“Ηθικές Διαστάσεις της Σιδηροδρομικής Τραγωδίας στα Τέμπη” / γράφει ο Άρης Ορφανίδης

Η σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη, που σημειώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2023, αποτελεί το πιο συγκλονιστικό δυστύχημα στην ιστορία των ελληνικών χερσαίων συγκοινωνιών, με 57 νεκρούς και 85 τραυματίες.

Το συμβάν εγείρει κρίσιμα ηθικά ερωτήματα σχετικά με την κρατική ευθύνη και τη θεσμική ανεπάρκεια, την ατομική αμέλεια, τη συλλογική αδιαφορία και τη λειτουργία και απονομή της δικαιοσύνης. Οι ηθικές πτυχές του δεν αφορούν μόνο το παρελθόν και το παρόν, αλλά κυρίως το μέλλον, καθώς επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιμετωπίζει την πολιτική λογοδοσία και τη θεσμική ευθύνη αλλά κυρίως την αξία και την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Ας τις ιχνηλατήσουμε διεξοδικά:

1. Θεσμική Ευθύνη και Κρατική Αποτυχία

Το κράτος φέρει πρωταρχική ηθική ευθύνη στη διαχείριση της δημόσιας ασφάλειας, ειδικά σε κρίσιμες υποδομές όπως ο σιδηρόδρομος. Η αποτυχία πρόληψης της τραγωδίας υπογραμμίζει συστημικές δυσλειτουργίες:

• Παραμέληση της συντήρησης: Το σιδηροδρομικό δίκτυο στην Ελλάδα αντιμετωπίζει χρόνιες ελλείψεις ως προς τη συντήρηση και τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό. Η έλλειψη σύγχρονων συστημάτων ασφαλείας, όπως η αυτόματη χάραξη πορείας και η τηλεδιοίκηση, αποδεικνύει ότι το κράτος δεν ανταποκρίθηκε στην βασική υποχρέωσή του να προστατεύσει τους πολίτες του εδώ και δεκαετίες. Και ακριβώς εδώ ερείδεται η στοιχειοθέτηση της κατηγορίας της εγκληματικής αμέλειας ή πιο νομικίστικα της εγκληματικής ενέργειας εξ αμελείας.

• Γραφειοκρατικός λαβύρινθος και γάγγραινα: Η πολυπλοκότητα της δημόσιας διοίκησης και η αναποτελεσματικότητα των αρμόδιων φορέων οδήγησαν σε καθυστερήσεις στην εφαρμογή μέτρων ασφαλείας. Η παράλειψη ασφαλούς εποπτείας του δικτύου δεν συνιστά μόνο διοικητικό λάθος και πολιτική αβελτηρία αλλά και ηθική αποτυχία του κρατικού μηχανισμού.

• Πολιτική ευθύνη: Ηθικά, οι κυβερνήσεις, τόσο οι προηγούμενες όσο και η τρέχουσα, έχουν ευθύνη για τις ελλείψεις στην τεχνική υποδομή και στη λειτουργική διαχείριση του σιδηροδρομικού δικτύου. Η ανάληψη πολιτικής ευθύνης δια της απλής παραίτησης δεν αρκεί αν δεν συνοδεύεται από ουσιαστική πολιτική λογοδοσία, ποινική τιμωρία και βελτιωτικά μέτρα.

Σύμφωνα με την καντιανή ηθική, το κράτος έχει καθήκον να λειτουργεί με βάση ηθικές αρχές που μπορούν να γίνουν καθολικός ηθικός νόμος. Η αποτυχία προστασίας της ζωής των πολιτών του σημαίνει ότι δεν τήρησε αυτό το καθήκον.

2. Ατομική Ευθύνη και Ηθική Αμέλεια

Η τραγωδία ανέδειξε και ζητήματα ατομικής ευθύνης, ιδιαίτερα όσον αφορά τον σταθμάρχη και τα ανώτερα στελέχη που διαχειρίζονταν την κυκλοφορία των τρένων.

• Η ευθύνη του σταθμάρχη: Η ανθρώπινη αμέλεια διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο δυστύχημα. Η απειρία, η ανεπαρκής εκπαίδευση και η έλλειψη ελέγχων, η μη παρουσία δύο υπαλλήλων για την ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων αβλεψίας, ολιγωρίας και εφησυχασμού συνέβαλαν στην τραγωδία. Από ηθική σκοπιά, η αμέλεια που θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές συνιστά ηθική αποτυχία.

• Η ευθύνη των ανωτέρων: Δεν μπορεί να αποδοθεί όλη η ευθύνη σε ένα άτομο. Οι προϊστάμενοι και οι υπεύθυνοι των σιδηροδρομικών εταιρειών είχαν καθήκον να διασφαλίσουν ότι οι διαδικασίες ασφαλείας τηρούνταν. Η αποτυχία αυτή καταδεικνύει μια συνολική ηθική κρίση στη διαχείριση του συστήματος.

Ο Αριστοτέλης τόνιζε ότι η ηθική αρετή προέρχεται από την πρακτική άσκηση και τη συνήθεια. Η διαρκής αδιαφορία για την τήρηση των πρωτοκόλλων ασφαλείας αποδεικνύει μια ηθική διάβρωση σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης.

3. Συλλογική Ευθύνη και Κοινωνική Απάθεια

Η κοινωνία δεν είναι ούτε αμέτοχη ούτε άμοιρη ευθυνών σε τέτοιες τραγωδίες. Η αποδοχή της διαφθοράς, της αδιαφορίας και της ανευθυνότητας στον δημόσιο τομέα συμβάλλει στην διατήρηση και αναπαραγωγή επικίνδυνων συνθηκών για τη δημόσια ασφάλεια.

• Η ανοχή στην αμέλεια: Για χρόνια, οι πολίτες γνώριζαν τα προβλήματα και τις δομικές ελλείψεις του σιδηροδρόμου αλλά δεν υπήρξε έντονη κοινωνική πίεση για την ποιοτική αναβάθμισή του, χωρίς να σημαίνει ότι η κοινωνική ευθύνη συμψηφίζεται ή εξισώνεται επ’ ουδενί με την κρατική ευθύνη αλλά είναι αισθητά παρούσα.

• Η αξία της ανθρώπινης ζωής: Σε μια ηθικά δίκαιη κοινωνία, η ανθρώπινη ζωή πρέπει να αποτελεί την υπέρτατη αξία. Όταν ζωές χάνονται εξαιτίας κρατικής αμέλειας, η κοινωνία έχει ευθύνη να απαιτήσει αλλαγές, για να μην επιτρέψει την επανάληψη παρόμοιων λαθών.

Ο Τζον Ρολς, στη θεωρία του περί δικαιοσύνης, υποστηρίζει ότι οι θεσμοί μιας κοινωνίας πρέπει να προστατεύουν πρωτίστως τους πιο ευάλωτους. Η αποτυχία αυτή σημαίνει ότι οι θεσμοί δεν λειτούργησαν ηθικά.

4. Η Ηθική της Δικαιοσύνης και της Επανόρθωσης

Μετά από μια τέτοια τραγωδία, η απονομή δικαιοσύνης είναι απαραίτητη όχι μόνο ως νομική διαδικασία αλλά και ως ηθική επιταγή.

• Η σημασία της λογοδοσίας: Οι υπεύθυνοι, είτε πρόκειται για μεμονωμένα άτομα είτε για θεσμικά όργανα, πρέπει να λογοδοτήσουν. Χωρίς αυτό, η αδικία παραμένει και η κοινωνική δυσπιστία ενισχύεται.

• Ηθική επανόρθωση: Η οικονομική αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων δεν αρκεί. Η πραγματική επανόρθωση απαιτεί ριζικές αλλαγές στις πολιτικές και στα πρωτόκολλα ασφαλείας, η τήρηση των οποίων θα εποπτεύεται ευλαβικά για μια ειλικρινά εγγυημένη και συστηματική προσπάθεια αποφυγής παρόμοιων δυστυχημάτων στο μέλλον.

Σύμφωνα με τη θεωρία της ηθικής του ωφελιμισμού του Πίτερ Σίνγκερ, οι κοινωνίες έχουν ηθική υποχρέωση να διορθώνουν τις αδικίες, ακόμα και αν αυτό απαιτεί σημαντικές θυσίες και βλάβες για τους λίγους προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η ωφέλεια για τους πολλούς.

Η τραγωδία στα Τέμπη δεν ήταν απλώς ένα δυστύχημα, δεν ήταν απλώς ένα έγκλημα της κυβερνητικής ολιγωρίας αλλά μια ηθική αποτυχία πολλαπλών επιπέδων: κυρίως του κρατικού μηχανισμού με κορωνίδα το κυβερνητικό επιτελείο και δη το αρμόδιο υπουργείο, των διοικητικών και τεχνικών προϊσταμένων και των υπαλλήλων που είχαν την ευθύνη στο πεδίο, αλλά και της κοινωνίας που ανέχθηκε τη διαχρονική αδιαφορία. Η απονομή δικαιοσύνης, η λογοδοσία και η συστηματική εποπτεία για την δημόσια ασφάλεια είναι τα μόνα ηθικά αποδεκτά μέσα αποτροπής παρόμοιων τραγωδιών. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής απαιτεί εγρήγορση, διαφάνεια και συλλογική δράση, ώστε τέτοιες τραγωδίες να μην επαναληφθούν.

5. Η Πολιτική και Ηθική Ευθύνη του Πρωθυπουργού

Η απόφαση του πρωθυπουργού να εντάξει τον Καραμανλή στις βουλευτικές λίστες μετά την τραγωδία στα Τέμπη αποτελεί μια βαθιά επιλογή (αν)ηθικού χαρακτήρα, που εγείρει ερωτήματα περί ύπαρξης λογοδοσίας, πολιτικής ηθικής και δημοκρατικής υπευθυνότητας.

Ο πρωθυπουργός, ως ανώτατος εκφραστής της εκτελεστικής εξουσίας, δεν έχει μόνο νομικές αρμοδιότητες, αλλά και ηθική υποχρέωση να λαμβάνει αποφάσεις που προάγουν τη δικαιοσύνη και την κοινωνική εμπιστοσύνη. Στην περίπτωση της τραγωδίας στα Τέμπη, η επιλογή του Καραμανλή – πρώην υπουργού Μεταφορών, ο οποίος είχε άμεση πολιτική ευθύνη για την κατάσταση των σιδηροδρόμων – φέρει σημαντικές ηθικές προεκτάσεις:

• Αρχή της λογοδοσίας: Σε μια δημοκρατία, η λογοδοσία δεν εκφράζεται ουτε εξαντλείται απλώς σε μια τυπική διαδικασία παραίτησης, αλλά αποτελεί μια ουσιαστική διαδικασία ανάληψης ευθύνης. Η επιστροφή του πρώην υπουργού στη Βουλή δημιουργεί την εντύπωση ότι η ανάληψη ευθύνης ήταν επιφανειακή και δεν είχε ουσιαστικές συνέπειες.

• Μήνυμα προς την κοινωνία: Η ηθική ευθύνη του πρωθυπουργού σχετίζεται και με το συμβολικό μήνυμα που στέλνει προς τους πολίτες. Αν η πολιτική τάξη δεν υφίσταται ουσιαστικές συνέπειες για τα λάθη της, τότε η κοινωνία μπορεί να αντιληφθεί ότι η ευθύνη είναι επιλεκτική και ότι η λογική του «πολιτικού κόστους» υπερτερεί της ηθικής ακεραιότητας.

• Δημοκρατική ηθική και αξιοκρατία: Η απόφαση αυτή θέτει υπό αμφισβήτηση την αρχή της αξιοκρατίας στη δημόσια διοίκηση. Ηθικά, σε ένα δίκαιο σύστημα, οι πολιτικοί που αποτυγχάνουν σε κρίσιμα καθήκοντα δεν θα έπρεπε να επιβραβεύονται με επανεκλογή, αλλά να υπόκεινται σε μια διαδικασία ηθικής πολιτικής και ποινικής αξιολόγησης που θα τους θέτει προ των ευθυνών τους.

Η Αντίφαση της Ανάληψης και της Μη Ανάληψης Ευθύνης

Ο Κώστας Καραμανλής παραιτήθηκε αμέσως μετά το δυστύχημα, πράξη που ερμηνεύθηκε ως ένδειξη ανάληψης ευθύνης. Όμως, η εκ νέου συμμετοχή του στις εκλογές γεννά ηθικά ερωτήματα:

Ήταν η παραίτηση ειλικρινής ή μια τυπική πολιτική κίνηση; Αν η παραίτηση έγινε με τη λογική της πολιτικής υπευθυνότητας, τότε η επιστροφή του αναιρεί αυτό το σκεπτικό και αφήνει υπόνοιες ότι η αποχώρησή του ήταν προσχηματική.

Δικαίωμα στη δεύτερη ευκαιρία ή ηθική συνέπεια; Στη φιλελεύθερη δημοκρατία, οι πολιτικοί έχουν δικαίωμα στη δεύτερη ευκαιρία. Ωστόσο, η ηθική προϋπόθεση αυτής της ευκαιρίας είναι να έχει υπάρξει ουσιαστική ανάληψη ευθύνης, έμπρακτη μεταμέλεια και τιμωρία και όχι απλή μετάβαση από την παραίτηση στην επανεκλογή που συνιστά εμπαιγμό έναντι των πολιτών.

Σύμφωνα με την καντιανή ηθική, οι αποφάσεις πρέπει να βασίζονται σε ηθικές αρχές που θα μπορούσαν να ισχύουν καθολικά. Αν η αρχή είναι ότι οι πολιτικοί μπορούν να επιστρέφουν στην εξουσία χωρίς ουσιαστική λογοδοσία, τότε αυτό γίνεται κανόνας, καταστρέφοντας την έννοια της πολιτικής ευθύνης.

Η Ευθύνη για την Αποκατάσταση της Εμπιστοσύνης

Η κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης δημοκρατίας. Η απόφαση του πρωθυπουργού να συμπεριλάβει τον Καραμανλή στις εκλογικές λίστες ενίσχυσε το αίσθημα ατιμωρησίας και υπονόμευσε την ηθική νομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος.

• Η κοινωνία απαιτεί συνέπειες: Ηθικά, μια κοινωνία που βιώνει μια τραγωδία απαιτεί όχι μόνο δικαιοσύνη, αλλά και έμπρακτη απόδειξη ότι τα λάθη δεν μένουν ατιμώρητα. Η απουσία ουσιαστικής πολιτικής τιμωρίας δημιουργεί κυνισμό, οδηγεί στην απαξίωση της πολιτικής και των πολιτικών και στην αποστασιοποίηση των πολιτών από τη δημοκρατική διαδικασία.

• Αλλαγή πολιτικής κουλτούρας: Στην Ελλάδα, η πολιτική κουλτούρα της ατιμωρησίας και της ανακύκλωσης πολιτικών προσώπων που φέρουν ευθύνη για καταστροφικά γεγονότα είναι ένα χρόνιο πρόβλημα. Η ηθική ευθύνη του πρωθυπουργού δεν είναι μόνο να επιλέγει κατάλληλα για κάθε θέση πολιτικά πρόσωπα, αλλά και να διαμορφώνει ένα νέο υπόδειγμα πολιτικής ηθικής, όπου η πραγματική λογοδοσία αποτελεί κανόνα και όχι εξαίρεση.

Ο Τζον Ρολς, στη θεωρία του περί δικαιοσύνης, υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές και πολιτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση την αρχή της «δίκαιης ευκαιρίας» και της «διαγενεακής ευθύνης». Η επιλογή επανένταξης του Καραμανλή δεν ανταποκρίνεται σε αυτήν την ηθική, καθώς φαίνεται να παρακάμπτει την ευθύνη έναντι των θυμάτων και των πολιτών.

Η ηθική ευθύνη του πρωθυπουργού στην απόφαση να επανεντάξει τον Κώστα Καραμανλή στις βουλευτικές λίστες είναι κρίσιμη, καθώς επηρεάζει την αντίληψη της κοινωνίας για τη λογοδοσία και την αξία της πολιτικής ευθύνης. Η επιλογή αυτή δεν συνάδει με τις αρχές μιας πολιτικής ηθικής που προάγει τη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη και τον σεβασμό προς τα θύματα. Αντιθέτως, ενισχύει την αίσθηση ατιμωρησίας, αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και θέτει σε κίνδυνο τη δημοκρατική νομιμότητα του πολιτικού συστήματος.

Η πραγματική ηθική ευθύνη δεν εξαντλείται στην τυπική παραίτηση, αλλά απαιτεί ουσιαστικές πολιτικές και θεσμικές αλλαγές. Σε διαφορετική περίπτωση, η λογική του πολιτικού κόστους θα υπερτερεί της ηθικής υπευθυνότητας, διαιωνίζοντας μια κουλτούρα ασυλίας και απομάκρυνσης της πολιτικής από τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αληθινής δημοκρατικής λογοδοσίας.

6. Η Ηθική Ευθύνη του Κώστα Καραμανλή για τις Δηλώσεις περί Ασφάλειας των Σιδηροδρόμων

Η δήλωση του τότε Υπουργού Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή, μία εβδομάδα πριν από την τραγωδία στα Τέμπη ότι οι ελληνικός σιδηρόδρομος είναι ασφαλής, αποτελεί μια κρίσιμη ηθική πτυχή της υπόθεσης. Η ηθική του ευθύνη δεν περιορίζεται μόνο στη διαχείριση του τομέα του αλλά και στον τρόπο με τον οποίο ενημέρωνε το κοινό, δημιουργώντας μια εγκληματικά ψευδή αίσθηση ασφάλειας.

Η Παραπλανητική Ενημέρωση και η Ηθική της Αλήθειας

Οι δηλώσεις ενός υπουργού για θέματα δημόσιας ασφάλειας πρέπει να είναι ακριβείς, υπεύθυνες και βασισμένες σε πραγματικά δεδομένα. Το να δηλώνει κάποιος ότι ένα σύστημα είναι ασφαλές όταν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο, συνιστά:

• Παραπληροφόρηση: Οι σιδηρόδρομοι είχαν γνωστά προβλήματα, όπως η έλλειψη τηλεδιοίκησης και σύγχρονων συστημάτων ασφαλείας. Ο Καραμανλής, ως επικεφαλής του υπουργείου, όφειλε να γνωρίζει την πραγματική κατάσταση και να μην παρουσιάζει ψευδείς διαβεβαιώσεις.

• Εφησυχασμό του κοινού: Οι πολίτες βασίζονται στις δηλώσεις των ηγετών τους για να διαμορφώσουν κρίσεις σχετικά με την ασφάλειά τους. Δηλώνοντας ψευδώς σκοπίμως ή από άγνοια- που είναι εξίσου εγκληματικό- ότι ο σιδηρόδρομος είναι ασφαλής δημιούργησε μια εικονική αίσθηση ασφάλειας στο επιβατικό κοινό παρωθώντας το έτσι να χρησιμοποιεί αφόβως το τρένο για τη μετακίνηση του. Επιπλέον, η δήλωση του Καραμανλή απέτρεψε τη δημόσια συζήτηση για τα υπαρκτά προβλήματα και ενίσχυσε μια κουλτούρα αδιαφορίας και εφησυχασμού μέχρι να τον διαψεύσει πανηγυρικά δυστυχώς η πραγματικότητα μετά από μια βδομάδα.

• Ηθική αποτυχία ως προς την ειλικρίνεια: Σύμφωνα με την καντιανή ηθική, η ειλικρίνεια είναι θεμελιώδης αρχή της ηθικής συμπεριφοράς. Το να γνωρίζει κανείς ότι ένα σύστημα είναι επισφαλές και να διαβεβαιώνει το αντίθετο δεν είναι απλώς λάθος, αλλά ηθικά καταδικαστέο.

Η Ανάληψη της Πολιτικής Ευθύνης ως Τυπική Διαδικασία

Ο Καραμανλής παραιτήθηκε μετά το δυστύχημα, πράξη που συχνά παρουσιάζεται ως ανάληψη ευθύνης. Όμως, μια παραίτηση δεν αναιρεί το γεγονός ότι είχε προηγουμένως διαβεβαιώσει ψευδώς για την ασφάλεια του συστήματος.

• Τυπική ανάληψη ευθύνης: Η παραίτηση χωρίς περαιτέρω πολιτικές ή νομικές συνέπειες δεν αναιρεί την ηθική ευθύνη του. Αντίθετα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια επιφανειακή κίνηση που δεν συνδέεται με πραγματική λογοδοσία. Το γεγονός μάλιστα της επιθυμίας του να πολιτευτής ξανά συνιστά περίτρανη απόδειξη ότι η ανάληψη ευθύνης ήταν προσχηματική, εικονική, μη ειλικρινής που δε ενέχει ούτε κατά διάνοια ίχνος μεταμέλειας και παραδοχής ευθυνών αλλά αντιθέτως μαρτυρά καταδολίευση των πολιτών.

• Η επανεκλογή του ως αναιρέση της ευθύνης: Το γεγονός ότι του δόθηκε η δυνατότητα να είναι ξανά υποψήφιος ενισχύει την αντίληψη ότι η πολιτική ευθύνη στην Ελλάδα συχνά περιορίζεται σε συμβολικές κινήσεις, χωρίς πραγματικές επιπτώσεις.

Σύμφωνα με τον Τζον Στιούαρτ Μιλ, η υπευθυνότητα ενός δημόσιου προσώπου δεν αφορά μόνο τις άμεσες πράξεις του αλλά και τις συνέπειες των λόγων του. Αν κάποιος συμβάλλει, έστω και έμμεσα, στη δημιουργία μιας επικίνδυνης κατάστασης, τότε φέρει μερίδιο ευθύνης για το τι ακολουθεί.

Ο Ρόλος του στην Πολιτική Διαχείριση του Σιδηροδρομικού Συστήματος

Η ηθική ευθύνη του Καραμανλή δεν περιορίζεται μόνο στη δήλωσή του αλλά εκτείνεται και στη γενικότερη πολιτική του στάση απέναντι στο σιδηροδρομικό δίκτυο:

• Ελλείψεις στη διαχείριση: Ως υπουργός, είχε καθήκον να εξασφαλίσει ότι το δίκτυο λειτουργούσε με ασφάλεια. Η τραγωδία αποκάλυψε πως υπήρχε πλήρης αποδιοργάνωση, με ελλείψεις σε υποδομές και προσωπικό.

• Καθυστερήσεις στις βελτιώσεις: Παρόλο που υπήρχαν σχέδια για την αναβάθμιση των συστημάτων ασφαλείας, αυτά δεν υλοποιήθηκαν με την απαραίτητη ταχύτητα.

• Αδυναμία ελέγχου των υπευθύνων: Η λειτουργία των σιδηροδρόμων δεν εξαρτάται μόνο από τις υποδομές αλλά και από την επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού. Η περίπτωση του σταθμάρχη ανέδειξε ελλείψεις στην εκπαίδευση και την επιλογή προσωπικού.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η ηθική αρετή συνίσταται στην υπεύθυνη δράση και τη σοφία στη λήψη αποφάσεων. Η αποτυχία του Καραμανλή να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα ασφαλείας δείχνει έλλειψη πολιτικής αρετής και διοικητικής υπευθυνότητας.

Η δήλωση του Κώστα Καραμανλή ότι οι σιδηρόδρομοι ήταν ασφαλείς, ενώ υπήρχαν σοβαρά προβλήματα, αποτελεί μια ξεκάθαρη ηθική αποτυχία. Δεν επρόκειτο απλώς για λανθασμένη εκτίμηση αλλά για χυδαία παραπλάνηση του κοινού, που συνέβαλε στη διατήρηση ενός επικίνδυνου συστήματος συγκοινωνιών.

Για να υπάρξει πραγματική ηθική αποκατάσταση, η λογοδοσία πρέπει να είναι ουσιαστική και να συνοδεύεται από δομικές αλλαγές στη διαχείριση της δημόσιας ασφάλειας. Διαφορετικά, τέτοιες τραγωδίες θα συνεχίσουν να επαναλαμβάνονται, με την ευθύνη να διαχέεται, αλλά να μην αποδίδεται ποτέ πραγματικά.

7. Η Ηθική Ευθύνη των Εκλογέων στις Σέρρες για την Επανεκλογή του Καραμανλή

Η εκλογική συμπεριφορά δεν είναι μια απλή διαδικασία επιλογής εκπροσώπων· είναι μια ηθική πράξη με σοβαρές συνέπειες για τη δημοκρατία, τη λογοδοσία και τη συλλογική ηθική μιας κοινωνίας. Το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι στις Σέρρες όχι μόνο επανεξέλεξαν τον Κώστα Καραμανλή τρεις μήνες μετά την τραγωδία στα Τέμπη, αναδεικνύοντας τον μάλιστα πρώτο σε ψήφους, αλλά μερικούς μήνες αργότερα του φιλούσαν το χέρι, αποτελεί ένα ζήτημα που εγείρει βαθιά ηθικά ερωτήματα.

Η Δημοκρατική Ευθύνη του Πολίτη και η Λογοδοσία

Σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας, οι πολίτες δεν είναι απλοί παρατηρητές αλλά συμμέτοχοι στη διαμόρφωση της πολιτικής πραγματικότητας.

• Εκλογική απόφαση ως ηθική επιλογή: Κάθε ψήφος είναι μια δήλωση αξιών. Όταν ένας πολιτικός που φέρει πολιτική ευθύνη για ένα τραγικό γεγονός επανεκλέγεται με ενισχυμένη λαϊκή υποστήριξη, αυτό υποδηλώνει ότι είτε η ευθύνη του αγνοείται είτε η ψήφος βασίζεται σε άλλα κριτήρια που δεν σχετίζονται με την ηθική της λογοδοσίας.

• Η ψήφος ως επιβράβευση της ατιμωρησίας: Η δημοκρατία προϋποθέτει ότι οι πολίτες αξιολογούν τους εκπροσώπους τους όχι μόνο βάσει προσωπικών σχέσεων ή παραδοσιακών κομματικών δεσμεύσεων, αλλά και με κριτήριο την πολιτική τους ευθύνη. Η επανεκλογή Καραμανλή στέλνει το μήνυμα ότι η λογοδοσία δεν είναι απαραίτητη για την πολιτική επιβίωση, ενισχύοντας μια κουλτούρα ατιμωρησίας.

• Η ψήφος ως κοινωνική αμνησία: Το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι στις Σέρρες όχι μόνο στήριξαν τον Καραμανλή, αλλά και τον αντιμετώπισαν με τρόπο που θύμιζε λατρεία, υποδηλώνει ότι η συλλογική μνήμη και η ηθική κρίση θόλωσαν μπροστά είτε σε συναισθηματικές υποχρεώσεις, κομματικές δεσμεύσεις είτε σε πελατειακά συμφέροντα.

Η Γερμανίδα φιλόσοφος Χάνα Άρεντ έχει μιλήσει για τη «μπαναλιτέ του κακού», υποδηλώνοντας πως οι κοινωνίες συχνά εξοικειώνονται με την αδικία και αποδέχονται την απουσία λογοδοσίας ως φυσιολογική. Στην περίπτωση αυτή, η ψήφος των εκλογέων δείχνει μια μορφή ηθικής αδιαφορίας απέναντι στην ευθύνη του Καραμανλή για ένα δυστύχημα που κόστισε δεκάδες ζωές.

Οι Παράγοντες που Οδήγησαν στην Επανεκλογή του Καραμανλή

Η ηθική ευθύνη των ψηφοφόρων δεν μπορεί να εξεταστεί απομονωμένα, αλλά σε συνάρτηση με τους πολιτικούς και κοινωνικούς μηχανισμούς που διαμορφώνουν την εκλογική συμπεριφορά:

• Τοπικισμός και οικογενειοκρατία: Η οικογένεια Καραμανλή έχει βαθιές ρίζες στις Σέρρες. Η ψήφος προς τον Κώστα Καραμανλή μπορεί να μην ήταν απόρροια αξιολόγησης της πολιτικής του ευθύνης, αλλά μια έκφραση τοπικιστικής αφοσίωσης στην οικογενειακή πολιτική κληρονομιά. Αυτό όμως δεν αναιρεί την ηθική ευθύνη του ψηφοφόρου να ξεπεράσει τέτοιες παραδόσεις όταν διακυβεύονται η δημόσια ασφάλεια και το συλλογικό καλό.

• Πελατειακές σχέσεις: Στην Ελλάδα, η πολιτική συχνά συνδέεται με ρουσφετολογικές σχέσεις. Αν οι ψηφοφόροι θεώρησαν ότι η στήριξη του Καραμανλή θα διασφάλιζε προσωπικά ή τοπικά συμφέροντα,ή θα ήταν ένδειξη ευγνωμοσύνης για κάποια πελατειακη συναλλαγή και εξυπηρέτηση απο την πλευρά του υπουργου τότε η ψήφος τους δεν βασίστηκε σε ηθικά κριτήρια αλλά σε ιδιοτελή οφέλη.

• Μιντιακή χειραγώγηση: Η πολιτική επιβίωση μετά από μια τραγωδία μπορεί να εξαρτάται από το πώς παρουσιάζεται το αφήγημα στα μέσα ενημέρωσης. Αν οι πολίτες δεν ενημερώνονται κριτικά ή αν αποδέχονται άκριτα τις αφηγήσεις των πολιτικών, τότε η ψήφος τους δεν αντανακλά μια ανεμπόδιστη αυτόνομη ηθική κρίση, αλλά μια καθοδηγούμενη επιλογή.

Ο Τζον Ρολς, στη θεωρία του περί δικαιοσύνης, υποστηρίζει ότι μια δίκαιη κοινωνία απαιτεί πολίτες που λαμβάνουν αποφάσεις με βάση τη λογική και την ηθική αρχή της αμεροληψίας. Όταν η ψήφος καθορίζεται από παράγοντες που αγνοούν τη δικαιοσύνη και την ευθύνη, τότε πλήττεται η ίδια η ποιότητα της δημοκρατίας.

Το Φαινόμενο του «Φιλήματος του Χεριού» και η Συλλογική Υποταγή

Το γεγονός ότι πολίτες έφτασαν στο σημείο να φιλούν το χέρι του Καραμανλή υποδηλώνει όχι απλώς στήριξη, αλλά μια σχεδόν θρησκευτικού τύπου αφοσίωση σε έναν πολιτικό, παρά το βαρύ ηθικό φορτίο που τον συνοδεύει.

• Πολιτική προσωπολατρία: Η σχέση ψηφοφόρων-πολιτικών στην Ελλάδα συχνά παίρνει χαρακτηριστικά προσωπολατρίας, όπου η κριτική αντικαθίσταται από συναισθηματική ή συμβολική σχεδόν τοτεμική προσήλωση. Αυτή η στάση έρχεται σε αντίθεση με την ουσία της δημοκρατίας, που απαιτεί κριτική σκέψη και λογοδοσία.

• Υποταγή σε πολιτικές δυναστείες: Το φίλημα του χεριού δεν είναι απλώς μια πράξη σεβασμού, αλλά μια υποδήλωση εξουσιαστικής σχέσης, όπου ο πολίτης αποδέχεται παθητικά την εξουσία αντί να την ελέγχει. Σε μια δημοκρατία, οι πολιτικοί είναι υπηρέτες του λαού, όχι ηγεμόνες που δέχονται έμπρακτες δηλώσεις ή κινήσεις υποταγής.

Ο Αριστοτέλης, στα “Πολιτικά” υποστηρίζει ότι οι πολίτες πρέπει να είναι ενεργοί και κριτικοί, διαφορετικά η δημοκρατία εκφυλίζεται σε ολιγαρχία ή δημαγωγία. Οι πράξεις των ψηφοφόρων στις Σέρρες αποτυπώνουν μια στάση που απομακρύνεται από τη δημοκρατική συμμετοχή και πλησιάζει την αποδοχή ενός πολιτικού πεπρωμένου χωρίς αντίσταση.

Η ηθική ευθύνη των εκλογέων στις Σέρρες είναι μεγάλη, καθώς η επιλογή τους να επανεκλέξουν τον Κώστα Καραμανλή και να τον αντιμετωπίσουν με σχεδόν λατρευτική αφοσίωση μετά από μια εθνική τραγωδία δείχνει μια αποστασιοποίηση από την έννοια της πολιτικής λογοδοσίας, της ηθικής καθαρότητας και της ενσυναίσθησης και του σεβασμού του πόνου των συγγενών των θυμάτων.

Η δημοκρατία απαιτεί πολίτες που δεν είναι παθητικοί αποδέκτες της εξουσίας αλλά ενεργοί κριτές της. Όταν η ψήφος δίδεται χωρίς ηθικά κριτήρια, τότε η κοινωνία αποδέχεται την ατιμωρησία και γίνεται συνένοχη στη διαιώνιση της πολιτικής ανευθυνότητας. Η ψήφος είναι δύναμη αλλά και ευθύνη. Αν δεν ασκείται με κριτική σκέψη και ηθική συνείδηση, τότε μετατρέπεται από εργαλείο δημοκρατίας σε μηχανισμό διαιώνισης της αδικίας και λαϊκής χειραγώγησης.

8. Η Ηθική Ευθύνη των Άλλων Κομμάτων

Η ηθική ευθύνη για την τραγωδία στα Τέμπη δεν βαραίνει μόνο την εκάστοτε κυβέρνηση αλλά και όσους προσπαθούν να εκμεταλλευτούν πολιτικά και για μικροκομματικά οφέλη το δυστύχημα. Όταν ένα εθνικό δράμα μετατρέπεται σε εργαλείο μικροπολιτικής, υπονομεύεται η ουσιαστική αναζήτηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης.

Πολιτικός Καιροσκοπισμός και Εκμετάλλευση του Πόνου

• Μετατροπή του δυστυχήματος σε πολιτικό “όπλο”: Κάποια κόμματα της αντιπολίτευσης δεν εστίασαν τόσο στην ανάδειξη των πραγματικών ευθυνών και την ανάγκη αλλαγών, αλλά στη δημιουργία συνθημάτων και επικοινωνιακής έντασης για να πλήξουν την κυβέρνηση. Αυτό απομακρύνει τη συζήτηση από τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και την ανάγκη θεσμικής λογοδοσίας.

• Προσπάθεια “κεφαλαιοποίησης” της οργής: Όταν η αγανάκτηση των πολιτών για μια τραγωδία χρησιμοποιείται απλώς ως μέσο για την πολιτική ενίσχυση ενός κόμματος, χωρίς να προτείνονται ρεαλιστικές λύσεις, τότε η αντιπολίτευση δεν ασκεί υπεύθυνο έλεγχο αλλά λαϊκισμό.

• Ανυπαρξία αυτοκριτικής: Ορισμένες παρατάξεις που κυβέρνησαν στο παρελθόν και είχαν συμμετοχή στις ελλείψεις του σιδηροδρομικού συστήματος παρουσιάζονται ως άμεμπτες, χωρίς να αναλαμβάνουν το μερίδιο της ευθύνης τους.

Ηθική Ευθύνη για τον Διχασμό και την Πολιτική Πόλωση

• Δημιουργία κλίματος εκδίκησης, όχι δικαιοσύνης: Αντί για μια νηφάλια συζήτηση για την αναβάθμιση των σιδηροδρόμων, πολλές πολιτικές δυνάμεις ενθαρρύνουν έναν διχαστικό λόγο που εστιάζει μόνο στην τιμωρία συγκεκριμένων ατόμων, αγνοώντας τις διαχρονικές παθογένειες του κράτους.

• Αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης: Εστιάζοντας σε προσωπικές επιθέσεις και πολιτικές διαμάχες, αποδυναμώνεται η συλλογική προσπάθεια για ουσιαστική απονομή δικαιοσύνης. Αντί να συζητούνται λύσεις για το μέλλον, η δημόσια συζήτηση εγκλωβίζεται σε στείρα αντιπαράθεση.

• Πολιτική υποκρισία: Κόμματα που στο παρελθόν είχαν παρόμοιες πολιτικές πρακτικές ή απέτυχαν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα εμφανίζονται τώρα ως ηθικοί κριτές, χωρίς να αναγνωρίζουν τις δικές τους παραλείψεις.

Σεβασμός στους Συγγενείς των Θυμάτων

• Μη εργαλειοποίηση της τραγωδίας: Ο θάνατος 57 ανθρώπων δεν μπορεί να γίνεται απλό μέσο για πολιτική αντιπαράθεση. Οι οικογένειες των θυμάτων έχουν ανάγκη από δικαιοσύνη, όχι από κομματικές συγκρούσεις.

• Αποφυγή πολιτικής εκμετάλλευσης των κινητοποιήσεων: Οι διαδηλώσεις και οι φωνές των συγγενών των θυμάτων πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και να μην εντάσσονται σε κομματικά παιχνίδια.

• Ενίσχυση της ανεξάρτητης δικαιοσύνης: Αντί να χρησιμοποιείται η τραγωδία για πολιτικά οφέλη, τα κόμματα πρέπει να πιέσουν για μια αμερόληπτη και ταχεία δικαστική έρευνα, χωρίς παρεμβάσεις και καθυστερήσεις.

• Η ηθική ευθύνη της αντιπολίτευσης και όσων εργαλειοποιούν το δυστύχημα είναι σοβαρή, γιατί αποπροσανατολίζει από το κύριο ζητούμενο: την απονομή δικαιοσύνης και την αποφυγή παρόμοιων τραγωδιών στο μέλλον. Αντί να χρησιμοποιείται το δράμα των Τεμπών για μικροπολιτικά οφέλη, πρέπει να υπάρξει συναίνεση για διαρθρωτικές αλλαγές, ώστε να μην ξαναθρηνήσουμε αθώες ζωές.

9. Η Ηθική Ευθύνη των Δικαστικών Λειτουργών στην Υπόθεση των Τεμπών

Η απονομή της δικαιοσύνης δεν είναι απλώς μια νομική διαδικασία· είναι μια ηθική και θεσμική υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για υποθέσεις που αφορούν ανθρώπινες ζωές και κρατικές ευθύνες. Στην περίπτωση της τραγωδίας στα Τέμπη, η στάση των δικαστικών λειτουργών αποτελεί κρίσιμο ζήτημα, καθώς η έκβαση της δικαστικής διαδικασίας θα καθορίσει εάν η ευθύνη θα αποδοθεί ουσιαστικά ή αν θα επιβεβαιωθεί η διαχρονική ατιμωρησία που χαρακτηρίζει πολλές μεγάλες υποθέσεις στην Ελλάδα.

Ο Ρόλος της Δικαιοσύνης ως Θεσμικού Αντίβαρου στην Πολιτική Ευθύνη

Οι δικαστικοί λειτουργοί έχουν την ηθική και νομική υποχρέωση να διερευνούν τις υποθέσεις με αντικειμενικότητα και αμεροληψία. Σε περιπτώσεις κρατικών εγκληματικών αμελειών, η δικαιοσύνη είναι το τελευταίο ανάχωμα που διασφαλίζει ότι οι υπεύθυνοι θα λογοδοτήσουν.

• Η ευθύνη απέναντι στα θύματα και τις οικογένειές τους: Οι δικαστές δεν αποδίδουν απλώς ποινές· καθορίζουν αν η κοινωνία θα αποδεχτεί τη λογική της συγκάλυψης ή της κάθαρσης. Σε μια δημοκρατία, η εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη είναι θεμελιώδης. Αν οι πολίτες πιστέψουν ότι οι ισχυροί δεν τιμωρούνται, τότε διαβρώνεται η ίδια η έννοια του κράτους δικαίου.

• Ο έλεγχος της πολιτικής εξουσίας: Σε υποθέσεις όπου υπάρχει κρατική ευθύνη, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης δοκιμάζεται. Αν οι δικαστές επιτρέψουν καθυστερήσεις, αποσιωπήσεις ή μεθοδευμένες απαλλαγές, τότε δεν λειτουργούν ως θεματοφύλακες του δικαίου αλλά ως μηχανισμός διατήρησης της πολιτικής ατιμωρησίας.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ έχει αναλύσει πώς η εξουσία συχνά διαχέεται μέσα από τους θεσμούς, ώστε να διατηρείται η κοινωνική τάξη χωρίς εμφανείς κατασταλτικούς μηχανισμούς. Αν η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί ως ανεξάρτητος ελεγκτής, αλλά ως προέκταση της πολιτικής εξουσίας, τότε παύει να είναι θεσμός λογοδοσίας και γίνεται εργαλείο συγκάλυψης.

Η Δικαστική Ευθύνη στη Διαχείριση της Υπόθεσης

Η ηθική ευθύνη των δικαστικών λειτουργών στην υπόθεση των Τεμπών απορρέει από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τη διερεύνηση, την απόδοση ευθυνών και τις ποινές.

• Αμεροληψία και ταχύτητα της διαδικασίας: Οι καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη αποτελούν μορφή άρνησης δικαιοσύνης. Αν η υπόθεση παραταθεί για χρόνια, η κοινωνική οργή θα έχει καταλαγιάσει και η πολιτική συγκυρία θα έχει αλλάξει, επιτρέποντας στους υπευθύνους να διαφύγουν ουσιαστικών συνεπειών.

• Διαφάνεια στην απόδοση ευθυνών: Αν η εστίαση της ποινικής δίωξης περιοριστεί μόνο σε χαμηλόβαθμα στελέχη (π.χ. στον σταθμάρχη) και δεν επεκταθεί σε όσους είχαν θεσμική ευθύνη, τότε η δικαιοσύνη θα έχει αποτύχει στον ρόλο της ως θεσμού αποκατάστασης της κοινωνικής τάξης.

• Ισονομία και αμεροληψία: Αν ισχύουν διαφορετικά μέτρα και σταθμά για τους ισχυρούς και τους αδύναμους, τότε η δικαιοσύνη μετατρέπεται σε εργαλείο εξουσίας αντί για θεσμό ηθικής αποκατάστασης.

Σύμφωνα με τον Τζον Ρολς, η δικαιοσύνη προϋποθέτει ίση μεταχείριση και ουδέτερο έλεγχο της εξουσίας. Αν οι δικαστές επιτρέψουν την επίδειξη επιείκειας στους πολιτικά ισχυρούς, τότε προδίδουν το θεμέλιο του νομικού συστήματος.

Το Προηγούμενο της Δικαστικής Ατιμωρησίας στην Ελλάδα

Η ελληνική δικαιοσύνη έχει ιστορικό υποθέσεων όπου η απόδοση ευθυνών ήταν επιφανειακή ή ανύπαρκτη:

• Η υπόθεση του ναυαγίου του Σάμινα (2000) κατέληξε σε χαμηλές ποινές, ενώ οι ευθύνες των κρατικών υπηρεσιών δεν διερευνήθηκαν επαρκώς.

• Στην τραγωδία στο Μάτι (2018), υπήρξαν καθυστερήσεις και οι ποινές που επιβλήθηκαν δεν ανταποκρίνονταν στη βαρύτητα της καταστροφής.

• Στην τραγωδία στη Μάνδρα (2017), παρά τις αποδεδειγμένες κρατικές ευθύνες για την έλλειψη αντιπλημμυρικών έργων, η απονομή δικαιοσύνης ήταν αργή και αποσπασματική.

Αν η υπόθεση των Τεμπών ακολουθήσει την ίδια πορεία, θα επιβεβαιωθεί για άλλη μια φορά ότι στην Ελλάδα η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί ισότιμα για όλους.

Η Ηθική Διάσταση της Δικαστικής Ευθύνης

Η δικαστική εξουσία έχει ηθική υποχρέωση να επιβεβαιώσει ότι η απόδοση ευθυνών δεν είναι απλώς μια διαδικαστική διαδικασία, αλλά μια ουσιαστική πράξη δικαίωσης των θυμάτων.

• Ηθική ακεραιότητα: Οι δικαστικοί λειτουργοί πρέπει να αποδείξουν ότι η δικαιοσύνη δεν είναι ταξική ούτε επιλεκτική.

• Θάρρος απέναντι στην εξουσία: Σε περιπτώσεις όπου εμπλέκονται υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, οι δικαστές έχουν την ηθική ευθύνη να μην υποκύψουν σε πιέσεις ή συμφέροντα.

• Δικαιοσύνη ως δημόσιο αγαθό: Αν η κοινωνία αισθανθεί ότι η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί δίκαια και ανεξάρτητα, τότε υπονομεύεται η ίδια η έννοια της δημοκρατίας.

Ο Αριστοτέλης τόνιζε ότι η δικαιοσύνη είναι η ύψιστη αρετή μιας πολιτείας, καθώς διασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ των πολιτών και της εξουσίας. Αν οι δικαστικοί λειτουργοί αποτύχουν να αποδώσουν ουσιαστική δικαιοσύνη στην υπόθεση των Τεμπών, τότε η κοινωνία θα επιβεβαιώσει για ακόμη μια φορά ότι οι θεσμοί λειτουργούν υπέρ των ισχυρών και εις βάρος των απλών πολιτών.

Η ηθική ευθύνη των δικαστικών λειτουργών στην υπόθεση των Τεμπών είναι τεράστια, καθώς η απόφαση που θα λάβουν δεν αφορά μόνο τους κατηγορούμενους, αλλά και την ίδια τη σχέση του πολίτη με τη δικαιοσύνη. Αν η δικαστική εξουσία αποτύχει να αποδώσει πραγματική λογοδοσία, τότε η κοινωνία θα εδραιώσει ακόμη περισσότερο την αντίληψη ότι η ατιμωρησία είναι ο κανόνας.

Η δικαιοσύνη δεν είναι απλώς ένας θεσμός’ είναι μια ηθική δέσμευση απέναντι στο δίκαιο, την αλήθεια και την κοινωνία. Και στην περίπτωση των Τεμπών, αυτή η δέσμευση θα κριθεί αυστηρά.

10. Η τραγωδία στα Τέμπη ανέδειξε σοβαρές ελλείψεις στη διαχείριση κρίσιμων υποδομών και στην απόδοση ευθυνών. Για να αποφευχθούν παρόμοιες καταστροφές στο μέλλον και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην πολιτεία, απαιτούνται συγκεκριμένες λύσεις σε επίπεδο θεσμών, δικαιοσύνης και διακυβέρνησης:

-Δικαιοσύνη και Απόδοση Ευθυνών

• Επιτάχυνση της δικαστικής διερεύνησης: Η δικαιοσύνη πρέπει να δράσει ταχύτατα και ανεξάρτητα, με πλήρη διαφάνεια. Οι ευθύνες δεν πρέπει να περιοριστούν σε χαμηλόβαθμα στελέχη αλλά να επεκταθούν σε όλους όσους είχαν θεσμική αρμοδιότητα.

• Αλλαγή στο πλαίσιο παραγραφής αδικημάτων πολιτικής ευθύνης: Να καταργηθεί το καθεστώς παραγραφής για εγκληματική αμέλεια πολιτικών προσώπων σε υποθέσεις που αφορούν απώλειες ανθρώπινων ζωών.

• Ανεξάρτητη επιτροπή ελέγχου: Δημιουργία μόνιμου ανεξάρτητου οργάνου, μακριά από κυβερνητικές επιρροές, που θα διερευνά δυστυχήματα και ευθύνες δημόσιων λειτουργών.

-Διαφάνεια και Λογοδοσία στην Πολιτική Διαχείριση

• Θεσμοθέτηση πραγματικής πολιτικής ευθύνης: Οι πολιτικοί που αποδεδειγμένα αμέλησαν καθήκοντα κρίσιμα για την ασφάλεια πολιτών δεν πρέπει να επανεκλέγονται ή να διορίζονται σε θέσεις ευθύνης.

• Δημοσιοποίηση όλων των σχετικών εγγράφων: Συμβάσεις, εκθέσεις επιθεώρησης και εσωτερικές αναφορές για την κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου να δημοσιοποιούνται υποχρεωτικά.

• Θέσπιση μηχανισμών πρόληψης: Τα πορίσματα από μεγάλα δυστυχήματα να συνοδεύονται από υποχρεωτικές θεσμικές αλλαγές, ώστε να αποτρέπεται η επανάληψη των ίδιων λαθών.

-Βελτίωση της Ασφάλειας στις Μεταφορές

• Εκσυγχρονισμός των σιδηροδρόμων: Επιτάχυνση της εγκατάστασης συστημάτων ασφαλείας (τηλεδιοίκηση, αυτόματα φρένα, σηματοδότηση).

• Ανεξάρτητος φορέας επιθεώρησης: Τακτικοί έλεγχοι ασφαλείας από ανεξάρτητους ειδικούς τεχνικούς εμπειρογνώμονες, με αυστηρές κυρώσεις σε περίπτωση αμελειών.

• Κατάλληλη εκπαίδευση προσωπικού: Όλοι οι εργαζόμενοι στις κρίσιμες θέσεις να εκπαιδεύονται επαρκώς και να επιβλέπονται διαρκώς.

-Ενίσχυση του Ρόλου των Πολιτών και της Κοινωνίας των Πολιτών

• Ενεργός συμμετοχή των πολιτών: Οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν δημόσια έργα μέσω ανοικτών δημόσια προσβάσιμων δεδομένων και να παρεμβαίνουν σε αποφάσεις που αφορούν την ασφάλειά τους.

• Δημοσιογραφικός έλεγχος: Η ερευνητική δημοσιογραφία πρέπει να ενισχυθεί, χωρίς εμπόδια ή απειλές, ώστε να αποκαλύπτει έγκαιρα προβλήματα πριν εξελιχθούν σε τραγωδίες.

• Προστασία μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος: Άτομα που καταγγέλλουν αμέλειες ή παραλείψεις στο κράτος να προστατεύονται και να επιβραβεύονται αντί να απειλούνται και να διώκονται.

Η τραγωδία στα Τέμπη δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά ως αφορμή για συλλογικό αναστοχασμό και πολιτική αλλαγή, για αλλαγή ατομικής και συλλογικής νοοτροπίας εμποτισμένη με ενσυναίσθηση και ηθική ακεραιότητα. Η αποκατάσταση της κοινωνικής εμπιστοσύνης απαιτεί διαφάνεια, θεσμική λογοδοσία και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα.

Αν η κοινωνία περιοριστεί στην πρόσκαιρη οργή, χωρίς να απαιτήσει ουσιαστικές αλλαγές, η ιστορία θα επαναληφθεί, όπως συνέβη με προηγούμενες τραγωδίες. Αντιθέτως, αν η συστηματική άκαμπτη πίεση των πολιτών οδηγήσει σε μεταρρυθμίσεις και ενίσχυση της λογοδοσίας, τότε η μνήμη των θυμάτων μπορεί να αποκτήσει έναν βαθύτερο ηθικό και πολιτικό σκοπό.

Η τραγωδία των Τεμπών και ο επακόλουθος αγώνας για απονομή δικαιοσύνης και αναβάθμιση των μέσων συγκοινωνίας αποτελεί ένα κρίσιμο ηθικό διακύβευμα και τεστ για την ελληνική δημοκρατία: είτε θα οδηγήσει σε θεσμική βελτίωση είτε θα επιβεβαιώσει την εθνική μας κουλτούρα της ατιμωρησίας, της συγκάλυψης και της λήθης.

Αν συμβεί το απευκταίο δεύτερο, τότε δε θα νομιμοποιούμαστε ηθικά για κανένα συλλαλητήριο διαμαρτυρίας. Τότε θα φταίμε όλοι ανεξαιρέτως και ισομερώς για τα μελλοντικά εγκλήματα που θα είναι νομοτελειακά αναπόδραστα. Τότε οι κραυγές “Καίγομαι” θα μας καίνε δικαίως όλους! Και τότε όλοι “Δε θα έχουμε οξυγόνο”!

–

Φαρέτρα