«Η μάνα εν βράχος η μάνα εν ραχίν»*
Στο μαιευτήριο, έχοντας αγκαλιά τον γιο μου, τον χάιδευα, και τον περιεργαζόμουν. Δε ξέρω τί ύφος είχα. Δεν ξέρω για πόση ώρα το έκανα. Ούτε ξέρω για πόση ώρα με κοιτούσε η μητέρα μου. Θυμάμαι όμως, ότι πλησίασε και μου είπε: «Κατάλαβες τώρα τι σημαίνει Σ’ αγαπώ;».
Για να μιλήσει κανείς για τη μητέρα, χρειάζεται να μιλήσει για ακριβώς αυτό: για το απύθμενο, το ανυπέρβλητο και το ανιδιοτελές «σ’ αγαπώ». Για αυτόν ακριβώς τον λόγο πιστεύω ότι είτε αναφερόμουν στην «Ηρωίδα Μάνα» είτε στη «Μάνα», θα σας απευθυνόμουν με τα ίδια λόγια, διότι κάνουμε τόσα πολλά στη καθημερινότητα για τα παιδιά μας που αλίμονο αν τα μετρούσαμε. Άλλωστε, για «θυσίες» μιλούν εκείνοι που θεωρούν ότι προσφέροντας, χάνουν.
Η λέξη «μητέρα» συναντάται σε πολλές εκφράσεις της καθημερινότητάς μας. Μιλούμε για «μητρική γλώσσα», για «Μητέρα Εκκλησία», «Μητέρα πατρίδα» για «Μητέρα Γη» μα αναφερόμαστε στο «πατρικό σπίτι», για το σπίτι όπου βρίσκεται η Μάνα. Στη σύγχρονη κοινωνία μας, οι ευθύνες της διευρύνθηκαν, έχοντας πλέον διεκδικήσει τη θέση που της αναλογεί σαν ισότιμο μέλος μιας κοινωνίας στην οποία, δεν προσφέρει μόνο ικανά μέλη αλλά συμβάλλει η ίδια στη βελτίωση του κόσμου στον οποίο φέρνει τα παιδιά της.
Από την ιδιότητά της να ενώνει την οικογένεια και να κάνει τα γλυκά-πικρά, προκύπτει και η πολιτική και ηθική διάσταση της ύπαρξής της. Την Κυριακή του Θωμά, τιμήσαμε τις Ναουσαίες γυναίκες που προτίμησαν για τις ίδιες και τα παιδιά τους τα νερά της Αράπιτσας, από το να πιαστούν από τους Τούρκους. Σε μία εβδομάδα, θα τιμηθεί η μνήμη της Γενοκτονίας των Ποντίων. Και στις δυο περιπτώσεις, οι γυναίκες σήκωσαν μεγάλο βάρος του πόνου και του πένθους. Η γυναίκα, πόσω μάλλον η γυναίκα-μάνα συμβολίζει τη βιολογική συνέχεια του λαού. Οι γυναίκες βιάσθηκαν, αποχωρίστηκαν τα παιδιά τους, τα είδαν να θανατώνονται μπροστά στα μάτια τους, υπέστησαν διωγμούς, βασανιστήρια και θάνατο, και αυτό, γιατί μέσα από αυτές αναβλύζει η ζωή.
Με πόνο και κουράγιο ξεκίνησαν από την αρχή την αναστύλωση της ζωής και εξασφάλισαν το στέριωμα των προσφύγων με αξιοπρέπεια και συνέχεια της γλώσσας, των παραδόσεων και των εθίμων. Ο μεγαλύτερος εχθρός των λαών είναι η λήθη ενάντια στην οποία οι μάνες του Πόντου ύψωσαν το ανάστημά τους, αναλαμβάνοντας ευθύνες μάνας και πατέρα σε σκληρές περιόδους διασώζοντας τόσο τη μνήμη της οικογένειας, του γένους, όσο και ενός λαού κρατώντας ζωντανές τις ρίζες του.
Παρατηρήσατε ίσως, ότι δεν χρησιμοποιώ, όπως συνηθίζεται, τον όρο «ο ρόλος» της μάνας. Γιατί απλά, η μάνα δεν είναι «ρόλος». Δεν τον υποδύεσαι. Είναι μια ταυτότητα την οποία ενδύεσαι και την οποία τιμάς. Είναι μια ταυτότητα που σε οδηγεί να κυοφορείς και να προστατεύεις το πιο αθώο πλάσμα του Θεού. Έστω για λίγο, μιλάει μέσα σου το θείο και δίνεις ζωή. Η Παναγία ήταν μία γυναίκα όπως οι υπόλοιπες πριν επιλεγεί να κυοφορήσει το θείο βρέφος. Επειδή είναι δική Του μητέρα, γίνεται και δική μας. Πέρα από τις ονομασίες της Παναγίας που οφείλουν το όνομά τους στον τόπο προέλευσής της, όπως η Παναγία Σουμελά, η Παναγία Προυσιώτισσα, η Παναγία Ιεροσολυμήτισσα, οι ονομασίες της Παναγίας συγκινούν γιατί ακολουθούν τα στάδια και τις έγνοιες της μητρότητας. Έτσι, έχουμε τη σπάνια εικόνα της Παναγίας Εγκυμονούσ
ας, της Γαλακτοτροφούσας, της Γλυκοφιλούσας, της Βρεφοκρατούσας, της Οδηγήτριας, της Γοργοεπήκοου…
Σήμερα, μας αγκαλιάζει όλες. Επειδή σήμερα, δε γιορτάζουν μόνο οι ευτυχείς μαμάδες που σπρώχνουν καρότσια στο πάρκο και μεταφέροντας τα μπουφάν, τα νερά και τα μωρά. Και τα μωρά της κούκλας κάποιες φορές. Δε γιορτάζουν μόνο εκείνες που ζεσταίνουν γάλα μέσα στα μεσάνυχτα, ούτε μόνο εκείνες που πλένουν τα ρούχα του γιου τους για να φύγει φαντάρος. Γιορτάζουν και οι βιολογικές, και οι μαμάδες της καρδιάς. Γιορτάζουν και όσες ξενυχτούν στο «Ελπίδα», και όσες αργοπεθαίνουν με φωτογραφίες στο χέρι, και όσες βρίσκουν νόημα στο «Ω! γλυκύ μου έαρ».
Περισσότερο από όλες μας, πιστεύω ότι γιορτάζουν εκείνες που σήμερα θα στερηθούν το πολυπόθητο αθώο φιλί γιατί έχασαν το παιδί τους, όπως κι εκείνες που ανασαίνουν στην ελπίδα πως κάποια μέρα θα αποκτήσουν το δικό τους παιδί, και βεβαίως γιορτάζουν κι εκείνες που το κοιτούν και λιώνουν μέχρι να τους αφήσει η Πολιτεία να το υιοθετήσουν. Γιορτάζουν όμως και οι γιαγιάδες, που τρέχουν να προλάβουν και για τα παιδιά, και για τα εγγόνια, τα δυο φορές παιδιά τους.
Η αγάπη της μητέρας προς το παιδί είναι βεβαίως δυνατή, μα και αμφίδρομη, άλλωστε μια από τις δυνατότερες σκηνές που μεταφέρει ο Όμηρος είναι η συνάντηση του Οδυσσέα με την μητέρα του, Αντίκλεια, όταν εκείνος κατέβηκε στον Άδη, και τη συνάντησε μη γνωρίζοντας πως εκείνη έχει πεθάνει: «Μονάχα η μεγάλη μου επιθυμία για σένα και το έξυπνο μυαλό σου λαμπρέ Οδυσσέα, και για τη καλοσύνη σου που είναι γεμάτη ευγένεια, με οδήγησε στο τέλος της ζωής μου». Είπε στον γιο της. «Αυτά μου είπε κι εγώ μέσα μου αισθάνθηκα αναστατωμένος και την ψυχή της θέλησα να αγκαλιάσω της πεθαμένης μάνας μου», σχολιάζει ο Οδυσσέας. (Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία λ’, στίχοι 168-249).
Είναι ίσως η μόνη σχέση που ο ένας είναι αναντικατάστατος για τον άλλον. Μα κι αυτό, η μητρική αγάπη καλείται να το υπερνικήσει καθώς αναθρέφει το παιδί της ώστε να μπορεί να γίνει ευτυχισμένο και ανεξάρτητο ικανό για το καλύτερο, με όλες τις αρετές ώστε να ζήσει κάποια μέρα χωρίς εκείνη.
Κλείνοντας, ενδεχομένως να θέλετε να συγκρατήσετε μόνο ένα πράγμα, προς διευκόλυνσή σας, να θυμάστε ότι τόνισα μόνο ένα πράγμα: «Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου περπερεύεται, ου φυσιούται, ουκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται, ου λογίζεται το κακόν, ου χαίρει επί τη αδικία, συγχαίρει δε τη αλήθεια, πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει» (Απόστολος Παύλος, προς Κορινθίους Α’ Επιστολή).
Και ποια είναι η Ηρωίδα Μάνα, μα πολύ απλά « Η δική σου. Η δική μου. Και η καθεμιά ξεχωριστά».
Κι αν πάλι δεν αρκεί, ψιθυρίστε: «Η μάνα εν βράχος η μάνα εν ραχίν».
*Ομιλία μου που εκφωνήθηκε στην Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας, τον Μάιο 2015.
