Λύκειο Ελληνίδων Βέροιας. Μια επίπονη και γόνιμη πορεία χρόνων, που δικαιώθηκε στις συνειδήσεις της πόλης
Δήμητρα Σμυρνή
Το Λύκειο Ελληνίδων Βέροιας έχει διανύσει μια απόσταση περίπου σαράντα χρόνων από την ίδρυσή του, με λαμπρές επιτυχίες στο ενεργητικό του, καταθέτοντας ένα ιδιαίτερο ήθος και προσφέροντας στον πολιτισμό της πόλης μια γέφυρα με το παρελθόν που αποτελεί εγγύηση και για το μέλλον.
Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πως οι εντυπωσιακές παραδοσιακές φορεσιές που ντύνουν τους εξαιρετικούς χορευτές του Λυκείου ασφυκτιούν και κινδυνεύουν μέσα σ’ ένα ημιυπόγειο της Βέροιας, εκτεθειμένες στην υγρασία και στη φθορά, μαζί με άλλα ενθυμήματα και βραβεύσεις του Λυκείου.
Το μεράκι και ο κόπος των ανθρώπων που ίδρυσαν, στήριξαν και στηρίζουν το Λύκειο, είναι εμφανής μέσα από τον τρόπο που προσπαθούν να συντηρήσουν αυτόν τον μοναδικό υλικό πλούτο στην τωρινή του στέγη, μια στέγη που δεν αρμόζει στην προσφορά του Λυκείου στην πόλη.
Η Πρόεδρος του Λυκείου κ. Έλλη Μάλαμα και η Αντιπρόεδρος κ. Αλκμήνη Γαλανοπούλου- Μπεμπέτσου, συνοδοιπόροι στο Λύκειο από την ίδρυσή του, μιλούν στη faretra για το ξεκίνημα, την πορεία, την προσφορά αλλά και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν ως σύλλογος. Ο χώρος προσθέτει την ανάλογη περιρρέουσα ατμόσφαιρα, με τις πινελιές της παράδοσης, έστω κι αν δεν είναι αυτός που ταιριάζει σ’ αυτήν την πορεία.
Η Αντιπρόεδρος του Λυκείου Αλκμήνη Γαλανοπούλου-Μπεμπέτσου είπε:
Για την ίδρυση του Λυκείου και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στο ξεκίνημα
Η ιδέα της ίδρυσης ξεκινά τον Σεπτέμβριο του ’80. Πάντα ήθελα ένα Λύκειο Ελληνίδων στη Βέροια, έχοντας στο μυαλό μου και το Λύκειο της Νάουσας που προϋπήρχε. Η ίδια η δουλειά μου ως γυμνάστριας και η επαφή μου με τη Δώρα Στράτου και το Λύκειο Ελληνίδων στην Αθήνα οδηγούσαν μοιραία τη σκέψη μου σε κάτι τέτοιο.
Μαζευτήκαμε εννιά γυμνάστριες, αποτελώντας έναν δυναμικό πυρήνα, και γρήγορα τα μέλη μας έγιναν εικοσιπέντε.
Ξέροντας ότι το ξεκίνημα μπορούσε να γίνει μόνο με παιδιά των σχολείων, κι αφού ήμασταν εκπαιδευτικοί, απευθύνθηκα στον τότε Επιθεωρητή του Νομού, τον κ. Σουρμελίδη, ελπίζοντας στη βοήθειά του. Η αρχική του στάση έδειξε όχι μόνο αποδοχή αλλά ενθουσιασμό, δηλώνοντας την αμέριστη συμπαράστασή του.
Το επόμενο βήμα ήταν ο Δήμαρχος, τότε ο κ. Ζαμπούνης. Εδώ η στάση ήταν διαφορετική. Ο Δήμαρχος επικαλέστηκε την ύπαρξη χορευτικού συγκροτήματος στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και θεώρησε, όπως είπε, πως δεν υπήρχε λόγος ίδρυσης νέου. Ακόμη και στο επιχείρημά μου πως η δράση του Λυκείου –έχοντας υπόψιν μου το Λύκειο της Αθήνας- δεν περιορίζεται μόνο στο χορό, είχε ως απάντηση πως οι όποιες δραστηριότητες γύρω από τον Πολιτισμό μπορούν να ενταχθούν στη Στέγη.
Το ακατανόητο ήταν πως διαφοροποιήθηκε στη συνέχεια και ο Επιθεωρητής, ο οποίος όχι μόνο αρνήθηκε οποιαδήποτε βοήθεια, αλλά ζήτησε να σταματήσει και ο ήδη νεοϊδρυθείς σύλλογός μας να δραστηριοποιείται.
Σιγά-σιγά, κάτω απ’ αυτό το αρνητικό κλίμα που δημιουργήθηκε άρχισαν να αποχωρούν συναδέλφισσες που πλαισίωναν το Λύκειο, και φυσικά είχαμε άμεση ανάγκη από παιδιά που θα στελέχωναν τα χορευτικά μας.
Χωρίς τη βοήθεια κάποιων που πίστεψαν σ’ αυτό που θέλαμε να κάνουμε, το εγχείρημα θα ήταν καταδικασμένο. Όμως οι άνθρωποι αυτοί βρέθηκαν, πίστεψαν σε μας και ξεκίνησε ένας αγώνας για να στήσουμε το Λύκειο.
Τα σχολεία τότε λειτουργούσαν πρωί-απόγευμα και οι μόνες μέρες που μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την αυλή του σχολείου ήταν το Σαββατοκύριακο. Πετούσαμε, λοιπόν, το καλώδιο από το μαγνητόφωνο μέσα στο σχολείο και κάναμε τις πρόβες στην αυλή με οποιεσδήποτε συνθήκες. Ξεκινήσαμε να διδάσκουμε χορό στα παιδιά εγώ και η Εύα η Κανδήλα. Αυτό συνεχίστηκε για χρόνια.
Καλύτερα κάπως ήταν τα πράγματα, όταν οι Πρόσκοποι μάς παραχώρησαν για τις πρόβες μας το τζαμί στο Ρολόι. Σπασμένα τζάμια, μια σόμπα στη μέση, τουρτουρίζαμε αλλά συνεχίζαμε με πείσμα.
Βέβαια, τα παιδιά μας –κι εδώ πρέπει να πούμε πως το Λύκειο στελεχώθηκε με παιδιά του 1ου Γυμνασίου Αρένων και του 1ου και 2ου Θηλέων της πόλης- ήθελαν να πάνε και κάποια εκδρομή. Να δείξουν τις επιδόσεις τους, τη δουλειά τους και έξω από την πόλη. Για μας αυτό στην αρχή ήταν απαγορευμένο. Αργότερα πετύχαμε, μετά από πιέσεις, να μας στείλουν κι εμάς έξω, όπως έκαναν με τα υπόλοιπα συγκροτήματα, πράγμα που δεν μπορούσαμε να κάνουμε μόνοι μας, αφού δε διαθέταμε πόρους.
Η πρώτη μας εμφάνιση στον κινηματογράφο «Καπρίνη» παρουσίασε πολλές δυσκολίες και ως προς τις φορεσιές. Μαζέψαμε όσες μπορέσαμε από βεροιώτικα σπίτια, τις περιποιηθήκαμε, και μετά την εκδήλωση τις επιστρέψαμε.
Αλλά και στη μουσική δεν είχαμε βιολί. Τα βεροιώτικα τραγούδια τα συνόδευε βιολί, ούτι και τουμπερλέκι. Τελικά, ο τότε στρατηγός, που έβλεπε θετικά τον αγώνα μας, μας διέθεσε τον βιολιστή της Λέσχης και γενικά, και τότε και πολλές άλλες φορές, μας στήριξε.
Βέβαια, σ’ αυτήν την πρώτη εμφάνιση μάς στήριξε και το Λύκειο της Θεσσαλονίκης, που μας συνόδεψε, κι έτσι κερδίσαμε τον κόσμο, που διέκρινε ίσως στην προσπάθειά μας αυτό που θα μπορούσαμε να γίνουμε στο μέλλον.
Η έγνοια μας τώρα πια ήταν να φτιάξουμε δικές μας φορεσιές για τους χορευτές μας. Η κάθε μια κόστιζε γύρω στις τριακόσιες χιλιάδες. Κι αρχίσαμε να «ζητιανεύουμε» από επιστήμονες, βιομηχανίες –τότε υπήρχαν- και φτάσαμε μέχρι τη Νάουσα. Μαζεύουμε χρήματα και πάμε στο Μέτσοβο, που ήταν φημισμένο για τους «ελληνοράπτες» του.
Παίρνουμε παλιές φορεσιές και τις πάμε, για να αντιγραφούν πιστά. Όσο για τα υφάσματα, βρήκαμε σε παλιά αποθήκη της Αθήνας υφάσματα για ταπετσαρίες επίπλων, που έμοιαζαν με κείνα τα παλιά, που χρησιμοποιούσαν στις φορεσιές. Άλλες αργότερα έγιναν εδώ, τις έκανε η μοδίστρα μας η Ματθίλδη η Μπακαλίδου, μέλος του Λυκείου, κι άλλες έγιναν στη Θεσσαλονίκη. Και δε μιλάμε πια για βεροιώτικες φορεσιές, αλλά και για της Αλεξάνδρειας, που ήταν διαφορετικές. Αργότερα κάναμε και της Θράκης, όπου συνέβαλε η συνάδελφος και μέλος του Λυκείου Ελένη Καλιακούδη, που καταγόταν από τον Έβρο. Αισθανόμασταν πια… «βασιλιάδες» σε σχέση με το παρελθόν! Χρειαζόταν όμως σοβαρότητα, συνέπεια και προσοχή σ’ όλες τις κινήσεις μας.
Για την καταγραφή του πολύτιμου λαογραφικού υλικού
Σημαντικότατη πιστεύω πως στάθηκε η καταγραφή του λαογραφικού υλικού που μας χάρισε η ζωγράφος Χρύσα Κωστοπούλου και που το Λύκειο εξέδωσε σ’ έναν τόμο με τον τίτλο «Ερατεινή Ημαθία». Η επίπονη καταγραφή του έγινε από την φιλόλογο Ελένη Γεωργιάδου-Γαβριηλίδου, που απομαγνητοφώνησε το υλικό από αφηγήσεις γυναικών που είχαν ζήσει το παρελθόν της Βέροιας, και είχε συγκεντρωθεί από τη Χρύσα Κωστοπούλου που μας το παρέδωσε.
Το λεύκωμα αυτό ήταν όχι μόνο πολύτιμο για μας, για να ξαναζωντανέψουμε όσο το δυνατόν πιστότερα την παράδοση, αλλά και για τον καθένα που θα ήθελε να σκύψει πάνω στο παρελθόν του Νομού, μελετώντας όχι μόνο τις φορεσιές αλλά και τον τρόπο ζωής και έκφρασης του λαού του τόπου μας.
Για τη συνέχεια της πορείας και την αποτίμησή της
Για την ιστορία πρέπει να αναφερθούν τα ονόματα των προέδρων. Το Λύκειο ξεκινά με πρώτη πρόεδρο τη Θεανώ Ζωγιοπούλου. Ακολουθεί η Φούλα Αργυριάδου, η Ελένη Στάμου, εγώ, και μετά η Έλλη Μάλαμα, που συνεχίζει και τώρα. Εμείς οι δύο φτάσαμε μέχρι εδώ ακολουθώντας όλη την πορεία του Λυκείου, αφού είμαστε οι μόνες στο Συμβούλιο που ανήκουμε στα ιδρυτικά του μέλη.
Κοιτάζοντας πίσω και βλέποντας το παρόν του Λυκείου, πιστεύουμε πως πετύχαμε πολλά. Έχουμε φτάσει πια σ’ ένα σημείο ωριμότητας και καταξίωσης, αλλά τώρα αντιμετωπίζουμε άλλα προβλήματα, αυτό της στέγασης ενός τόσο μεγάλου και πολύτιμου υλικού, που μεγαλώνει συνεχώς και κινδυνεύει. Η κ. Μάλαμα το ζει έντονα, όπως όλες μας, και θα σας μιλήσει γι αυτό. Εγώ εκείνο που έχω να πω μόνο κλείνοντας είναι πως ο κόσμος θέλουμε να έρχεται στις εκδηλώσεις μας, τιμώντας αυτήν την μακροχρόνια προσπάθειά μας που αντιμετώπισε τόσες δυσκολίες.
Η Πρόεδρος του Λυκείου Έλλη Μάλαμα συνέχισε λέγοντας:
Για τη σημασία του Λυκείου
Πριν περάσουμε στα προβλήματα, τα οποία είναι υπαρκτά και μεγεθύνονται χρόνο με το χρόνο, αξίζει να θυμηθούμε πως αυτή η αρχική έμπνευση της φεμινίστριας Καλλιρόης Παρέν, η δημιουργία του Λυκείου Ελληνίδων, που οι κλώνοι του αγκάλιασαν όλη την Ελλάδα, πέρασε πια στη 2η εκατονταετία, και συνεχίζει να διακρίνεται από τον ίδιο ενθουσιασμό και τη διάθεση προσφοράς, που υπήρχε στο ξεκίνημα.
Εγώ αναλαμβάνω την προεδρία του Λυκείου το 2012, και μέσα στην πενταετία αυτή είδα το Λύκειο να φτάνει σ’ ένα υψηλότατο επίπεδο καταξίωσης. Αν και είμαι Ναουσαία, το ότι εκλέχτηκα σ΄ αυτήν τη θέση, μετά από πρόταση της προηγούμενης προέδρου, της Αλκμήνης, αλλά και άλλων 15 οικογενειών της Βέροιας, το θεωρώ πολύ τιμητικό. Βέβαια, εδώ παντρεύτηκα, εδώ μεγάλωσα τα παιδιά μου, τη Βέροια την αγάπησα, αλλά το ξαναλέω θεώρησα μεγάλη τιμή την πρόταση και την εκλογή μου. Αισθάνθηκα εξαιρετικά υπεύθυνη απέναντι στο ρόλο που επωμιζόμουν.
Αγωνιζόμουν από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης κόντρα στις δυσκολίες που αντιμετωπίζαμε τότε, αλλά και τώρα, που απολαμβάνουμε την γενική αποδοχή και καταξίωση, τα προβλήματα δεν έπαψαν να υπάρχουν. Έχουν πάρει άλλη μορφή.
Για το πρόβλημα της στέγασης
Ο χώρος, αυτό το ημιυπόγειο, στον οποίο φιλοξενείται αυτή η ανεκτίμητη περιουσία του Λυκείου, είναι ασφυκτικός και επικίνδυνος για τη συντήρησή της. Νιώθουμε υπεύθυνοι απέναντι στους ανθρώπους της πόλης που άνοιξαν τα μπαούλα τους και μας χάρισαν τόσα πράγματα όχι μόνο υλικής αλλά και συναισθηματικής αξίας. Αυτά όχι μόνο δεν μπορούν να εκτεθούν, αλλά κυρίως κινδυνεύουν να καταστραφούν.
Οι αρχές πρέπει να μας στηρίξουν. Είμαστε σε πολύ καλό δρόμο με το Δήμαρχο, τον Κώστα τον Βοργιαζίδη, είναι στο πλευρό μας και μας στηρίζει. Δε σημαίνει ότι και οι προηγούμενοι δήμαρχοι δεν ήθελαν να μας στηρίξουν, το αποτέλεσμα όμως δεν ήταν το επιθυμητό.
Βέβαια, πετύχαμε κάτι πολύ σημαντικό επί της δημαρχίας της Χαρούλας Ουσουλτζόγλου. Μας παραχωρήθηκε το Αρχοντικό της Βούλας Χατζίκου. Από τότε όμως πέρασαν έξι χρόνια και δεν έγινε απολύτως τίποτα.
Κατανοούμε ότι το θέμα είναι οικονομικό, πιστεύουμε όμως ότι αν υπάρχει πολιτική βούληση, τα πράγματα θα πάρουν το δρόμο τους. Η Περιφέρεια και ο Δήμος πρέπει να συνεργαστούν, για ν΄ αποκτήσουμε κι εμείς στέγη.
Η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, γιατί η υγρασία που κυριαρχεί στο χώρο διαβρώνει τα υλικά, μουχλιάζουν υφάσματα, παπούτσια, ακόμη και οι παραμάνες άρχισαν να σκουριάζουν. Και μιλάμε για κάποιες φορεσιές που κοντεύουν να συμπληρώσουν 200 χρόνια ζωής. Επιπλέον, το περιβάλλον δεν είναι καθόλου θετικό για την υγεία μας, γιατί εδώ συνεδριάζουμε τα μέλη του Συμβουλίου, εδώ ντύνουμε τους χορευτές μας.
Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο μας δυσκολεύει η έλλειψη χώρου όχι μόνο στη φύλαξη των φορεσιών αλλά και στο ντύσιμο των 150 χορευτών μας τη μέρα της εκδήλωσης. Μας ζητούν να πάμε να χορέψουμε όχι μόνο στη Βέροια αλλά και αλλού. Δεν μπορούν να φανταστούν τι αγώνα δίνουμε μέχρι να ντύσουμε τους χορευτές μας.
Όταν επισκεπτόμαστε τα Λύκεια στις άλλες πόλεις και βλέπουμε τι χώρους διαθέτουν, μας έρχεται να κλαίμε. Λάρισα, Βόλος, Καβάλα, Σέρρες, χαώδης η διαφορά!
Μήπως μπορεί να μας παραχωρηθεί κάποιος χώρος προσωρινά από το Δήμο, για να στεγαστούμε μέχρι να αξιοποιηθεί το Αρχοντικό Χατζίκου; Μήπως να παραχωρηθεί κάποιο από τα διαμερίσματα της Θεανώς Ζωγιοπούλου, που ανήκουν τώρα στο Δήμο, και η οποία Ζωγιοπούλου υπήρξε και πρώτη πρόεδρος του Λυκείου;
Να ελπίζουμε πια μόνο σε μελλοντικούς πιθανούς ευεργέτες; Αυτοί θα είναι τελικά η λύση;
Για την κοπιαστική δουλειά που δίνει το εντυπωσιακό αποτέλεσμα
Για να φτάσουμε στο αποτέλεσμα που ο κόσμος το χαίρεται επί σκηνής, περνάμε από όχι εύκολες διαδικασίες. Οι πρόβες μας γίνονται στο 1ο Δημοτικό, όπου από φέτος ευτυχώς δεν πληρώνουμε ενοίκιο, γιατί μέχρι τώρα πληρώναμε ένα αρκετά μεγάλο.
Οι δάσκαλοί μας, ο Κώστας ο Νικολαΐδης, η Ζωή η Βεσυροπούλου και ο Γιώργος ο Κελεπούρης είναι πραγματικά άξιοι και δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους προκειμένου να έχουμε αυτό το αποτέλεσμα. Οι δάσκαλοί μας διδάσκοντας αναφέρονται στην ιστορία της κάθε φορεσιάς και του κάθε χορού, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Αλλά και το Συμβούλιό μας, με τα 13 του μέλη, αποτελούμενο από τις
Πρόεδρος: Μάλαμα Έλλη
Αντιπρόεδρος Α’: Μπεμπέτσου Αλκμήνη
Αντιπρόεδρος Β’: Μπέρσου Αντωνία
Γεν. Γραμματέας: Γεωργάκαρου – Δημητριάδου Βέτα
Ειδ. Γραμματέας: Κελεπούρη Μαρία
Ταμίας: Βύζα – Τοπαλτζίκη Καίτη
Έφ. Οικονομικού: Γκογκίδου- Στάρτσου Ευαγγελία
Έφορος Εθνικών παραδόσεων και λαογραφικού αρχείου: Βλαχογιάννη Γέση
Έφορος Εθνικών Χορών: Σβαρνοπούλου Μαρία
Έφορος Εθνικών Ενδυμασιών: Μάλαμα Έλλη Έφορος
Δικαιωμάτων γυναίκας και παιδιού – Ισότητας των φύλων και Φιλολογικού:
Μπεμπέτσου Αλκμήνη
Έφορος Δημοσίων Σχέσεων – Εκδηλώσεων: Τρομπούκη Λόλα
Έφορος Τμήματος ιστορικού αρχείου: Λέκκα Στέλλα
Έφορος Τμήματος Οικοτεχνίας: Ρέππα Έλση
με μοιρασμένες τις αρμοδιότητες, εφορίες όπως τις λέμε στο καταστατικό, προσφέρουν έργο, δίνοντας πολύτιμο από τον προσωπικό τους χρόνο στο Λύκειο.
Για την ανταπόκριση της νέας γενιάς στο κάλεσμα του Λυκείου
Θα τολμήσω να πω ότι έρχονται στο Λύκειο με πραγματική χαρά. Βέβαια, σημαντικό ρόλο παίζει και το ότι το Λύκειο περιλαμβάνει παράλληλες δραστηριότητες. Πηγαίνουμε σε φεστιβάλ που μας καλούν, έχοντας μέσα απ΄αυτά τα ταξίδια όχι μόνο τη χαρά της εκδρομής, με γόνιμες επισκέψεις και σε μουσεία, αλλά και της επαφής και γνωριμίας με άλλα συγκροτήματα, πράγμα πολύ ενδιαφέρον. Τους αρέσει η επαφή με το καινούργιο αλλά και η σύγκριση και η άμιλλα με τα άλλα συγκροτήματα.
Για το όραμα της στέγασης του Λυκείου στο νέο χώρο του και τις δραστηριότητές του.
Οραματιζόμαστε ο νέος χώρος του Λυκείου, όταν γίνει, να είναι ένας χώρος επισκέψιμος και για τους κατοίκους του τόπου μας αλλά και για τους ξένους. Να γίνει ένα μικρό μουσείο της ντόπιας λαϊκής παράδοσης.
Μπορούν να υπάρξουν και χώροι, όπου θα δραστηριοποιούνται τα παιδιά, παράδειγμα αίθουσα ζωγραφικής, αλλά και χώρος εκθέσεων ή μια μικρή αίθουσα που θα φιλοξενεί διαλέξεις. Ευτυχώς η αυλή του Αρχοντικού είναι μεγάλη και θα μπορέσει να εξυπηρετήσει διάφορες δραστηριότητες. Φανταζόμαστε το χώρο σαν μια μικρή κυψέλη πολιτισμού. Μακάρι το όραμά μας να ευοδωθεί το συντομότερο.
Για την προσφορά του Λυκείου και τη συνέχεια
Νομίζω πως το όραμα της Καλλιρόης Παρέν με τους κλώνους του, που ένας απ’ αυτούς είναι και το δικό μας Λύκειο, βρίσκεται μετά από 100 χρόνια στην καλύτερή του ώρα. Είμαι σίγουρη πως, όταν ίδρυσε εκείνο το πρώτο Λύκειο, δε φανταζόταν τις διαστάσεις και την ακτινοβολία του στο μέλλον.
Εμείς εδώ έχουμε μέλη του Λυκείου που το ’80 ήταν δεκάξι χρονών και άλλα που συνεχίζουν όχι μόνο τα παιδιά τους αλλά και τα εγγόνια τους. Είμαστε στην τρίτη γενιά πια και πριν από λίγο γράφτηκαν στο Λύκειο κι άλλα πεντάχρονα παιδάκια.
Υπάρχει, λοιπόν, η συνέχεια κι αυτό είναι το σημαντικότερο απ’ όλα! Είμαστε ένας δυνατός κρίκος με το παρελθόν αλλά πάντα ατενίζοντας το μέλλον…
Φωτογραφίες: faretra.info
