλμη και Τούρκου).
Σήμερα είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα 1.400 πόλεις και η μέχρι στιγμής η επιτυχία του δε στηρίζεται μόνο στους πλακόστρωτους πεζόδρομους, αλλά κυρίως στη δημιουργία μιας υγιής και ευτυχισμένης κοινωνίας. Στο Τούρκου της Φινλανδίας για παράδειγμα, η πόλη προσφέρει απεριόριστη πρόσβαση σε αθλητικές δραστηριότητες, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις για έξι μήνες μόνο με 39 ευρώ, ενώ στο Νιουκάστλ έχουν ξεκινήσει κινηματογραφικές λέσχες για άτομα που υποφέρουν από άνοια.
«Η Κοπεγχάγη έχει ένα πολύ καλό πρόγραμμα υγείας που καταφέρνει να παραμερίσει τα πολιτικά προβλήματα που υπάρχουν. Έχει διάρκεια δέκα χρόνων γιατί πιστεύουμε πως στη δημόσια υγεία χρειάζεται ένα μακρόχρονο σχέδιο για να αλλάξουν τα πράγματα», αναφέρει η Katrine Schjønning, επικεφαλής της δημόσιας υγείας της πόλης.
Η προώθηση της υγείας στην καθημερινή ζωή είναι ο πρωταρχικός στόχος στο σχέδιο της πόλης. «Δημιουργήσαμε την πόλη με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι φιλική στους ποδηλάτες, να προσφέρει υγιεινά γεύματα στους εκάστοτε οργανισμούς και να δημιουργεί εκπαιδευτικά προγράμματα διακοπής του καπνίσματος. Οι υγιείς άνθρωποι άλλωστε είναι πιο πιθανό να ολοκληρώσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να βρουν απασχόληση. Με άλλα λόγια, η υγεία μας δίνει τη δυνατότητα να ζήσουμε τη ζωή που θέλουμε», πρόσθεσε η Schjønning.
Το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς και τρόπος ζωής
Ακόμα και τις κρύες μέρες του χειμώνα, στους δρόμους της Κοπεγχάγη κυκλοφορούν με ποδήλατο άτομα όλων των ηλικιών, από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένοι, ενώ οι περισσότερες οικογένειες διαθέτουν και ποδήλατα φορτίου, στα οποία μεταφέρουν είτε τα ψώνια τους, είτε τα μικρά μέλη της οικογένειας.
Στην πραγματικότητα το ποδήλατο δεν αποτελεί έναν τρόπο άσκησης, αλλά έχει ενσωματωθεί στον τρόπο ζωής τους και είναι ο πιο απλός τρόπος για να φτάσουν οπουδήποτε, ακόμα κι όταν οι αποστάσεις είναι μεγάλες. «Το 62% των κατοίκων της πόλης χρησιμοποιεί το ποδήλατο καθημερινά για να πάει στη δουλειά του ακόμα κι όταν έχει πολύ κρύο. Και δεν το κάνουν για να γυμναστούν. Αυτό άλλωστε αποδεικνύεται και από τις μειώσεις εγγραφών στα γυμναστήρια φέτος. Η πόλη έχει σχεδιαστεί για ποδήλατα και όχι αυτοκίνητα», σημειώνει η Schjønning.
Φυσκά υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που φροντίζει να εξυπηρετεί τους ποδηλάτες και να τους κάνει τη ζωή ευκολότερη. Στους ποδηλατόδρομους υπάρχουν σε πολλά σημεία κάδοι, όπου οι ποδηλάτες μπορούν να πετούν τα σκουπίδια τους, ενώ στην άκρη της λωρίδας ποδηλάτου, όπου τα ποδήλατα πρέπει να σταματήσουν στο φανάρι, υπάρχει μια ανυψωμένη πλατφόρμα όπου οι αναβάτες μπορούν να ξεκουραστούν χωρίς να κατέβουν από τη σέλα. Επίσης όταν χιονίζει, ο δήμος καθαρίζει τους ποδηλατόδρομους πριν καθαρίσει τους αυτοκινητόδρομους και τα στενά της πόλης.
Κάπνισμα και προγράμματα απεξάρτησης
Στη Δανία το κάπνισμα απαγορεύεται σε εσωτερικούς χώρους και χώρους εργασίας, αλλά υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις για τα μπαρ μικρού μεγέθους. Έτσι ακόμα και οι κπνιστές έχουν την ευκαιρία να διασκεδάζουν απολαμβάνοντας το αγαπημένο τους «ναρκωτικό».
Παράλληλα, η Κοπεγχάγη προσφέρει σεμινάρια διακοπής καπνίσματος στις ιατρικές κλινικές της πόλης, τα οποί μπορεί να παρακολουθήσει ο καθένας δωρεάν. Ωστόσο, η υγειονομική αρχή δεν έχει πάρει ακόμα μέτρα για όσους καπνίζουν σε μια παιδική χαρά. Υπάρχουν βέβαια ανακοινώσεις που ζητούν ευγενικά από τους πολίτες να μην ανάβουν τσιγάρο, αλλά δεν προβλέπεται καμία ποινή.
«Στη Δανία η απαγόρευση του καπνίσματος είναι πολύ πολιτικοποιημένη. Είναι σχεδόν ανθρώπινο δικαίωμα αν θα καπνίζει κάποιος ή όχι και δεν πρόκειται να το επιβάλει το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για το αλκοόλ, που υπάρχει έντονα στον πολιτισμό και την κουλτούρα της Δανίας, ενώ οι νέοι κατέχουν το ευρωπαϊκό ρεκόρ για κατανάλωση«, τονίζει η Schjønning.
Φορολογία στα λιπαρά προϊόντα
Η φορολογία έχει παίξει το δικό της ρόλο στην δημόσια υγεία, καθώς η αύξηση φόρου σε λιπαρά προϊόντα όπως το μπέικον, το βούτυρο και τα αναψυκτικά που εισήχθη το 2012, μείωσε την κατανάλωση τους. Ωστόσο, αυτό ήταν δίκοπο μαχαίρι για την οικονομία, αφού δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κατέφευγαν στις γειτονικές πόλεις για να αγοράσουν αυτά τα αγαθά.
Μια πόλη φιλική προς το περιβάλλον
«Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια πόλη υγιής και φιλική προς το περιβάλλον, με μειωμένη ατμοσφαιρική ρύπανση χάρη σε πρωτοβουλίες όπως οι «πράσινες στέγες». Ελπίζουμε ότι μέχρι το 2025 θα καταφέρουμε να μειώσουμε το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς θα απαιτείται όλες τις στέγες να είναι επίπεδες και να γεμίσουν πράσινο», συμπλήρωσε η Schjønning.
Ίση προσοχή και ψυχική και σωματική υγεία
Άλλες πρωτοβουλίες στην πόλη περιλαμβάνουν την ίση προσοχή στην ψυχική και σωματική τόσο στα σχολεία, όσο και στους χώρους εργασίας, αλλά και προώθηση προγραμμάτων για την ενσωμάτωση υγιεινών τρόπων ζωής.
Η ψυχική υγεία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στον δυτικό κόσμο. «Έχουμε πολλούς ανθρώπους που υποφέρουν από άγχος, κατάθλιψη και ψυχικές διαταραχές. Πρέπει να κάνουμε κάτι λάθος για να υποφέρουν τόσοι πολλοί άνθρωποι από θέματα ψυχικής υγείας. Αυτή τη στιγμή, προσπαθούμε να τους δώσουμε τη βοήθεια που χρειάζονται», λέει η Sisse Marie Welling.
Στη Δανία, αν και η ιατρική περίθαλψη είναι δωρεάν, οι άνθρωποι πρέπει να πληρώσουν μια συνεισφορά για το κόστος της ψυχικής περίθαλψης. Έτσι, η Κοπεγχάγη αποφάσισε να προσφέρει δωρεάν «κλινικές στρες» για όσους τις χρειάζονται. Όχι μόνο για τους ανθρώπους που εργάζονται πολύ σκληρά, αλλά και για εκείνους που δυσκολεύονται να βρουν δουλειά ή έχουν άλλου είδους προβλήματα.
Η νοσοκομειακή περίθαλψη είναι δωρεάν και τα άτομα παίρνουν πρόστιμο όταν παραμένουν στην κλινική, ενώ μπορούν να επιστρέψουν σπίτι, οπότε κανένα κρεβάτι δε μένει« μπλοκαρισμένο». Η ημερήσια φροντίδα για τους ηλικιωμένους στο σπίτι είναι επίσης δωρεάν.
Επιδόματα για τη φροντίδα των παιδιών
Στη Δανία οι υπάλληλοι εργάζονται 37 ώρες τη βδομάδα. Πολλοί είναι αυτοί που πηγαίνουν νωρίς στο σπίτι για να πάρουν τα παιδιά, ακόμα κι αν εργάζονται αργότερα το βράδυ στο σπίτι τους. Η φροντίδα των παιδιών επιδοτείται γενναιόδωρα από την κυβέρνηση για τους περισσότερους γονείς, ενώ είναι δωρεάν για όσους έχουν χαμηλότερα εισοδήματα. Παράλληλα, η εκπαίδευση από την παιδική ηλικία μέχρι το πανεπιστήμιο είναι δωρεάν και οι φοιτητές λαμβάνουν μια πολύ γενναιόδωρη μηνιαία επιχορήγηση για να σπουδάσουν.
Σημειώνεται, ότι στην Κοπεγχάγη άνοιξαν ο πρώτες «κλινικές στρες» μετά από έρευνα που έδειξε ότι το 23% των κατοίκων της αισθανόταν άγχος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το σεμινάριο εννέα εβδομάδων επικεντρώνεται σε ομαδικές συζητήσεις για κοινά προβλήματα και λύσεις και κατάρτιση ευαισθητοποίησης. Εκείνοι που έρχονται μπορούν επίσης να λάβουν δωρεάν μαθήματα γιόγκας και άλλων δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα ενθαρρύνονται να διατηρούν επαφή με την ομάδα τους αργότερα. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία, καθώς οι συμμετέχοντες σημείωσαν μείωση 30% και πάνω των συμπτωμάτων τους.
Παρόλο όμως που σχεδόν το ένα τέταρτο των Δανών νιώθουν άγχος, η πόλη εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή του δείκτη ευτυχίας του ΟΗΕ. Αυτό φυσικά δεν αφορά μόνο την ψυχική υγεία των ανθρώπων, αλλά σχετίζεται και με άλλους παράγοντες. Η Κοπεγχάγη κατέχει την πρώτη θέση σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι μπορούν να πληρώσουν μέχρι και το 60% του εισοδήματός τους σε φόρους. Σύμφωνα με την Wiking, οι σκανδιναβικές χώρες ήταν απλά καλύτερα να μετατρέψουν τον πλούτο σε ευημερία. «Επενδύουμε στην ποιότητα ζωής. Ναι, αν πλήρωνα χαμηλότερους φόρους θα μπορούσα να έχω ένα μεγαλύτερο αυτοκίνητο, αλλά αυτό δεν πρόκειται να μου φέρει ευτυχία. Αυτό που μου φέρνει την ευτυχία είναι να γνωρίζω ότι όλοι όσοι αγαπώ και φροντίζω θα είναι εξασφαλισμένοι. Αυτό είναι το κλειδί για την κατανόηση της σκανδιναβικής ευτυχίας», προσθέτει.
