Άσθμα: Μύθοι και αλήθειες
Περισσότερα από 339 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν άσθμα, ενώ το 2016 καταγράφηκαν 417.918 θάνατοι λόγω άσθματος στον κόσμο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Οι αριθμοί κατατάσσουν το άσθμα στις προτεραιότητες δημόσιας υγείας, σύμφωνα με τον Οργανισμό, που θυμίζει ότι αν και το άσθμα δεν θεραπεύεται, μπορεί να αντιμετωπιστεί ώστε να μειωθούν οι κρίσεις άσθματος. Με αφορμή τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ασθματος -που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Μαΐου- η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Ασθμα (GINA) του ΠΟΥ που ιδρύθηκε το 1993 καταρρίπτει τους μύθους και τις λανθασμένες αντιλήψεις που επικρατούν για το άσθμα.
Ποιες είναι οι πιο συχνές παρανοήσεις γύρω από το άσθμα;
-
Το άσθμα είναι μια παιδική ασθένεια.
-
Το άσθμα μεταδίδεται.
-
Οι πάσχοντες από άσθμα δεν πρέπει να ασκούνται.
-
Το άσθμα ελέγχεται μόνο με υψηλές δόσεις στεροειδών φαρμάκων
Ποια είναι η αλήθεια;
-
Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία (σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες και ηλικιωμένους).
-
Το άσθμα δεν μεταδίδεται. Ωστόσο, οι ιογενείς αναπνευστικές λοιμώξεις (όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη) μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις άσθματος. Ή στα παιδιά το άσθμα συνδέεται συχνά με αλλεργία, αλλά το άσθμα που ξεκινά στην ενηλικίωση είναι λιγότερο συχνά αλλεργικό.
-
Οταν το άσθμα ελέγχεται καλά, οι πάσχοντες μπορούν να ασκηθούν κανονικά.
-
Το άσθμα ελέγχεται συχνότερα με εισπνεόμενα στεροειδή χαμηλής δόσης.
Τι είναι το άσθμα;
Το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των αεραγωγών. Οι αεραγωγοί (βρόγχοι) είναι οι σωλήνες που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες.
Όταν κάποιος ασθενής με άσθμα εισπνεύσει κάποιον ερεθιστικό παράγοντα από το περιβάλλον, προκαλείται μια υπερβολική απάντηση των βρόγχων με σύσπαση των λείων μυϊκών ινών των αεραγωγών (βρογχόσπασμος), η οποία οδηγεί σε στένωση του αυλού τους. Η φλεγμονή των βρόγχων χαρακτηρίζεται από οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων που είναι παχύρρευστες και κολλώδεις, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση της στένωσης του αυλού των βρόγχων. Ετσι, περιορίζεται η ροή του αέρα μέσα από τους βρόγχους.
Οι ασθενείς με άσθμα έχουν μια γενετική (κληρονομική) προδιάθεση, αλλά τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά την έκθεση σε κάποιους εκλυτικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι λοιμώξεις (ιδιαίτερα οι ιογενείς), ερεθιστικοί παράγοντες στο περιβάλλον (σκόνη, γύρεις, τρίχωμα ζώων, υγρασία, καπνός, φάρμακα κ.λπ.) και η άσκηση.
Το άσθμα εμφανίζεται με επεισόδια που χαρακτηρίζονται από δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), βάρος στο στήθος, βήχα ή συριγμό (σφύριγμα στην αναπνοή).
Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να υποχωρήσουν με την κατάλληλη θεραπεία, αλλά μερικές φορές μπορούν να υποχωρήσουν αυτόματα. Η αποφυγή του ερεθιστικού παράγοντα που προκάλεσε τα συμπτώματα μερικές φορές αρκεί για να βελτιωθεί ο ασθενής.
Κάποιοι άνθρωποι με άσθμα εμφανίζουν ελάχιστα συμπτώματα λίγες φορές στη ζωή τους, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζουν καθημερινά συμπτώματα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους.
Ποια είναι τα συμπτώματα του άσθματος;
Η διάγνωση του άσθματος τίθεται από τον γιατρό με βάση τα συμπτώματα του ασθενούς και το ιστορικό του.
Τα τυπικά συμπτώματα ενός ασθενούς με άσθμα είναι:
● Βάρος (δυσφορία) στο στήθος
● Βήχας
● Συριγμός («σφύριγμα» στην αναπνοή – ιδιαίτερα στην εκπνοή)
● Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή)
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται επεισοδιακά και μπορεί να περάσουν είτε με την κατάλληλη θεραπεία είτε –μερικές φορές– χωρίς αντιμετώπιση. Χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα αυτά επιδεινώνονται με την άσκηση, κατά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, σε συγκεκριμένες εποχές (συνήθως άνοιξη και φθινόπωρο), ύστερα από ιώσεις και έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον.
● Οι ασθενείς με άσθμα μπορεί συχνά να ξυπνήσουν τη νύχτα από βήχα ή δυσκολία στην αναπνοή.
● Μερικοί ασθενείς με άσθμα μπορεί να εμφανίζουν μόνο βήχα χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα.
● Ο βήχας μπορεί να είναι ξηρός (χωρίς πτύελα) ή παραγωγικός (με πτύελα).
● Οταν οι ασθενείς με άσθμα παράγουν πτύελα, αυτά είναι τυπικά κολλώδη, με χαρακτηριστικό λευκό ή κίτρινο χρώμα.
● Οταν το άσθμα ενός ασθενούς είναι σε σταθερή κατάσταση μπορεί να μην εμφανίζει καθόλου συμπτώματα.
Η διάγνωση του άσθματος μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη σε κάποιες ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες:
● Τα πολύ μικρά παιδιά (ιδιαίτερα κάτω των 5 ετών) μπορεί συχνά να εμφανίζουν βήχα και συριγμό, χωρίς απαραίτητα να πάσχουν από άσθμα. Σε τέτοιες ηλικίες είναι απαραίτητη η μακροχρόνια παρακολούθηση και –εάν τα συμπτώματα επιμένουν και το παιδί ανταποκρίνεται στην αντιασθματική θεραπεία– τίθεται η διάγνωση του άσθματος.
● Οι ηλικιωμένοι μπορεί να έχουν μειωμένη αντίληψη των συμπτωμάτων τους και συχνά να θεωρούν τη δυσκολία στην αναπνοή φυσιολογική συνέπεια της ηλικίας τους. Τα συμπτώματα του άσθματος, επίσης, στους ηλικιωμένους δεν είναι πάντοτε τυπικά.
Το άσθμα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας το 8,6% του πληθυσμού έχει άσθμα, σύμφωνα με την πρώτη μελέτη επιδημιολογίας του άσθματος στη χώρα που ολοκλήρωσε πρόσφατη η Ομάδα Ασθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Με τη συμμετοχή 2.632 ατόμων η μελέτη προσδιόρισε για πρώτη φορά με στατιστικά αποδεκτό τρόπο τη συχνότητα εμφάνισης του άσθματος στον ελληνικό πληθυσμό.
Η συχνότητα του άσθματος αυξάνεται με την ηλικία – αύξηση που μπορεί να αποδοθεί στην πιθανή υποδιάγνωση του άσθματος στην παιδική ηλικία και στην πιθανή υπερδιάγνωση του άσθματος στην τρίτη ηλικία (όπου πιθανώς συγχέεται με την άλλη κοινή πάθηση του αναπνευστικού, τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια).
Οσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή της νόσου στη χώρα, φαίνεται ότι το άσθμα είναι συχνότερο στην Αττική, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, με μικρότερα ποσοστά να παρατηρούνται στη Βόρεια Ελλάδα και στις νησιωτικές περιοχές της χώρας, διαφορές που πιθανώς οφείλονται στις κλιματικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών αλλά και στη διαφορετική έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες και αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος.
