Πολιτικοί σε Παράσταση: Οι Καρικατούρες της Εξουσίας και το Υποκριτικό Θέατρο της Δημοκρατίας / γράφει ο Άρης Ορφανίδης

// Οι επαγγελματίες της εξουσίας δε θέλουν ελεύθερους ανθρώπους. Θέλουν υπάκουους θεατές, παθητικούς σχολιαστές στα κοινωνικά δίκτυα. Δε φοβούνται την αντιπολίτευση – φοβούνται την αντιπροσώπευση του σκεπτόμενου, ανυπότακτου πολίτη. //

Στη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα –και ιδίως στην ελληνική εκδοχή της– οι πολιτικοί δεν πολιτεύονται. Ερμηνεύουν. Δεν αναλαμβάνουν ευθύνη. Προσποιούνται. Η εξουσία δεν ασκείται με όραμα και αρχές, αλλά με προσχεδιασμένα χαμόγελα, τηλεοπτική σκηνοθεσία και υποκριτικές εξάρσεις ηθικής. Η πολιτική έχει καταντήσει ένα άθλιο θέατρο δεύτερης διαλογής, όπου οι ηθοποιοί δεν είναι ούτε καλοί, ούτε αληθινοί – είναι απλώς βολικοί. Και το κοινό, δηλαδή εμείς, εθισμένο στο θέαμα, χειροκροτά με απάθεια.

Οι επαγγελματίες της εξουσίας έχουν μετατρέψει τη δημοκρατία σε επιθεώρηση: ορισμένοι παίζουν τον πατριώτη, άλλοι τον τεχνοκράτη, άλλοι τον δήθεν ριζοσπάστη. Αλλά όλοι φορούν μάσκες. Αλλάζουν προσωπεία ανάλογα με το κοινό και το χειροκρότημα. Ο πολιτικός στην Ελλάδα δεν απευθύνεται σε πολίτες – απευθύνεται σε καταναλωτές θεάματος. Και το χειρότερο: δεν αφήνει κανέναν άλλο να ανέβει στη σκηνή, αν δεν δώσει όρκο υπακοής στο σενάριο λαϊκής εξαπάτησης.

Η πολιτική σκηνή είναι κλειστή, αποστειρωμένη και συνωμοτική. Οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια ονόματα, οι ίδιες οικογένειες ανακυκλώνονται με ενοχλητική επιμονή. Όποιος επιχειρήσει να εκφέρει αληθινό λόγο, χωρίς να στηρίζεται σε μηχανισμούς, κατασπαράσσεται από το επικοινωνιακό σύστημα: αποδομείται, γελοιοποιείται, φιμώνεται. Η ειλικρίνεια είναι ανεπιθύμητη. Η αυθεντικότητα απειλή. Ο έντιμος πολίτης που τολμά να σταθεί απέναντί τους, θεωρείται αφελής – ή ακόμα χειρότερα, γραφικός.

Ο Γκυ Ντεμπόρ, στο Η Κοινωνία του Θεάματος, είχε δίκιο να προβλέπει την κατάρρευση της πολιτικής σε θέαμα: μια κοινωνία όπου ο λόγος αντικαθίσταται από την εικόνα, και η ευθύνη από την εντύπωση. Σήμερα, οι πολιτικοί δεν κυβερνούν. Προβάλλονται. Δεν διαλέγονται με τους πολίτες. Τους κατευθύνουν επικοινωνιακά. Είναι προϊόντα marketing και όχι πρόσωπα με ιδεολογική σκέψη και ηθική ραχοκοκαλιά.

Από αυτή την αποπνικτική σκηνή απουσιάζει κάτι θεμελιώδες: η φωνή του πραγματικού πολίτη. Όχι του κομματικού στρατού, ούτε του επαγγελματία ψηφοφόρου. Αλλά του ανθρώπου που σκέφτεται, που αμφιβάλλει, που απαιτεί αλήθεια. Οι πολιτικοί φροντίζουν να μην ακουστεί. Καταλαμβάνουν τον δημόσιο χώρο με πληρωμένες διαφημίσεις, ελεγχόμενα πάνελ, άβουλους ή εντεταλμένους δημοσιογράφους, κομματικά τρολ. Το αποτέλεσμα; Ένας δημόσιος λόγος απονευρωμένος, ψεύτικος, ενίοτε χυδαίος – και πάντως εντελώς αποκομμένος από την κοινωνική πραγματικότητα και τα πραγματικά προβλήματα των πολιτών. Άλλωστε ποιος νοιάζεται γι’ αυτά;!!!

Η Χάνα Άρεντ έγραφε ότι «η πολιτική είναι το πεδίο της ελευθερίας, εκεί όπου οι άνθρωποι δρουν ως ίσοι». Αλλά σήμερα, η πολιτική λειτουργεί ως εργαλείο αποκλεισμού. Οι επαγγελματίες της εξουσίας δε θέλουν ελεύθερους ανθρώπους. Θέλουν υπάκουους θεατές, παθητικούς σχολιαστές στα κοινωνικά δίκτυα. Δε φοβούνται την αντιπολίτευση – φοβούνται την αντιπροσώπευση του σκεπτόμενου, ανυπότακτου πολίτη.

Στην ελληνική σκηνή, αυτό είναι σχεδόν θεσμοθετημένο. Το ίδιο αφήγημα, ξανά και ξανά: «Είμαστε οι μόνοι ικανοί». Το ίδιο ύφος: αλαζονικό, προστακτικό, πατερναλιστικό. Οι πολιτικοί μας δεν αναλαμβάνουν ευθύνη για τίποτα – ούτε για σκάνδαλα, ούτε για αποτυχίες, ούτε για κοινωνικές καταστροφές. Η υποκρισία έχει γίνει φυσιολογική. Η δημαγωγία, αναγκαία τεχνική. Η ψευτιά, κανονικότητα. Ακόμα και όταν η χώρα καίγεται –κυριολεκτικά ή μεταφορικά– οι πολιτικοί παίζουν το ρόλο τους ατάραχοι, όπως σε κακογραμμένο δράμα που δεν ενδιαφέρει κανέναν.

Αλλά όσο παραμένουμε θεατές, δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία. Ο Αριστοτέλης είχε δίκιο: ο πολίτης είναι αυτός που συμμετέχει στο κρίνειν και το άρχειν. Όχι εκείνος που απλώς ψηφίζει κάθε τέσσερα χρόνια, για να χειροκροτήσει το επόμενο επεισόδιο. Η σκηνή δεν είναι δική τους. Είναι όλων μας. Αρκεί να την διεκδικήσουμε.

Καιρός να βγούμε από τις θέσεις των θεατών. Να απαιτήσουμε αυθεντικότητα, λογοδοσία, ανθρώπινη και ανθρωποκεντρική πολιτική. Όχι από «καλύτερους ηθοποιούς», αλλά από ανθρώπους με φωνή, κρίση, αίσθημα ευθύνης και ηθική συνείδηση. Γιατί αν δεν σπάσουμε το σκηνικό, τότε ας μην απορούμε που μας κυβερνούν φαντάσματα, που φοράνε κουστούμι και ξέρουν να κοιτάζουν την κάμερα.

……………….

Οι πίνακες είναι του Γιάννη Γαΐτη

………………………………………

Φαρέτρα