“Ο Παύλος Μελάς και το Ρουμλούκι” / γράφει ο Γιάννης Μοσχόπουλος

O ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

στoν Βάλτο και στο Ρουμλούκι – Kαμπανία

Ο Παύλος Μελάς από τον Φεβρουάριο του 1904  βρισκόταν σε περιοδεία στη βορειοδυτική Μακεδονία, αλλά οι κινήσεις του έγιναν αντιληπτές στους Τούρκους και η Αθήνα του έδωσε εντολή να επιστρέψει αμέσως. Ο Άγγελος Ανεστόπουλος έγραψε ότι ο Παύλος Μελάς πέρασε από τον Κολινδρό, όπου διανυκτέρευσε στην οικία του Θωμά Βένιου και στη συνέχεια οδηγήθηκε προς περιοχή της Ημαθίας. Σύμφωνα με το από 27.3.1904 τηλεγράφημα του Δ. Καλλέργη από το Ελληνικό Προξενείο Μοναστηρίου προς τον Δ. Ρωμάνο, «Ο Μελάς αναχώρησε σήμερα σιδηροδρομικώς για Θεσσαλονίκη, από όπου θα επιστρέψει στην Αθήνα. […]». Τότε διέσχισε σιδηροδρομικώς το Ρουμλούκι, φορώντας φέσι για προφύλαξη.

Ο Παύλος Μελάς  υπήρξε ο πρώτος αρχηγός ελληνικού ανταρτικού σώματος, αλλά και ο πρώτος σπινθήρας της εκρήξεως του Μακεδονικού Αγώνα. Ο θάνατός του (13.10.1904) προκάλεσε τεράστια συγκίνηση και πέτυχε να κάνει την τύχη της Μακεδονίας υπόθεση του κάθε Έλληνα. Ο Ελληνισμός ηλεκτρίσθηκε και κινήθηκε σύσσωμος κατά των κομιτατζήδων. Μετά το θάνατο του Π. Μελά άρχισε η αθρόα είσοδος ελληνικών ανταρτικών σωμάτων στη Μακεδονία, για την αναχαίτιση των κομιτατζήδων. Από όλα τα μέρη του ελληνικού βασιλείου, αλλά και των υπόδουλων επαρχιών και της διασποράς, συνέρρεαν εθελοντές και γινόταν προσφορές για το Ελληνικό Κομιτάτο. Επίσης η Κλ. Πολύζου έγραψε ότι στο σώμα του Π. Μελά συμμετείχε και ο Θανάσης Χατζής [Χατζόπουλος] ή Μακρής [επειδή ήταν ψηλός] του Φωτίου [που καταγόταν από τη Σφήνιστα κατά την Κλ. Πολύζου ή από το Λιμπάνοβο (Αιγίνιο) κατά τον Θωμά Μπαλωματή] κι ότι πληγώθηκε κατά τη μάχη στη Στάτιστας στις 13.10.1904.

Οι Ρουμλουκιώτες ακολουθώντας την κλεφταρματολική παράδοση μοιρολόγησαν το θάνατό του και έκτοτε χόρευαν τον αργό μουσικό σκοπό «Του Παύλου Μελά» (βλ. Λύκειο Ελληνίδων 2008, CD1, τραγούδι 16). Η τελευταία που χόρευε και διέσωσε αυτόν τον χορό ήταν η Μαρία Τοπάλη-Γιαννοπούλου από το Μακροχώρι, η οποία τον δίδαξε ακολούθως σε τοπικούς χοροδιδασκάλους κι έτσι συνεχίζει να χορεύεται μέχρι σήμερα. Μάλιστα σύμφωνα με μαρτυρία του Αχιλλέα Τσιάρα τον ίδιο χορό τον χόρευε η Πηνελούδα Μουλαρτζή στην Αγκαθιά και η Λεμονιά Κολέτσα στο Μακροχώρι. Ο ίδιος πληροφορητής μου ανέφερε και για μία αφιερωματική εκδήλωση που είχε κάνει ο άλλοτε πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου Μακροχωρίου, Κ. Μαγαλιός, κατά την οποία στο ναό του Τιμίου Προδρόμου συγκεντρώθηκαν πολλές παλιές γυναίκες του χωριού, οι οποίες με επικεφαλής την Μαρία Γάτου τραγούδησαν το μοιρολόϊ «Σαν τέτοια ώρα στο βουνό ο Παύλος πληγωμένος» και στη συνέχεια έπαιξε τον ίδιο οργανικό σκοπό η ζυγιά του Θ. Πάτμου και χόρεψαν εκείνες οι γυναίκες.

Η ευαισθησία με την οποία θρήνησαν και τίμησαν οι Ρουμλουκιώτες το θάνατο του Π. Μελά μετουσιώθηκε στα επόμενα του 1904 χρόνια σε δυνατό αγώνα κατά της διείσδυσης των βουλγαρικών σωμάτων στην Κεντρική Μακεδονία, όταν το Ρουμλούκι έγινε η κύρια βάση υποδοχής, διακίνησης, υποστήριξης, στρατολόγησης και τροφοδοσίας των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων που πολέμησαν μέσα και έξω από τον Βάλτο μέχρι το 1908.-

Αλεξάνδρεια, 13.10.2023  ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ  mosio@otenet.gr