Σε ημερίδα που διοργανώθηκε πριν από λίγο καιρό στο Επιμελητήριο Πιερίας, ανακοινώθηκε ένα σύνολο από έργα που προτείνονται να γίνουν για την τουριστική ανάπτυξη του Ολύμπου, ενταγμένα σε ένα πρόγραμμα με τον πομπώδη τίτλο «ο Θρόνος του Δία».
Έκτοτε ακολούθησαν αρκετά δημοσιεύματα και συνεντεύξεις, στα οποία ο (καθ’ ύλην αναρμόδιος) υφυπουργός εξωτερικών και εμπνευστής του συγκεκριμένου προγράμματος, φέρεται να δήλωσε μεταξύ άλλων, ότι οι τουρίστες που θα έρχονται για τη σύντομη επίσκεψή τους στο βουνό, θα μπορούν να γευτούν «σπετζοφάι, ζαρκάδια και γενικά απλή ελληνική κουζίνα» (!), ενώ παράλληλα συγκεκριμενοποίησε τα σχέδιά του, αναφερόμενος στη δημιουργία ενός «καταφυγιακού χωριού» και ενός τουριστικού ελικοπτεροδρόμιου στο οροπέδιο των Μουσών, στην ίδρυση ενός νέου οικισμού στην ανατολική πλευρά του βουνού, καθώς και διάφορα άλλα έργα (τελεφερίκ, νέοι δρόμοι κλπ).
Το συγκεκριμένο «αναπτυξιακό» πρόγραμμα μοιάζει να ξεχνά σε ποιο βουνό αναφέρεται. Ο Όλυμπος δεν είναι απλώς το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας. Ούτε είναι απλώς ο χώρος όπου ζούσαν οι θεοί μιας εξαφανισμένης πλέον θρησκείας. Είναι ένα σύμβολο μιας περιόδου που ταυτίζεται με την ακμή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και, ως εκ τούτου, μια σπουδαία εποχή του παγκόσμιου πολιτισμού. Άρα ως τέτοιο, έχει αποκτήσει πανανθρώπινη σημασία. Χωρίς τον Όλυμπο άλλωστε, δεν θα υπήρχε ούτε Ολυμπία ούτε ολυμπιακοί αγώνες.
Εκτός από αυτά, ο Όλυμπος είναι συνάμα ο πρώτος Εθνικός Δρυμός που δημιουργήθηκε στη χώρα, το 1938. Σκοπός της δημιουργίας του ήταν, σύμφωνα με το σκεπτικό της κήρυξης, «…η διατήρηση στο διηνεκές του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, δηλαδή της άγριας χλωρίδας, της πανίδας και του φυσικού τοπίου, καθώς και των πολιτιστικών και άλλων αξιών της…».
Η σπάνια χλωρίδα του μοναδικού αυτού βουνού, περιλαμβάνει περίπου 1700 είδη και υποείδη φυτών, δηλαδή περισσότερο από το 25% του συνόλου της ελληνικής χλωρίδας. Από αυτά, περί τα 30 είναι ενδημικά του βουνού αυτού, δηλαδή υπάρχουν μόνο εκεί και πουθενά αλλού σε ολόκληρο τον κόσμο! Επίσης, η πανίδα του Ολύμπου, αν και δεν είναι πλήρως μελετημένη, χαρακτηρίζεται από αξιοσημείωτη ποικιλότητα, με συνολικά 33 είδη θηλαστικών και 108 είδη πουλιών, καθώς και πλήθος άλλων ζώων (αμφίβια, ερπετά, έντομα κ.α).
Λόγω της μεγάλης αυτής περιβαλλοντική σημασίας, ο Όλυμπος έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Το 1981, η UNESCO, αναγνωρίζοντας την παγκόσμια φυσική και πολιτισμική σημασία του, ανακήρυξε τον Όλυμπο ως «Διατηρητέο Οικοσύστημα της παγκόσμιας Βιόσφαιρας». Αυτά λοιπόν, ως μια συνοπτική περιγραφή της σημασίας του βουνού αυτού, αν και όπως είχε πει ο Ηλίας Βενέζης, «τον Όλυμπο δεν τον περιγράφεις, του αφιερώνεσαι».
Ας επιστρέψουμε τώρα στα «αναπτυξιακά σχέδια» και στο βασικότερο επιχείρημά τους, δηλαδή στην έλλειψη καταφυγίων που θα επέτρεπαν τη συντόμευση της πρόσβασης στην κορυφή του βουνού. Ο Όλυμπος έχει ήδη τρία καταφύγια πάνω από τα 2.000 μέτρα: το «Σπήλιος Αγαπητός» στα 2.100 μέτρα, το «Χρήστος Κάκαλος» στα 2.650 μέτρα και το «Γιόσος Αποστολίδης» στα 2.700 μέτρα. Λίγο πιο χαμηλά, «στο όριο» των 2.000 μέτρων, είναι το Καταφύγιο της «Πετρόστρουγκας». Επίσης, στην περιοχή «Βρυσοπούλες» υπάρχουν χώροι φιλοξενίας των ορειβατών και των χιονοδρόμων, στις εγκαταστάσεις του χιονοδρομικού κέντρου (ΚΕΟΑΧ), το οποίο διαχειρίζεται ο στρατός. Υπάρχουν επίσης άλλα τέσσερα καταφύγια, σε υψόμετρα από 950 ως 1800 μέτρα. Συνολικά δηλαδή, εννιά καταφύγια σε όλο το βουνό. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τα έξι καταφύγια ανάγκης, τότε γίνεται φανερό ότι ο Όλυμπος καλύπτεται υπέρ-αρκετά ως προς την καταφυγιακή του υποδομή για τους ορειβάτες.
Ποια είναι λοιπόν η ανάγκη που δικαιολογεί την κατασκευή ενός … «καταφυγιακού χωριού» στο οροπέδιο των Μουσών, στα 2.300 μέτρα; Γιατί χρειάζεται η δημιουργία ενός νέου ελικοπτεροδρόμιου στο οροπέδιο αυτό, όταν υπάρχουν ήδη τρία ελικοδρόμια ανάγκης σε άλλες τοποθεσίες στον Όλυμπο;
Και γιατί να πρέπει σώνει και καλά να συντομευτεί η διαδρομή προς τις κορφές; Το να θες να συντομεύσεις την ανάβαση στον Όλυμπο, είναι σαν να θες να συντομεύσεις τη μαραθώνια διαδρομή! Για τους πραγματικούς ορειβάτες, όπως και για τους μαραθωνοδρόμους, αυτό που έχει αξία δεν είναι η ευκολία και η άνετη άφιξη στον προορισμό, αλλά το επίτευγμα και η υπέρβαση των προσωπικών ορίων. Μέσα στο τελεφερίκ, δεν αισθάνεσαι να ξεπερνάς κάτι, ούτε καν το βαγονέτο που σε ακολουθεί.
Για τους ορειβάτες, ο Όλυμπος αποτελεί το ανώτατο όριο, την ύψιστη ορειβατική επιτυχία εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας. Η μυθική του πτυχή, προσδίδει στην ανάβαση στο βουνό αυτό μιαν επιπλέον συμβολική αξία, μεγαλύτερη κι από τη μέγιστη δόξα: «…ουκ εις Όλυμπον αναβήση»!
Ας διαβάσουμε αυτά που έχει γράψει ο Νίκος Νέζης, βετεράνος ορειβάτης και συγγραφέας πολλών ορειβατικών βιβλίων: «Στον Όλυμπο ανεβαίνουν οι άνθρωποι από όλο τον κόσμο (και θα ανεβαίνουν πάντα) για να βρουν τον εαυτό τους και το νόημα της ύπαρξής τους, να νιώσουν την παρουσία εκατοντάδων αιώνων μύθου και ιστορίας, να αισθανθούν τη σιωπηλή ερημιά των απόκρημνων κορυφών, να ταυτιστούν όχι μόνο με το βράχο, το χιόνι και τον αγέρα, αλλά και με το θείο και δεν ανεβαίνουν για να αντικρίσουν αυτά που μπορούν να βρουν σε οποιοδήποτε άλλο βουνό της πατρίδας τους ή δικό μας.»
Ας μη γελιόμαστε λοιπόν. Τα προσφάτως ανακοινωθέντα σχέδια δεν είναι για τους ορειβάτες, αλλά για τους τουρίστες που θέλουν να φάνε «σπετζοφάι και ζαρκάδια» με θέα το Στεφάνι και τον Μύτικα. Είναι προφανές ότι κάποιοι οραματίζονται ανάπτυξη «τύπου Άλπεων», με σαλέ, χιονοδρομικά και τελεφερίκ, όπως στη Μεζέβ (Megève) και στο Σαμονί (Chamonix) ή την εξίσου οικτρή εγχώρια εκδοχή τους, όπως π.χ. στον οικισμό «Καλύβια» της Αράχωβας, στον Παρνασσό.
Αυτού του είδους την ανάπτυξη θέλουμε για τον Όλυμπο; Θέλουμε να δούμε δίπλα στην ψηλότερη κορφή της Ελλάδας, την παρωχημένη ανάπτυξη των τουριστικοποιημένων βουνών της Κεντρικής Ευρώπης; Θέλουμε να δούμε μια ανάπτυξη που θα θυμίζει «πλαζ και καφετέριες στο βουνό»;
Όσοι σχεδιάζουν την «ανάπτυξη» του Ολύμπου, ας μάθουν και ας σεβαστούν την σπουδαία φυσική και πολιτισμική του σημασία. Ας αφουγκραστούν τους ψιθύρους του μεγαλείου και την ανάσα της αγριάδας του βουνού αυτού. Ας ρωτήσουν τους παλαίμαχους ορειβάτες, που βλέπουν με λύπη τους να απειλείται ο Όλυμπος και ανησυχούν για τους κινδύνους που θα οδηγήσουν στην περαιτέρω υποβάθμισή του. Ας μιλήσουν με τους ανθρώπους που ηρωικά (ναι, ηρωικά!) διαχειρίζονται τα στελεχωμένα καταφύγιά του, καθώς και με εκείνους που τα ανεφοδιάζουν καθημερινά, διανύοντας πολλές ώρες πεζοπορίας, μαζί με φορτωμένα υποζύγια.
Για εκείνους που επιθυμούν να δουν το βουνό αυτό «γρήγορα και με άνεση», υπάρχουν ήδη πολλοί χωματόδρομοι (ίσως και πάρα πολλοί) που προσφέρουν υπερεπαρκή πρόσβαση σε πολλά μέρη (ένας από αυτούς μάλιστα φτάνει και σε υψόμετρο 2.500 μέτρων!). Δεν χρειάζεται λοιπόν ούτε περισσότερη ούτε πιο άνετη πρόσβαση ο Όλυμπος. Αντιθέτως, χρειάζεται καλύτερη διαχείριση και έλεγχο της υφιστάμενης πρόσβασης.
Και γενικότερα, αυτό που χρειάζεται άμεσα ο Όλυμπος είναι ενίσχυση της θεσμικής του προστασίας και αποτελεσματικότερη φύλαξη! Ας ξεκινήσουμε μια πανστρατιά για την ενίσχυση της θεσμικής προστασίας του, πριν εκδοθεί το νέο Προεδρικό Διάταγμα που θα επιτρέψει τέτοιες χρήσεις.
Ήδη έχει ξεκινήσει, εδώ και τρεις εβδομάδες, μία προσπάθεια συλλογής υπογραφών κατά των σχεδιαζόμενων τουριστικών έργων και μέχρι τώρα έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 3.800 υπογραφές. Επίσης υπάρχει και μία ξεχωριστή σελίδα στο facebook «Κάτω τα χέρια απ’ τον Όλυμπο» η οποία παραπέμπει εκεί. Όσοι νοιαζόμαστε πραγματικά για τον Όλυμπο, ας δείξουμε την αντίθεσή μας, στη σχεδιαζόμενη τουριστικοποίηση του βουνού αυτού! Η υπογραφή αυτού του κειμένου διαμαρτυρίας ας είναι η αρχή!
Ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ είναι Βιολόγος-Περιβαλλοντολόγος
newsroom/globalview.gr
