“Αθλητές μιας άλλης εποχής” / γράφει η Eλένη Νικολαΐδου

Σπουδαίοι αθλητές που πήραν μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά την γερμανική κατοχή στην Ελλάδα χαρακτηρίζονταν από απαράμιλλο θάρρος, βαθιά αίσθηση καθήκοντος και αληθινή αγάπη για την πατρίδα τους. Αυτοί οι αθλητές δεν χρησιμοποίησαν μόνο τη σωματική τους δύναμη, αλλά και την ψυχική αντοχή και αφοσίωσή τους στον αγώνα για την ελευθερία. Με ακεραιότητα και ανιδιοτέλεια, υπερασπίστηκαν τις αξίες της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, πολλές φορές με τίμημα τη ζωή τους ή την ελευθερία τους, καθώς αρκετοί εξ αυτών εκτελέστηκαν ή φυλακίστηκαν. Η συνεισφορά τους στον αγώνα αποτελεί παράδειγμα αληθινού ηρωισμού και ανιδιοτέλειας.

Νίκος Γόδας. Έβαλε κατάσαρκα τη φανέλα του Ολυμπιακού και πήγε για εκτέλεση

Ο Νίκος Γόδας γεννήθηκε το 1921 και αναδείχθηκε ως ένας από τους πιο ταλαντούχους ποδοσφαιριστές της δεκαετίας του 1940, αγωνιζόμενος για την ομάδα του Ολυμπιακού. Τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα άλλαξαν τα πάντα. Ο Νίκος Γόδας δεν περιορίστηκε μόνο στο να παίζει ποδόσφαιρο. Εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση στις γραμμές του ΕΛΑΣ, του στρατιωτικού σκέλους του ΕΑΜ, και διακρίθηκε για τον ηρωισμό και την ανιδιοτέλειά του. Πήρε μέρος στη μάχη της Κοκκινιάς, της Ηλεκτρικής και τα Δεκεμβριανά.

Κατά τη διάρκεια της αντίστασης, ο Νίκος Γόδας συμμετείχε σε πολλές επικίνδυνες αποστολές. Η γενναιότητα και η αποφασιστικότητά του τον έκαναν να ξεχωρίσει, αλλά και να γίνει στόχος των κατακτητών. Μετά την απελευθέρωση, τα πολιτικά πάθη που ακολούθησαν οδήγησαν σε μια νέα περίοδο διωγμών. Ο Γόδας συνελήφθη λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, φυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και τέλος στην Κέρκυρα.

Το 1948, ο Νίκος Γόδας καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στο νησί Λαζαρέτο στην Κέρκυρα. Ζήτησε να εκτελεστεί φορώντας την αγαπημένη του φανέλα του Ολυμπιακού, ως σύμβολο της πίστης του στις αξίες που πρέσβευε: το πάθος για την ελευθερία, την ακεραιότητα και την ανιδιοτέλεια.

Η ιστορία του Νίκου Γόδα παραμένει μια ζωντανή υπενθύμιση του πώς ο αθλητισμός και ο ηρωισμός μπορούν να συνδυαστούν, δημιουργώντας ένα πρότυπο αφοσίωσης και θάρρους.

Μιχάλης Παπάζογλου (1892-1960): Υπήρξε αθλητής του στίβου και ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού. Είναι αυτός που πρότεινε το τριφύλλι ως το σήμα κατατεθέν του ΠΑΟ. Κατά την περίοδο της Κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και συμμετείχε σε ευρείας κλίμακας σαμποτάζ μαζί με τον Γιώργο Ιβάνωφ. Το 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς, κλείστηκε στις φυλακές του Αβέρωφ όπου βασανίστηκε οικτρά. Στις 2/12/1942 καταδικάστηκε σε θάνατο. Ένα μήνα μετά εκτελέστηκαν οι Γιώργος Ιβάνωφ και ο Δημήτρης Γιαννάτος (ιδρυτής του τμήματος μπάσκετ του ΠΑΟ). Η διοίκηση του ΠΑΟ άσκησε πιέσεις και του αποδόθηκε χάρη, παρέμεινε όμως φυλακισμένος μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1944 που δραπέτευσε.

Γιώργος Δαρίβας (1926-2024): Διεθνής ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού από το 1946 έως το 1958. Στη δίνη του εμφυλίου βρέθηκε εξόριστος στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Λόγω της κατακραυγής για τις απάνθρωπες συνθήκες η ελληνική κυβέρνηση, για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, αποφάσισε να διεξαχθεί ένας φιλικός ποδοσφαιρικός αγώνας του Ολυμπιακού και της μεικτής ομάδας Μακρονησιωτών. Το παιχνίδι διεξήχθη στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Οι φανέλες των πολιτικών εξόριστων έγραφαν «ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ». Στην ομάδα των Μακρονησιωτών ήταν οι ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού Γιώργος Δαρίβας, ο Διονύσης Γεωργάτος, ο Ηλίας Μαλαμόπουλος και ο Νίκος Πολίτης στη θέση του τερματοφύλακα. Την ομάδα συμπλήρωναν ο Συμεών Ζόπσος της ΜΕΝΓ, ο Γιάννης Φωκάς του Παναθηναϊκού, ο Καραβασίλης της Προοδευτικής, ο Κώστας Λιάρος του Εθνικού και της Καλαμαριάς, ο Γιώργος Πατηνιώτης του Εθνικού. Προπονητής ήταν ο Αντώνης Παπαντωνίου του Παναθηναϊκού. Η ομάδα των Μακρονησιωτών νίκησε τον Ολυμπιακό με 2-1.

Γιώργος Ιβάνωφ (1911-1943): Γεννημένος στην Πολωνία, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη μαζί με την μητέρα του το 1926. Αθλητής του Ηρακλή, διέπρεψε στην κολύμβηση και το πόλο. Θεωρείται από τους πιο σημαντικούς σαμποτέρ. Εκπαιδεύτηκε από την Βρετανική Υπηρεσία Ειδικών Αποστολών (SOE) για την οργάνωση δολιοφθορών. Ανατίναξε το υποβρύχιο U-133 στην Σαλαμίνα, έκανε δολιοφθορά και βύθισε το ισπανικό ατμόπλοιο San Isidore, το οποίο συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Τοποθέτησε νάρκη στο υποβρύχιο U-372. Συνεργάστηκε με το ΕΑΜ για τη δολιοφθορά των κινητήρων αεροπλάνων στην ΠΥΡΚΑΛ. Τους έριχναν παξιμάδια στον κινητήρα και κατά την πτήση, σε έναν ελιγμό ή στροφή, ο κινητήρας έσπαζε. Οι Γερμανοί επικήρυξαν τον Ιβάνωφ με 2 εκατομμύρια δραχμές. Εκτελέστηκε στις 4/1/1943. Η ομάδα του ο Ηρακλής για να τον τιμήσει ονόμασε το κλειστό γυμναστήριο «Ιβανώφειο».

Σπύρος Κοντούλης (1915 – 6/1944): Υπήρξε διεθνής ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ με τρεις συμμετοχές την εθνική. Τον Απρίλιο του 1944 τον συλλαμβάνουν οι Γερμανοί στην Νίκαια και τον Ιούνιο τον μετέφεραν από τις φυλακές Χαϊδαρίου προς το σκοπευτήριο της Καισαριανής. Σε μία προσπάθειά του να αποδράσει από το καμιόνι που τον μετέφερε οι Γερμανοί τον σκότωσαν. Λίγο νωρίτερα είχαν εκτελέσει τον μικρότερο αδελφό του.

Άγγελος Μεσσάρης (1910-1978): Διεθνής ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού, μέλος της χρυσής ομάδας του 1930. Δραστήριος όπως ήταν πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, μέλος της ΟΚΝΕ (η νεολαία του ΚΚΕ). Ο τότε πρόεδρος του Παναθηναϊκού τού ζήτησε να σταματήσει να συμμετέχει σε πολιτικές εκδηλώσεις, φυσικά ο Μεσσάρης αρνήθηκε και η σύγκρουσή τους ήταν σφοδρή με αποτέλεσμα να διαγραφεί από τον Παναθηναϊκό και να απέχει οριστικά από τα γήπεδα. Ήταν 21 ετών.

Κώστας Λιάρος (1923-2002): ποδοσφαιριστής στον Απόλλωνα Καλαμαριάς αλλά και κολυμβητής με διεθνείς συμμετοχές. Στην Κατοχή εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ και συμμετείχε σε σαμποτάζ. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου βρέθηκε στην Μακρόνησο όπου πρωτοστάτησε στη δημιουργία του γηπέδου. Συμμετείχε στη ομάδα της Μακρονήσου στον αγώνα με τον Ολυμπιακό.

Εδώ αξίζει να σημειώσουμε δύο σπουδαίους αθλητές οι οποίοι ήταν παιδιά πολιτικών προσφύγων.

Νίκος Γιούτσος (1941-2023): Παιδί πολιτικών προσφύγων, μαζί με την αδελφή του έφυγε από το χωριό του επειδή το βομβαρδίζανε και εγκαταστάθηκε στην Ουγγαρία. Παίκτης του Ολυμπιακού για μία δεκαετία (1964-1974) και της εθνικής ομάδας. Έμεινε στην ιστορία η φράση «έμπαινε Γιούτσο» από τις εκπληκτικές «κατεβασιές» του.

Βασίλης Χατζηπαναγής (1954- ): Το «ελάφι της Τασκένδης» γεννήθηκε στην Τασκένδη από γονείς πολιτικούς πρόσφυγες. Ήταν ποδοσφαιριστής του Ηρακλή, ο επονομαζόμενος και Βάσια. Το 1984 κλήθηκε και αγωνίστηκε στην Μικτή Κόσμου ενώ το 2003 ψηφίστηκε ως ο καλύτερος Έλληνας ποδοσφαιριστής των τελευταίων 50 ετών. Κάποιοι λένε πως μπορούσε να τριπλάρει αμυντικό ακόμη και μέσα σε τηλεφωνικό θάλαμο.

Ο κατάλογος είναι μακρύς, θα κλείσουμε όμως το άρθρο με αναφορά στον πατέρα του γνωστού προπονητή του Ολυμπιακού Γιώργου Μπαρτζώκα, τον Ανδρέα Μπαρτζώκα (1925-2015) που ήταν ο ένας από τους 27 κομμουνιστές που απέδρασαν από τη φυλακές των Βούρλων στην Δραπετσώνα στις 17 Ιουλίου 1955.

Πηγές:

Νίκος Γιούτσος / Ο… παλιοκομμουνιστής που άλλαξε τον Ολυμπιακό, εφ. Η Αυγή, 12/11/2023

Όταν ο Γιώργος Δαρίβας αντιμετώπιζε τον Ολυμπιακό με τους εξόριστους της Μακρονήσου, γράφοντας μια μεγάλη σελίδα ιστορίας για τον ίδιο και τον σύλλογο! bnsports.gr, 15/1/2024

https://www.instagram.com/panathinaikos_antinazi/

Κώστας Λιάρος: Αγώνες στο γήπεδο, στους υγρούς στίβους και στο βουνό, ΕΡΤNEWS, 8/1/2022

Ιωάννα Τσάτσου, Φύλλα κατοχής, Εστία.