Βιβλίο Γράμματα & Τέχνες Λογοτεχνία Παρενθέσεις Πολιτισμός Τοπικά

Η συγγραφέας Γιώτα Φωτιάδου – Μπαλαφούτη και η γυναίκα

09/12/2023, 14:36

Έχει συμπληρώσει τα 90 της χρόνια και προχωρεί μέσα στο χρόνο φιγούρα γλυκιά και ευγενική, γυναίκα μαχόμενη της ζωής και της γραφής, ολοκληρώνοντας έναν συγγραφικό κύκλο πενήντα χρόνων.

Ήταν το 1973 όταν ο Κέδρος, (και όλοι ξέρουμε τι σημαίνει Κέδρος), εκδίδει τα πρώτα της ποιήματα με τίτλο” Σκιρτήματα”. Και ακολουθούν κι άλλα, ποιήματα και πεζά. Στα πεζά φαίνεται περισσότερο η λογοτεχνική της φλέβα και οι βραβεύσεις της σ’ αυτόν τον τομέα της Λογοτεχνίας το αποδεικνύουν.

Αγωνίστρια της ζωής… Δεν είναι αγώνας να μεγαλώνεις εσύ τα αδέλφια σου, γιατί ο πατέρας σου είναι δέκα χρόνια στη φυλακή και η μάνα σου έξόριστη στη Ρουμανία για 20 χρόνια, μετά τον Εμφύλιο; Τι δύναμη είχε αυτή η κοπέλα που έπρεπε μέσα στα νιάτα της να παίζει το ρόλο και της μάνας και της αδελφής;

Και ύστερα ήρθε και η γραφή. Πώς μπορούσε τόσα βιώματα, τόσα συναισθήματα να μείνουν εκεί, στο βάθος μιας τόσο ευαίσθητης ψυχής και να μη γίνουν λόγος;

Λόγος πονεμένος και γι’ αυτό ακόμη περισσότερο καταγγελτικός , χωρίς εξάρσεις και κορώνες μάταιες, σαν ένα ήρεμο ποτάμι που κυλάει και παρασέρνει τα φερτά υλικά και αφήνει να φαίνονται στην κοίτη του κάτασπρες κροκάλες.

Αυτή είναι η συγγραφέας. Λόγος πειθαρχημένος, ήρεμος και ταυτόχρονα δυνατός, όπου η τραγικότητα αναδύεται χωρίς μεγαλοστομίες.

Ηρωίδες της τις περισσότερες φορές γυναίκες. Μπορεί ο Ποντιακός Ελληνισμός, στον οποίο δηλώνει περήφανη ότι ανήκει να πρωταγωνιστεί στο έργο της, αν τη διαβάσει, όμως, κανείς, θα δει ότι σ’ αυτό πρωταγωνιστεί παράλληλα η γυναίκα, που η συγγραφέας την ξέρει τόσο καλά…

Αφήνουμε το δυνατότερο, και το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο της, το “Άσε το βιβλίο, το γάλα φέρε”, ύμνος στη βασανισμένη γυναίκα που αγωνίστηκε και έχασε χρόνια από τη ζωή της με τους αγώνες της, και πάμε σήμερα σ’ ένα άλλο βιβλίο της, που αναφέρεται σε μια άλλη γυναίκα, που την κρύβουν τα σκοτάδια της κοινωνίας ως μη αποδεκτή.

Ήταν η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Έμφυλης Βίας πριν από μέρες και η συγγραφές διάβασε στο Χώρο Τεχνών ένα απόσπασμα από το βιβλίο της “Πανσέληνος η σύλληψή σου”, σε μια συγκινητική βραδιά Μουσικής και Λόγου, που οργάνωσε ο Σύλλογος Κοινωνικής Παρέμβασης “Έρασμος” .

Το βιβλίο της φέρνει στο φως τις γυναίκες, που η κοινωνία συνειδητά τις αγνοεί. Ξέρει πως υπάρχουν, αλλά δεν θέλει να τις βάλει πλάι στις άλλες, τις μάνες, τις εργαζόμενες, τις αποδεκτές. Η συγγραφέας δεν τις αγνοεί. Πενθεί γι’ αυτές!

Το βιβλίο της, 1996, εκδόσεις Όμβρος, ανάλαφρο στο χέρι, μόλις 46 σελίδες, αναφέρεται σε πραγματική ιστορία, που της αφηγήθηκε η ίδια η ηρωίδα . Ένα κορίτσι της Κατοχής, ανασυρόμενο κυριολεκτικά μέσα από τα συντρίμμια των βομβαρδισμών, θέλει να πιστέψει στο έρωτα και τυφλή από εκείνον οδηγείται στην εκμετάλλευση του κορμιού και στην απώλεια της ψυχής της.

Ο καθρέφτης της, που μετρά τα χαμένα χρόνια και τον εξευτελισμό της είναι ο μόνος μάρτυρας της πραγματικής της ζωής, αυτός που μετρά τον πόνο και τις ρυτίδες της.

Σ’ αυτόν μιλά, εξομολογείται, θυμάται.

Έχει δικαίωμα μια “δηλωμένη” να γεννήσει ένα παιδί; Κι αν το γεννήσει μπορεί να το κρατήσει; Μπορεί να του φορτώσει για πάντα το βαρύ όνομα του “μπάσταρδου”;

Με λόγο, που δεν διεκδικεί δάφνες ποιητικής εμβέλειας, αλλά αποτελεί καταγραφή της σκληρής αλήθειας, μέσα από τους στίχους της δίνει το λυγμό αυτής της γυναίκας, που είναι μια αφανής ηρωίδα της κρυφής σελίδας της ζωής. Κι αν αυτό δεν ανήκει στη βία, το να σε οδηγούν στην πορνεία, τότε τι είναι βία;

Στην εισαγωγή του βιβλίου γράφει σε πεζό λόγο καταγράφοντας τα συναισθήματα της ηρωίδας της:

“Κοίταζε στον καθρέφτη της με τη χρυσή κορνίζα του ξεφτισμένη, τα χρόνια που πέρασαν κοντά-κοντά και τον σκυφτό εαυτό της.

Αφυδατωμένο πρόσωπο με τις βαθιές ρυτίδες του πόνου στα μάτια, στο μέτωπο, στα μάγουλα. Ξέβαφα τα μαλλιά, κάτασπρα στις ρίζες.

Σ’ όλη της τη ζωή η έγνοια της να πασαλείβεται, να φτιάχνεται και να καλοταιριάζει τη μάσκα του εαυτού της, για τους πελάτες της…”

Σε λόγο ποιητικό τώρα θυμάται:

[…]

Η κόκκινη κουρτίνα
το κόκκινο βελούδο
στο κρεβάτι

[…]

Κι εκεί που όλα είναι σκοτεινά, ένα παιδί έρχεται μέσα στη σκοτεινιά να φωτίσει τα σκοτάδια της σαν πανσέληνος:

[…]

Πανσέληνος
η σύλληψή σου.
Μοσκοβόλησε η γης
κι αγάπησα
το κορμί μου

[…]

Και τώρα, πώς να κρατήσει αυτή, με τη θέση που έχει στο περιθώριο της κοινωνίας, το παιδί της;

[…]

Πώς να σε κρατούσα
εγώ;
Η “δηλωμένη”;
Οι γύρω
θα σε περιφρονούσαν.
Γιατί γλυκό μου
τη λέξη
“μπάσταρδος”
να σου πετάξουν
στα μούτρα;
Οπλισμένα πιστόλια
οι λέξεις.

Δεν μπορεί να κρατήσει το παιδί της, δίνεται για υιοθεσία, μετρά τα χρόνια του μέσα από την απουσία του:

[…]

Πώς να πλάσω τη
μορφή σου
στο διάβα των χρόνων;
Δε σε γνώρισα…
δε μου έδειξαν
το πρόσωπό σου
στη γέννα.

[…]

ανοίγω την κασέλα
και χαϊδεύω
την πρώτη σχολική σου
τσάντα
την πρώτη
γραβάτα
που σ’ αγόρασα
μετρώντας τα χρόνια

[…]

Πότε και πού
θα σ’ ανταμώσω;

[…]

Στην αγκαλιά
της μάνας γης
θα σμίξουμε
“ένθα πάντων εστί
ευφραινομένων η κατοικία!”

Σε ήρεμους τόνους το μικρό βιβλίο της δεν μιλά μόνο για την αδικημένη ηρωίδα αλλά και για την ίδια τη συγγραφέα, την ευαίσθητη, που είναι η φωνή των βασανισμένων ανθρώπων…

Η Βέροια, η γενέτειρά της, τιμά την Γιώτα Φωτιάδου – Μπαλαφούτη με μία αφιερωματική βραδιά στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της. Της αξίζει αυτό το αφιέρωμα. Και στην ίδια και στο έργο της. Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου στις 6 το απόγευμα. Θα είμαστε εκεί.

……………..

Φωτογραφίες: faretra.info

………………..

Οι «Παρενθέσεις» είναι μικρά κείμενα, μικρές πινελιές σε θέματα πολιτισμού ή ζωής, που φωτίζουν γωνιές από μεγαλύτερα θέματα, λειτουργώντας σαν παρ-εν-θέσεις.

…………………

Συνέντευξη της Γιώτας Φωτιάδου – Μπαλαφούτη στη faretra τον Ιούνιο του 2017: