Θέλω να περιβάλλω τον εαυτό μου με ανθρώπους που ξέρουν πώς να αγγίζουν τις καρδιές των άλλων. Που μέσα από τα χτυπήματα της μοίρας, ξέρουν πώς να σηκωθούν και να διατηρήσουν την απαλότητα της ψυχής.
Sir Άντονι Χόπκινς
Εντάξει… Σίγουρα πρόκειται για την ταινία της χρονιάς με ένα αρκετά εύπεπτο περιεχόμενο, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (ουπς! .. μηνύματα) που μπορεί να καταναλωθεί άφοβα, ανώδυνα και βουλιμικά, όπως κάθε προϊόν, που μετά τον στιγμιαίο κορεσμό, μπορεί να σε κάνει να αισθανθείς πάλι εκείνο το απαίσιο κενό στο στομάχι, εκείνη την ανεξήγητη πείνα που διαψεύδει τις μεγάλες προσδοκίες που έτρεφες, αλλά δε σε έθρεψαν. «Μεγάλες προσδοκίες» … έστω και αν η φράση προέκυψε αβίαστα εν τη ρύμη του λόγου, ο κρότος της συνειρμικής παραπομπής σε ένα μυθιστορηματικό αριστούργημα της ίδιας εποχής με τις ίδιες μεταμορφώσεις και μια παρεμφερή πορεία από την άγνοια στη γνώση, κάνει το προαναφερθέν εσωτερικό κενό ακόμα πιο ανυπόφορο..
Οι διθυραμβικές κριτικές ήταν αυτές που εμένα προσωπικά οδήγησαν στην αίθουσα του κινηματογράφου προκειμένου να ικανοποιήσω μια περιέργεια έμφυτη και μια καχυποψία για τα σύγχρονα σκευάσματα της βιομηχανίας του θεάματος, που αν μη τι άλλο έχουν μια δυναμική να σου κινούν σε μια πρώτη επιφανειακή ίσως «ανάγνωση» το ενδιαφέρον και σε μια δεύτερη – πιο ουσιαστική- την δημιουργική ανία . Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων τα τελευταία χρόνια. Ο κατασκευαστής της Μπέλλα, της πρωταγωνίστριας, χαρακτηρίστηκε ως «βικτωριανή καρικατούρα τρελού επιστήμονα». Για κάποιο λόγο καρικατούρα θα χαρακτήριζα χωρίς ενδοιασμό ολόκληρο το έργο. Μια μεγαλειώδης καρικατούρα υψηλών προδιαγραφών.
Αυτό, λοιπόν, που λαμβάνεις σε υπερβολικές δόσεις σε σημείο να ξεχνάς τι είδους ταινία βλέπεις ακριβώς, αλλά κυρίως να προβληματίζεσαι για θριαμβευτική επέλαση του μηδενισμού, είναι το ωμό και βουλιμικό σεξ, η έκθεση μιας απύθμενης διαστροφής σε κοινή θέα. Η απόπειρα του Γιώργου Λάνθιμου να συνδυάσει τα γκόθικ σκηνικά με μια φουτουριστική προοπτική, ώστε να καλύψει τις αδυναμίες της απόδοσης των υψηλών νοημάτων που κατακρημνίστηκαν από τα ύψη της σκηνοθετικής του έπαρσης ήταν μία άκρως επιτηδευμένη υπερπροσπαθεια…
Και κάπου εκεί στο μεταίχμιο παρελθόντος παρόντος, κοινή συνισταμένη της γυναικείας χειραφέτησης η σεξουαλική απελευθέρωση, το poor body της πρωταγωνίστριας, η οποία πρόσφερε γην και ύδωρ στον κάθε είδους κατακτητή – εισβολέα – παραβιαστή του σώματός της για να αγγίξει την απόλυτη ελευθερία. Ελευθερία τύπου Λάνθιμου. Η νεόκοπη Μπέλλα συλλέγει δεδομένα ψυχρά, ωμά, υπολογιστικά οδηγούμενη στην πιο εύκολη μορφή χειραφέτησης που «βάζει τα πράγματα στη θέση τους». Πρόκειται για το είδος της «δημιουργικής ελευθερίας» (ή δημιουργικής σύγχυσης – πείτε το όπως θέλετε, ελεύθερα όντα είμαστε) που μεταγγίζει ο σκηνοθέτης από το προσωπικό του σύμπαν στην Τέχνη του μέσα από μία επιδερμική έως ελαφριά σύλληψη του «δημιουργικού» ή της έννοιας της δημιουργίας εν γένει ή τουλάχιστον έτσι αφήνει να φανεί… επιμελώς ατημέλητα.
Και αφού ο θεατής απολαύσει στην οθόνη κάθε είδους οργασμό και με κάθε μέσο, μέχρι και με βιασμό, κάθε είδους ακρωτηριασμό -σώματος και ψυχής και χωρίς ίχνος συναισθήματος πάντα, και αφού παρακολουθήσει μια πορεία στην ενηλικίωση μέσα από τον «εκφαυλισμό», τελικά συνειδητοποιεί ότι αυτόν τον τρόπο συστήνει ο σκηνοθέτης στο ανυποψίαστο και παγωμένο -τουλάχιστον- κοινό του για την επίτευξη όχι απλά της απόλυτης ελευθερίας, αλλά και της κυριαρχίας πάνω στον κόσμο, στις αδυσώπητες πραγματικότητες που γεννάει όχι μόνο η εποχή μας, αλλά κάθε εποχή.
Ο υπερβάλλων ζήλος του δημιουργού ισοπεδώνει τα πάντα, αποδομεί την ανθρώπινη ύπαρξη κρατώντας μόνο αυτό που τον βολεύει. Το εφήμερο σώμα με τις εφήμερες απολαύσεις που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας , συνοδεύεται από μια κάθιδρη και αξιοθρήνητη προσπάθεια στο τελευταίο σαραντάλεπτο να διασκεδάσει τις εντυπώσεις των υψηλών στοχεύσεων της εκπόρνευσης με την στροφή στο πνεύμα, στο συναίσθημα, στην ψυχή και σε ό,τι στοιχειοθετεί την ανθρώπινη ύπαρξη διαχωρίζοντάς την από τα κτήνη. Αφού πρώτα την αποκτήνωσε. Για αυτό και δεν πείθει . Δεν πρόκειται για μία φεμινιστική ανάγνωση, αν και θα μπορούσε άνετα να εξετάσει κανείς και αυτή την πτυχή, αλλά για μια ανθρωπιστική ανάγνωση που αφήνει μια πικρή γεύση για τον τρόπο αντιμετώπισης του ανθρώπου – ως thing, – αλλά και μια ανησυχία για την πορεία του προς μία δυσεπίτευκτη και φθοροποιό ολοκλήρωση που την προσεγγίζει μέσα από την φρικτή κακομεταχείριση του σώματος με την συνδρομή και της επιστήμης, αλλά κυρίως μέσα από τη αβίαστη και απενοχοποιημένη χρησιμοποίηση του άλλου.
Δεν είναι επίτευγμα, είναι καθαίρεση. Καθαίρεση πρωτίστως της γυναίκας, και όχι «εκτίμηση», όπως διάβασα σε μια διθυραμβική κριτική, και, κατόπιν, καθαίρεση του κόσμου έτσι όπως τον ξέραμε μέχρι τώρα. Ισοπέδωση, αποδόμηση των πάντων και αποδοχή της νέας κατάστασης με χειροκροτητές και ακολούθους των ατέρμονων απολαύσεων , της απανθρωποποίησης και του μετεωρισμού της ύπαρξης χωρίς σταθερές.
Στην ταινία του Λάνθιμου δεν υπάρχει καν η δημιουργική φαντασία, καθώς τα βρόχια μιας στυγνής και άσχημης πραγματικότητας την εγκλωβίζουν αφήνοντάς την ξέπνοη. Τι είναι τελικά η Μπέλλα; Ένα τερατούργημα που παραπέμπει σε έναν κόσμο εφιαλτικό έτσι όπως κανείς δε θα ήθελε να τον ζήσει. Μια ταινία που δημιουργεί κρίση ταυτότητας, ώστε να βάζει σε υποψίες μήπως πράγματι αυτός ήταν και ο αρχικός στόχος. Να διερωτηθεί ο άνθρωπος για την ίδια του τη φύση , να σαλέψει ακόμα περισσότερο το ήδη σαλεμένο του μυαλό και να αρχίσει να αμφισβητεί ακόμα και το επίπεδο του πολιτισμού στο οποίο με τόση πνευματική προσπάθεια έχει κατακτήσει. Πώς; Μα πιστεύοντας πως είναι ζώο. Ένα ζώο με κατώτερα ένστικτα ατιθάσευτα και αχαλίνωτα που φτύνει κατάμουτρα τον πολιτισμό και κάνει του κεφαλιού του. Εκφαυλισμός vs πολιτισμός. Ο κύριος Λάνθιμος μάς καλεί να επιλέξουμε. Oh you poor thing … αγαπητέ και φιλόμουσε θεατή…!
