Το Νόμπελ της Λογοτεχνίας έχει μια πλούσια ιστορία με διαμάχες και αμφισβητήσεις, δεδομένου ότι για πρώτη φορά απονεμήθηκε το 1901. Ωστόσο, καμία άλλη χρονιά δεν ήταν πιο ενδιαφέρουσα από το 1964, όταν ο Ζαν Πολ Σαρτρ ανακάλυψε ότι ήταν μεταξύ των υποψήφιων συγγραφέων.
Θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και πολιτικός ακτιβιστής, ο Γάλλος Σαρτρ ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές της γαλλικής φιλοσοφίας του 20ου αιώνα και η κινητήριος δύναμη πίσω από τον υπαρξισμό. Όταν οι φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν ότι ήταν στην κούρσα για το βραβείο, ο Σαρτρ έγραψε αμέσως στην Σουηδική Ακαδημία για να τους ενημερώσει ότι ήθελε να αποσυρθεί το όνομά του από τις υποψηφιότητες.
Αγνοώντας ότι δεν μπορούσε να γίνει καμία διαβούλευση μεταξύ της ακαδημίας και των υποψηφίων, ο Σαρτρ τιμήθηκε τελικά με το Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 22 Οκτωβρίου, για το έργο του που ήταν «πλούσιο σε ιδέες, με πνεύμα ελευθερίας και αναζήτηση της αλήθειας». Ο ίδιος αρνήθηκε να το παραλάβει, επικαλούμενος προσωπικούς και αντικειμενικούς λόγους σε μια δήλωση που έκανε στο σουηδικό Τύπο.
Αλλά γιατί Σαρτρ να αρνηθεί το βραβείο Νόμπελ;
Με την αποδοχή οποιουδήποτε βραβείου, ο Σαρτρ, θεωρούσε ότι θα συνέδεε το όνομά του, με το όργανο που θα τον τιμούσε. Άλλωστε, είχε την πεποίθησή ότι η ανταλλαγή γνώσης και πολιτισμού μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης πρέπει να γίνεται μεταξύ των ανθρώπων, χωρίς την παρέμβαση των θεσμικών οργάνων.
«Ο συγγραφέας πρέπει να αρνηθεί να μετατρέψει τον εαυτό του σε όργανο, ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει κάτω από τις πιο τιμητικές περιστάσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση» είπε στις δηλώσεις του στον Τύπο. «Αυτή η στάση είναι φυσικά, εντελώς δική μου και δεν περιέχει καμία κριτική σε όσους έχει ήδη απονεμηθεί το βραβείο»
Είναι προφανές ότι δεν ήθελε να δεχτεί κανένα βραβείο που θα βάραινε το όνομά του. «Αν υπογράφω τώρα ως Ζαν Πολ Σαρτρ δεν θα είναι το ίδιο πράγμα με το να υπογράψω ως ο βραβευμένος με Νόμπελ Ζαν Πολ Σαρτρ» τόνιζε.
Δεν είναι όμως μόνο ο Σαρτρ που απέρριψε τη μεγάλη τιμή. Αμέτρητοι άλλοι συγγραφείς έχουν επικρίνει ή να απορρίψει το βραβείο για προσωπικούς λόγους. Ο Χαρούκι Μουρακάμι έχει υπάρξει αρκετά επικριτικός με τον θεσμό, λέγοντας ότι δεν ήθελε βραβεία γιατί «αυτό θα σημάνει ότι έχεις τελειώσει».
Με την Σιμόν Ντε Μποβουάρ και τον Τσε Γκεβάρα
Διαμάχες
Ο Αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες είχε προταθεί αρκετές φορές για το Νόμπελ λογοτεχνίας, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να κερδίσει το βραβείο. Αρκετοί ήταν αυτοί που υποστήριξαν ότι ο Μπόρχες δεν κέρδισε ποτέ λόγω των συντηρητικών πολιτικών απόψεων του (είχε αποδεχθεί τιμή από τον δικτάτορα της Χιλής, Αουγκούστο Πινοσέτ).
Μεταξύ 1901 και 1912, η αντιπάθεια της Σουηδίας προς τη Ρωσία ήταν πιθανότατα ο λόγος να μην απονεμηθεί το Νόμπελ ούτε στον Τολστόι ούτε στον Άντον Τσέχωφ. Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η Ακαδημία ευνόησε συγγραφείς από χώρες οι οποίες δεν συμμετείχαν στον πόλεμο.
Οι συνεχείς βραβεύσεις των Ευρωπαίων συγγραφέων, υπήρξαν αντικείμενο έντονης κριτικής. Το 2008, ο Horace Engdahl, ο πρώην γραμματέας της Ακαδημίας ισχυρίστηκε ότι η Ευρώπη ήταν ακόμη το «κέντρο του λογοτεχνικού κόσμου».
«Οι ΗΠΑ είναι πολύ απομονωμένες», είπε. «Δεν μεταφράζουν αρκετά και δεν συμμετέχουν ενεργά στο μεγάλο διάλογο της λογοτεχνίας».
…………………………………….
