Γιάννης Μοσχόπουλος “Το Ρουμλούκι πριν, κατά και μετά την Ελληνική Επανάσταση / Προεπαναστατικές δράσεις”(10)

1821 – 2021 / 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

10. ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Γιάννης Μοσχόπουλος

Η επανάσταση των Σέρβων από το 1804 ως το 1812 είχε μεγάλη απήχηση στους χριστιανούς της Μακεδονίας. Ήταν το πιο σημαντικό γεγονός στα Βαλκάνια και παράδειγμα υποδουλωμένου λαού που ξεσηκώθηκε για την ελευθερία του.
Όταν ο Αλή Τεπελενλής το 1805 απέκτησε μεγάλη ισχύ, αναλαμβάνοντας τα πασαλίκια των Ιωαννίνων και των Τρικάλων, επεδίωξε να εξοντώσει τους Ρωμιούς αρματολούς ή να τους αντικαταστήσει με Αλβανούς ντερβεναγάδες (με διοικητή τους τον Βελή Γκέκα). Μεταχειρίσθηκε γι’ αυτό τη συστηματική δίωξη, την προδοσία και το δόλο. Στη Μακεδονία αυτή η δράση του Τεπελενλή άρχισε από το 1805 και τότε δεινοπάθησαν ή εξοντώθηκαν τα σώματα και οι οπαδοί των αρματολών και κλεφτών της Μακεδονίας.

Όσοι απέμειναν από τους αρματολούς, ζώσαν τα σπαθιά τους, βγήκαν στα βουνά, σχημάτισαν πολλές ομάδες από κλέφτες και πολεμούσαν συνεχώς εναντίον του σατράπη και των Αλβανών του. Ο πιο ξακουστός κλέφτης ήταν ο Κατσαντώνης, ο οποίος σε μια μάχη σκότωσε τον Βελή Γκέκα. Η φήμη του είχε εξαπλωθεί μέχρι και το Ρουμλούκι, όπου τραγουδήθηκε: Κι αν πάς κατά τα Γιάννινα Κατσιαντώνη μ’ / κι αν πάς κατά τ’ν Ιλλάδα, προυσκύνα τα μπρατίμια μας. / Πες τους να κάτσουν φρόνιμα, να κάτσ’ν ταπεινουμένα.

Η Ρωσία ποικιλοτρόπως υποκινούσε τους αρματολούς της Μακεδονίας, διότι απέβλεπε σε πολιτικά οφέλη, ενώ οι Έλληνες την θεωρούσαν μόνιμο προστάτη της θρησκείας και της ελευθερίας τους. Αυτό το γνώριζε καλά και ο τότε ονομαστός οπλαρχηγός Νικοτσάρας. Η κάθοδος των Ρώσων στη Βλαχία, η προκήρυξη του Ρώσου ναύαρχου Σενιάβιν και ο ενθουσιασμός που κατέλαβε τους Έλληνες αρματολούς δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο τον τολμηρό Νικοτσάρα, που βάδισε προς τα βόρεια. Δεν είναι εξακριβωμένο αν σκόπευε να κατευθυνθεί στη επαναστατημένη τότε Σερβία ή προς τις ηγεμονίες του Δουνάβεως (όπως ήδη έκαναν πολλοί άλλοι συμπατριώτες του, όπως ο Γεωργάκης Ολύμπιος). Ο Σάθας υποστηρίζει ότι ο Νικοτσάρας από τη Σκόπελο αποβιβάσθηκε στην Κατερίνη στις 23 Ιουλίου 1807 με 550 εκλεκτούς άνδρες και δια μέσου των Πιερίων, πέρασε ανενόχλητος τις γέφυρες του Καρασού (Αλιάκμονα), του Καρά Ασμάκ (Λουδία) και του Βαρδάρη (Αξιού), αλλά θανατώθηκε στο Πράβι (Ελευθερούπολη).

Τον Απρίλιο – Μάιο του 1808 τα ένοπλα ελληνικά σώματα άρχισαν επιχειρήσεις για να ξεκαθαρίσουν τις επαρχίες τους από τους Αλβανούς του Αλή. Τελικά όμως δεν τελεσφόρησε το κίνημα και οι κλεφταρματολοί της Μακεδονίας υποχώρησαν προς τον Όλυμπο και τη Θεσσαλία. Τότε διασώθηκαν και τα σώματα του καπετάν Διαμαντή Ολύμπιου (ή Καλτέκη) στον Κολινδρό – Καστανιά και τα μικρά σώματα των κλεφτών Κατσαούνη, Πετσάβα, Ραμαντάνη κ.ά. Βάσιμα εκτιμάται, ότι, εάν δεν είχε προηγηθεί αυτή η δράση του Αλή πασά κατά των ελληνικών κλεφταρματολικών σωμάτων, η κατάσταση θα ήταν καλύτερη για την υπόθεση της επανάστασης στη Μακεδονία.

Από ένα χειρόγραφο της εποχής εκείνης (1811;) πληροφορούμαστε ότι υπήρχε αρματολίκι στη Βέροια με καπετάνιους το Σύρο (ή Συρόπουλο) και τον Τάτσο [ή Τάσο τον γνωστό Καρατάσιο Αναστάσιο ή Γερο – Καρατάσιο], για τον οποίο λεγόταν ότι: «… Ο … Καρατάσιος, είς των πρωτίστων αρματολών της Μακεδονίας, πολύ προ του αγώνος οπλισθείς κατά των τυράννων, ου μόνον υπήρξε … το φόβητρον της δυνάμεώς των και ήνοιξε τους τάφους χιλιάδων εχθρών, αλλά και επί τεσσαράκοντα έτη εξέτεινε την κυριαρχίαν του επί των επαρχιών, της Βερροίας, των Γιαννιτσών, και του Βαρδαρίου, όπου μόνο ηκούετο των όπλων του η κλαγγή και μόνος ήταν νόμος η θέλησίς του…». Το 1814 ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρία, μέλος της οποίας έγινε αργότερα και ο ισχυρός αρματολός καπετάνιος της περιοχής Αναστάσιος Καρατάσιος.

Η λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου, η ειρήνη του Βουκουρεστίου (Μάιος 1812), η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τις παραδουνάβιες χώρες και η προσωρινή κατάπαυση των εχθροπραξιών Σέρβων και Τούρκων, ήταν γεγονότα με δυσμενείς επιπτώσεις για τους αντάρτες. Απελπισμένοι οι Μακεδόνες κλεφταρματολοί άρχισαν να καταλαβαίνουν, ότι οι αγώνες τους υπερέβαιναν τις δυνάμεις τους και ότι έπρεπε να συνθηκολογήσουν με τους Οθωμανούς για να ξαναπάρουν τα αρματολίκια τους.-

Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, Το Ρουμλούκι [Kαμπανία] κατά την πρώιμη και μέση οθωμανοκρατία [14ος αιώνας -1830], Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Εντευκτηρίου 2012, σελ. 192-200.
12.3.2021/ mosio@otenet.gr / 6977336818

Σημείωση Φαρέτρας:  Μπορείτε να το διαβάσετε το 1ο από τα 23 μέρη της εργασίας 1ο ΕΔΩ, το 2ο ΕΔΩ, το 3ο ΕΔΩ, το 4ο ΕΔΩ, το 5ο ΕΔΩ, το 6ο ΕΔΩ, το 7ο ΕΔΩ, το 8ο ΕΔΩ, το 9ο ΕΔΩ