Γιάννης Μοσχόπουλος “Το Ρουμλούκι πριν, κατά και μετά την Ελληνική Επανάσταση / Οι φρουρές των χωριών και τα Ρουγκάτσια”(6)

1821 – 2021 / 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

6. ΟΙ ΦΡΟΥΡΕΣ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ και ΤΑ ΡΟΥΓΚΑΤΣΙΑ

Γιάννης Μοσχόπουλος

Σε περίπτωση που παρουσιαζόταν δράση κλεφτών, οι αρματολοί έπρεπε χωρίς προφάσεις να αναλάβουν δράση για την εξασφάλιση της τάξης. Όμως η οθωμανική πρακτική επέβαλε, όταν σε κάποια περιοχή παρουσιαζόταν κρούσμα ληστείας, τότε όλοι οι κάτοικοι εκείνης της περιοχής έπρεπε να αποζημιώσουν τον/τους ζημιωθέντες, δια της επιβολής σχετικής φορολογικής επιβάρυνσης.

Αρκετές φορές όμως ήταν γνωστή η συνεργασία, συνεννόηση ή ανοχή μεταξύ των ομάδων των αρματολών (χωροφυλάκων) και των κλεφτών, οπότε δεν έμενε αλώβητη η «φυλασσόμενη» περιοχή και τις περισσότερες φορές οι οικονομικά επιφανείς (οθωμανοί, κοτζαμπάσηδες, μονές κλπ) υποχρεώνονταν σε καταβολές δώρων ή λύτρων.

Αρκετές φορές ομάδες άτακτων ή λιποτακτών γενιτσάρων αλλά και Αλβανοί αργότερα πραγματοποιούσαν επιθέσεις στα χωριά, δηλαδή εγκαθίσταντο στο χωριό, απαιτούσαν πλουσιοπάροχα εδέσματα, ζητούσαν ή έκλεβαν κορίτσια για να διασκεδάσουν μαζί τους. Στο τέλος υποχρέωναν τους κατοίκους να τους πληρώσουν το «ντις παρασί», δηλαδή χρήματα για αποζημίωση της φθοράς και του κόπου που υπέστησαν τα δόντια τους … να μασήσουν τα φαγητά τους.

Ορισμένα μεγάλα και εύπορα χωριά του Ρουμλουκιού για την αποτελεσματικότερη προστασία τους προσλάμβαναν άνδρες από μεγάλες αρματολικές οικογένειες, στις οποίες ανέθεταν τη φύλαξη του οικισμού και των δημόσιων περασμάτων που τυχόν υπήρχαν κοντά στο χώρο ευθύνης τους, δηλαδή σε δρόμους, γέφυρες (π.χ. στο Κλειδί), στενά περάσματα (ντερβένια) στις ανωφέρειες των Πιερίων (π.χ. Νεόκαστρο – Μελίκη), σε πορθμεία ποταμών κλπ. Αυτό γινόταν με την συνεργασία, συγκατάθεση ή ανοχή έστω του επικεφαλής κύριου αρματολού της όλης περιφέρειας.

Είναι πιθανόν πως μία τέτοια ισχυρή ομάδα φρουρών ήταν ο λόγος που οι κάτοικοι του Γιδά, σύμφωνα με δημοτικό τραγούδι, επαίρονταν ότι το χωριό τους ήταν απάτητο (από γενίτσαρους, κλέφτες και ληστές):
«Οι Γιδιώτις οι Μανιώτις, όπ’ να πάνουν μόν’ πινιούντι.
– Του χουργιό μας δεν πατιέτι, έχουμι χίλια ντουφέκια,
τιτρακόσια παλικάρια κι ιβδουμήντα-δυό κουράσια,…».

Κατά τη γνώμη μου ο αρματολός και τα παλικάρια του μία φορά το χρόνο κατέβαιναν ένοπλοι στα χωριά του κάμπου και τα περιέτρεχαν σπίτι – σπίτι προκειμένου να «ρουγκατσέψουν», δηλαδή να απαιτήσουν (rogo : ζητώ, απαιτώ) τον ετήσιο μισθό τους για τη φύλαξη της περιοχής. Αυτό γινόταν κατά το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων, επειδή τότε, λόγω και του χειμώνα, η κάθε οικογένεια είχε συγκεντρωμένα στο σπίτι όλα της τα υπάρχοντα, ζώα και γεννήματα, οπότε μπορούσε εύκολα να αποτιμηθεί η φοροδοτική της ικανότητα.

Οι αρματολοί με την δύναμη των όπλων τους φορολογούσαν τους κατοίκους των χωριών του Ρουμλουκιού, συνήθως με όσα προέβλεπαν οι επίσημοι κατάλογοι, αλλά πολλές φορές εισέπρατταν ή άρπαζαν περισσότερα με βίαιο τρόπο.

Συνήθως όμως οι Ρουμλουκιώτες δέχονταν με χαρά την επίσκεψη των αρματολών, κυρίως όταν επρόκειτο για χρονιά που τους είχαν προστατέψει αποτελεσματικά από ληστείες και αυθαιρεσίες κακοποιών ή άτακτων στρατιωτών. Οι κάτοικοι των πεδινών χωριών σ’ αυτούς προσέτρεχαν σε κάθε περίσταση κινδύνου και από αυτούς έβρισκαν προστασία, ενώ παράλληλα ήταν και το αποκούμπι τους για απονομή δικαιοσύνης.

Οι κλεφταρματολοί ήταν ο ένοπλος βραχίονας της ελληνικής πλευράς, διότι συνήθως ήταν τα δικά τους χριστιανικά ένοπλα σώματα, στα οποία συχνά συμμετείχαν ομοχώριοί τους, οπότε τις περισσότερες φορές οι Ρουμλουκιώτες ήταν περήφανοι γι’ αυτούς.

Στην εξαγωγή αυτού του συμπεράσματος συνηγορεί, το γεγονός, ότι αργότερα, από τότε που σταμάτησε η δράση των αρματολών (περί τα μέσα ή τέλη του 19ου αι.), τελούνταν κατά τον ίδιο χρόνο του Δωδεκαήμερου το αγαπημένο ρουμλουκιώτικο δρώμενο «ρουγκάτσια», που αναπαριστά την «επίσκεψη» της ομάδας αρματολών με τον καπετάνιο της στα χωριά, κατά την οποία ζητούσαν – «απαιτούσαν» να εισπράξουν σε είδος (κούτλες σιταριού, καλαμποκιού ή άλλων δημητριακών) την ετήσια εισφορά – έρανο για την χρηματοδότηση εκτέλεσης έργων για το «βακούφι» (κοινότητα) του χωριού που τα διοργάνωνε. [φωτ. Ρουγκάτσια Νησελίου 1956, Ημερολόγιο Μ.Ο.Α. 1993, συλλογή Απ. Παδιού].-

Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, Το Ρουμλούκι [Kαμπανία] κατά την πρώιμη και μέση οθωμανοκρατία [14ος αιώνας -1830], Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Εντευκτηρίου 2012, σελ. 130 επ., 141 επ., 146, 170.
12.2.2021/ mosio@otenet.gr / 6977336818

Σημείωση Φαρέτρας:  Μπορείτε να το διαβάσετε το 1ο από τα 23 μέρη της εργασίας 1ο ΕΔΩ, το 2ο ΕΔΩ, το 3ο ΕΔΩ, το 4ο ΕΔΩ, το 5ο ΕΔΩ